نگاهی به بنای تاريخی و مذهبی مسجد جامع شهر نوش‌آباد در كاشان

مسجد جامع شهر نوش‌آباد پس از مسجد جامع كاشان و قلعه جلالی‌ها سومين بنای تاريخی و مذهبی از لحاظ قدمت در منطقه كاشان و آران‌وبيدگل به حساب می‌آيد.

 شهر نوش‌آباد در ۸ كيلومتری شمال شهرستان كاشان استقرار دارد. در متون تاريخی از جمله كتاب تاريخ قم كه در سال 378 هـ.ق. تأليف شده به نوش‌آباد اشاره شده است.

در اين شهر آثار تاريخی متعددی وجود دارد كه از آن جمله می‌توان به بناهايی چون: قلعه خشتی و مسجد علی نوش‌آباد كه باقيمانده قسمتی از گچ‌بری‌های محراب مسجد اوليه كه در حال حاضر در ابتدای ورودی به شبستان اين مسجد وجود دارد و حكايت از دوران ايلخانی می‌كند، اشاره كرد.

مسجد جامع نوش‌آباد يكی از بناهای مهم تاريخی اين شهر است كه شبستان زمستانی اين مسجد با سقف‌های چهار بخشی و جرزهای پهن و وسيع از قدمت فراوان آن حكايت می‌كند و گذشته از آن وجود مناره فعلی مسجد مزبور كه اخيرا" مرمت شده و در روی بدنه آن با آجر آيه: «الـعـلـم عنـدالله...»، به صورت مكرر نقش بسته و در كتيبه زير مأذنه مناره كه آجری است و با آجرهای به صورت مثلث (نيمه‌ختايی) با طرح و خط بسيار جالبی اسامی خلفای راشدين بدين نحو تكرار شده است.

روی يكی از آجرها نام حضرت محمد (ص) و حضرت علی (غ) و روی يك آجر نام ابوبكر و روی آجر ديگری نام عمر و عثمان با هم روی خشت آجر حك و آجر پخته شده است.

اين آجرها به صورت هفت و هشت در مجاورت يكديگر و به صورت تكراری نصب شده و تعداد كل آن بالغ بر 7 ، 8 آجر بوده كه به تدريج ريخته شده است.

اين بنا دارای دو ايوان اصلی در اضلاع شمالی و جنوبی و دو ورودی اصلی در اضلاع جنوب‌شرقی (دارای تاريخ 1004 هـ.ق. است) و جنوب‌غربی (دارای در دو لنگه چوبی بوده و دارای تاريخ 1135 هـ.ق. است)، اين ورودی در زير ساباط و در جلو امامزاده واقع شده است، در طرفين ايوان جنوبی قرار دارند، است.

ورودی فلزی جديدی اخيراً در ضلع شمال غربی و از روبروی آب انبار، در اين بنا ايجاد شده است. در پشت ايوان شمالی مسجد جامع رواقی وجود دارد و بعد از آن محوطه ايست كه به صورت زمين است.

رواق مذكور مسقف بوده و سقف ميانی آن آجری است و به احتمال زياد مربوط به دوران صفوی است. شبستان تابستانی اين مسجد در طرف شرق اين رواق بوده كه متأسفانه پر شده و شبستان فعلی كه زمستانی است روی شبستان تابستانی گسترش يافته است.

مناره در ضلع غربی رواق مذكور شكل گرفته و ساخت و سازهای بعدی پنج ضلع از هشت ضلعی ساقه مناره را محو كرده و در نظر است با انجام عمليات مرمتی، به صورت اول بازسازی و احياء شود.

صحن مسجد مربع شكل است و در بين ايوان‌های شمالی و جنوبی و همچنين شبستان مسجد (در طرف شرق) و ايوان‌های رولق مانندی در جبهه غربی محصور است.

شبستان زمستانی كه تنها شبستان فعلی مسجد است سقف‌های آجری و به صورت طاق چشمه دارد.

ايوان جنوبی مسجد از ايوان شمالی معتبرتر است و دارای كتيبه‌های گچی به خط ثلث است و با روش گچ‌بری به‌صورت برجسته مرقوم شده است.

محراب مستقر در اين ايوان در وسط ضلع احداث شده و مزين به گچ‌بری است.

همچنين، مسجد جامع نوش‌آباد در تاريخ 19/02/1377 به شماره 2015 در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسيده است.