قبل از اينکه کتابخانه ملي به اين شکل امروزي اش افتتاح شود، جاي کتاب هاي با ارزش، خطي و قديمي يا در کتابخانه سلطنتي بود يا در کتابخانه هاي شخصي اي که معمولاً هم خوب از آنها نگهداري نمي شد. اين روند ادامه داشت تا اينکه دکتر مهدي بياني - پسر ميرزا محمد مستوفي فراهاني که در دربار رضا شاه برو بيايي داشتند و از خانواده هاي اديب ايراني بودند - توانست رضاشاه را راضي کند تا يک کتابخانه بزرگ به نام کتابخانه ملي تاسيس کند تا هم کتاب هاي کتابخانه سلطنتي و هم کتاب هاي قديمي ديگري را که در کتابخانه هاي مختلف نگهداري مي شدند در آنجا جمع کند. اين اتفاق بالاخره در 3 شهريور 1316 افتاد و کتابخانه ملي شکل و صورت رسمي اي به خود گرفت.
البته اين حاصل زحمت هايي بود که اميرکبير پايه آن را گذاشته بود. مدتي بعد از اينکه مدرسه دارالفنون ساخته شد- يعني در حدود سال 1240 شمسي - يک کتابخانه مفصل براي آن درست کردند و هر چي کتاب با ارزش مي توانستند در آن جمع کردند. چند سال بعد در زمان مظفرالدين شاه که ايراني ها ديگر حسابي با فرهنگ غربي آشنا شده بودند.
براي آنکه بتوانند مدارس مدرني مثل غربي ها درست کنند انجمني تشکيل دادند به نام «انجمن معارف ايران» يک سال بعد اين انجمن معارف يک کتابخانه درست کرد و کتاب هاي مدرسه دارالفنون را به آنجا منتقل کرد و اسمش را گذاشت «کتابخانه ملي معارف». و ايده درست کردن کتابخانه ملي را همين جا پر و بال گرفت تا به صورت امروزي اش رسيد.
درابتدا با کتاب هاي کتابخانه ملي معارف و کتابخانه سلطنتي کلاً چيزي حدود 30 هزار جلد کتاب چاپي و خطي در کتابخانه ملي جمع شدو همه آنها به اولين ساختمان کتابخانه ملي که جنب موزه ايران باستان در ميدان مشق (محدوده ميدان امام خميني (ره) و 30 تير کنوني) ساخته شده بود منتقل شد. اين ساختمان تا همين چند سال پيش هم ساختمان اصلي کتابخانه ملي بود. البته به خاطر کمبود فضا و جا اين ساختمان تا به حال چندين بار مورد دستکاري وتوسعه قرار گرفت ولي با وجود اين نمي توانست پاسخگوي تمام کتاب هايي باشد که هر روز به اين کتابخانه مي آمدند. براي همين در زمان رياست آقاي خاتمي در کتابخانه ملي به فکر آن افتادند تا براي آن ساختمان جديدي در تپه هاي عباس آباد درست کنند که در زمان شاه به شکارگاه سلطنتي معروف بود. اواخر دوره رياست جمهوري آقاي خاتمي - در حالي که هنوز ساختمان کتابخانه نيمه کاره بود - به علت کمبود جا مجبور شدن تا کتاب هاي کتابخانه ملي را به ساختمان نيمه کاره آن در عباس آباد منتقل کنند.
بعد از چند سال ساختمان جديد کتابخانه ملي در سال 1386 به پايان رسيد و تبديل شد به يک کتابخانه مدرن و با امکانات روز که باکتابخانه هاي ملي ديگر کشورها برابري مي کند.
منبع: همشهري جوان، شماره 221.
