به روایت تاریخ سیستان و حدودالعالم، بجنورد مرکز خراسان شمالی به عنوان بخشی از سرزمین نسا» معرفی شده است. منطقه ای که از مرکز آن به عنوان بخشی از ساتراپ نشین پارت یاد می شود. در زمان حکومت صفوی اقوام کرد به این منطقه کوچ کردند و در اوایل دوره قاجار نخستین حکومت محلی در این خطه از ایران بزرگ تاسیس شد.
پیشینه و سابقه تاریخی بجنورد براساس پژوهش های باستانی و مطالعات اسناد و مدارک تاریخی و به استناد کشفیاتی که از غارها و تپه های باستانی به دست آمده به پنج هزار سال پیش می رسد. روایت های دیگری نیز درباره بجنورد وجود دارد، در گذشته بجنورد را پاریس کوچک می نامیدند،چنانچه به گفته برخی از اهالی این شهر، در زمان قاجار چندتن از سفرا و جهانگردان فرانسوی به آنجا سفر کرده و وقتی با امکانات این شهر از جمله برق و شکل خیابان ها مواجه شدند از این شهر به عنوان پاریس کوچک یاد کردند به گفته آن جهانگردان خیابان های این شهر دقیقا همانند پاریس بوده است، جهانگردان فرانسوی زمانی که به کشورشان بازگشتند مقاله ای درباره بجنورد در مجله لوموند فرانسه به چاپ رساندند.مکان های زیبایی از جمله تفرجگاه باباامان، بش قارداش و آیینه خانه مفخم یا عمارت مفخم در این شهر وجود دارد.
این خانه به سردار مفخم یکی از سرداران اواخر دوره قاجاریه از سردارهای ناصرالدین شاه قاجار تعلق داشته است. آیینه کاری و کاشی کاری های درون بنا از زیبایی خاصی برخوردارند و شیوه معماری همان دوران را به ذهن متبادر می سازند.
گفته می شود ناصرالدین شاه به سردار مفخم دستور می دهد که محلی را در نزدیکی بجنورد برای زمان استراحت او احداث کند و سردار مفخم تفرجگاه بش قارداش را برای وی می سازد که مکانی خوش آب و هوا و ییلاقی است و در حال حاضر هر ساله گردشگران زیادی را به این منطقه می کشاند، بعدها این محل به آرامگاه سردار مفخم نیز تغییر نام می دهد.
تفرجگاه بابا امان نیز یکی دیگر از گردشگاه های این شهر است که در چند کیلومتری شهر بجنورد واقع شده است این مکان یکی از چند منطقه خوش آب و هوای این شهر است.
در جنوب شهر بجنورد نیز آثار بسیاری از یک شهر تاریخی نمایان است. این شهر به نام جرمگان یا جرمقان، سرشناس بوده و یکی از شهرهای آباد و بزرگ خراسان به شمار می رفته که به دست سپاهیان مغول به کلی ویران شده است، بجنورد دارای مکان های دیدنی زیادی است که هرکدام ساعت ها گردشگران را جذب می کند ولی در این میان نخستین چیزی که در بدو ورود به این شهر به چشم می خورد فرودگاه کوچکی است که هواپیما به سختی در آن فرود می آید و در وقت فرود فاصله زیادی تا برخورد با کوه ندارد.
فرودگاه فعلی شهر بجنورد در سال ۷۵به بهره برداری رسید که پس از حدود یکسال فعالیت به دلیل عدم صرفه اقتصادی تا سال ۸۳ تعطیل بود. در سال ۸۳ با تشکیل استان خراسان شمالی و نیاز استان به فرودگاه فعالیت این فرودگاه با هفته ای یک پرواز آغاز شد که بتدریج شمار پروازها افزایش یافته و در شرایط کنونی به روزانه یک پرواز بین بجنورد - تهران و بالعکس رسیده است.
با نگاهی به این فرودگاه متوجه می شوی که از استانداردهای لازم یک باند برخوردار نیست،در ایران شهرهای دیگری نیز مانند خرم آباد با این مشکل مواجه هستند.وقتی در این باره با مسئولان استان صحبت می کنی می گویند که قرار است کوهی که در نزدیکی این فرودگاه است و فرود هواپیما را با مشکل مواجه کرده کوتاه شود،غافل از اینکه این کار زمان زیادی را می طلبد.
این فرودگاه پس از گذشت حدود ۱۱سال از ساخت آن به علت آنچه که جانمایی نادرست عنوان می شود در حال حاضر مورد انتقاد کارشناسان است.
این فرودگاه برای بیش از یک پرواز در روز و امکان فرود هواپیمای پهن پیکر طراحی نشده و باید مکان دیگری با قابلیت بیشتر مد نظر قرار گیرد و در حال حاضر به دلیل قرارگیری نامناسب صرفا یک نقطه برای فرود دارد و آن هم نیازمند دور زدن کوه های اطراف شهر است که هواپیما برای فرود در فرودگاه باید کل شهر را دور بزند که این باعث می شود در صورت بروز سانحه هوایی احتمالی آسیب زیادی به شهر وارد شود.این تنها نکته ای بود که در بدو ورود به این شهر کوچک با طبیعتی زیبا، مردمی خونگرم، سخت کوش، مهمان نواز روبرو می شوی اما برای چاره تاکنون اقدامی نشده است که در این زمینه مسئولان استان باید مکان جدیدی را برای انتقال فرودگاه بجنورد به خارج از شهر پیش بینی کنند. فرودگاه فعلی برای مرکز شهرستانی با پرواز محدود و هواپیمای کوچک طراحی شده و آینده نگری در این زمینه مبنی بر احتمال استفاده بیشتر از این فرودگاه نشده است.
اما با تمام این مشکلات از حیات وحش این منطقه نمی شود به راحتی گذشت.وجود حیات وحش خاص این استان نشانگر این نکته است که استان خراسان شمالی یکی از مناطق پایلوت برای بررسی و مطالعه روی پرندگان آوازخوان در ایران است.از لحاظ منابع طبیعی ۱۷ درصد وسعت خراسان شمالی را منابع طبیعی تشکیل داده و با توجه به اینکه در کشور حدود ۱۵۰ گونه حیات وحش موجود است، ۱۲۰ گونه حیات وحش و ۲۲۰ گونه گیاهی از ذخایر طبیعی این استان محسوب می شوند.
به گفته کارشناسان طبیعت گردی خراسان شمالی بهترین استان از لحاظ طبیعت گردی است و وجود پرندگانی نایاب این موضوع را بیش از پیش نمایان می کند.تحقیقات نشان می دهد در این استان نوعی عندلیب وجود دارد که سه ماه به طور شبانه روز آواز می خواند و پرنده گلوآبی که در هیچ جای ایران نیست و تاج طلایی که فقط در استان خراسان شمالی و در بخشی از روسیه زندگی می کند، از دیگر ذخایر طبیعی این استان محسوب می شود.
با توجه به این موارد می توان از قوچ استان خراسان شمالی نیز نام برد که با دارا بودن یک کروموزوم اضافی در دنیا بی نظیر است.وجود ۲۲۰ گونه گیاهی در این استان که برخی از آنان برای درمان های دارویی نیز استفاده می شود و وجود چشمه های آب گرم، آب درمانی و لجن درمانی در استان، می تواند یکی از جنبه های درآمدزایی این منطقه به شمار آید و هرساله گردشگران زیادی را به این منطقه بکشاند.
قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانظُرُوا کَیْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ یُنشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ (بگو در زمین بگردید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده است، سپس خداوند به همین گونه، جهان را ایجاد می کند خداوند یقیناً بر هر چیز تواناست) /عنکبوت20
