علی اکبر سرفراز"، سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی کاخ کوروش کبیر در چرخاب برازجان با اعلام این خبر به میراث خبر گفت: «کاخ کوروش کبیر که احتمالا توسط مردم در حال ساخته شدن بوده از جمله آثار مهم دوره هخامنشی محسوب می‌شود. کاوش‌ها در این کاخ تا کنون بخشی از آثار را از زیر خاک بیرون آورده است و به همین علت هیات کاوش بر گذاشتن حافظی به منظور در امان ماندن آثار تاکید دارد.»
کاوش‌های باستان‌شناسی و به دنبال آن مشخص شدن بخش‌هایی از ساختار معماری این کاخ، لزوم حفظ و ساماندهی آن را دو چندان کرده است.
سرفراز به CHN گفت: «در نتیجه کاوش‌های باستان‌شناسی تا کنون بخش‌هایی از کاخ را بیرون آمده است. این بخش‌ها در صورت ساماندهی و مرمت می‌تواند گردشگران زیادی را به سوی خود جلب کند.»
در حال حاضر بخشی از شالی ستون‌ها و بقایای معماری کاخ مشخص شده که در حال حاضر وضعیت آشفته ای دارند و باید به سر جای اصلی خود بازگردند. همچنین باید تدابیر حفاظتی در نگهداری آنچه که از زیر خاک بیرون می‌آید نیز در نظر گرفته شود.
سرفراز در این مورد به میراث خبر گفت: «بر اساس بودجه استانی قرار بود کاوش‌های باستان‌شناسی در کاخ چرخاب برازجان ادامه داشته باشد. در حال حاضر هیات باستان‌شناسی آمادگی کاوش در این محوطه را دارد اما تاکید هیات بیشتر بر حفظ و نگهداری آثار است.»
کاخ برازجان کاخ ناقصی است که هرگز مسکونی نشد و کاوش‌های باستان‌شناسی در آن نشان می‌دهد ساخت این کاخ عظیم به فرمان کوروش کبیر بوده و احتمالا با مرگ وی نیز متوقف شده است.
بخشی از دروازه شاهی این کاخ که ناتمام مانده ، برخلاف تالار اصلی، با لعابی از جنس سیلس، کف سازی شده است که این سبک کار را نیز پروفسور ایتالیایی، یک اثر هنری منحصر به فرد دانست.
با وجود آن که کشف این آثار در منطقه ساحلی بوشهر سند مسلمی از مالکیت و فرمانروایی 2500 ساله ایرانیان در خلیج فارس است، اما ظرافت هنرمندانه آثار در این کاخ نیز باستان شناسان را با این پرسش مهم مواجه کرده است که چه هنرمندانی و با چه ابزاری در این کاخ کار کرده اند که نظیر آن حتی در تخت جمشید نیز که مقر اصلی پادشاهی هخامنشی بوده، به دست نیامده است.
این پرسش مهمی در شناخت تاریخ هنر در عصر هخامنشی است که انتظار می رود بررسی ها و کاوش های آینده پاسخگوی این سئوال باشد اگر چه توجه مسئولان هرگز در خور اهمیت سیاسی – تاریخی و هنری این کاخ نبوده و به درستی روشن نیست چه عاملی می تواند توجه مسئولان را به اهمیت حیاتی این آثار جلب کند.
محدوده کاخ وسعتی نزدیک به 50 در 50 متر دارد و بررسی‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد سنگ‌های عظیمی که در ساخت این بنا مورد استفاده بوده از معدنی در "تنگ جیر" آورده شده است.
«علی‌اکبر سرفراز»، سرپرست هیات کاوش در کاخ برازجان بوشهر با اعلام این خبر افزود: «کاخ برازجان کاخ ناقصی است که هرگز مسکونی نشد و کاوش‌های باستان‌شناسی در آن نشان می‌دهد ساخت این کاخ عظیم به فرمان کوروش کبیر بوده و احتمالا با مرگ وی نیز متوقف شده است.»
به گفته وی اخلاص و ایمانی که در ساخت این کاخ وجود داشته و ساختار آن را شکل داده، آن را با پاسارگاد و فضاهای معنوی معماری ایرانیان قابل مقایسه کرده است.
سرفراز به میراث خبر گفت: «کاوش‌های باستان‌شناسی تاکید می‌کند کاخ برازجان متعلق به کوروش کبیر یا همان ذوالقرنین است.»
کاوش‌های باستان‌شناسی و به دنبال آن مشخص شدن بخش‌هایی از ساختار معماری این کاخ، لزوم حفظ و ساماندهی آن را دو چندان کرده است.
سرفراز به میراث خبر گفت: «در این فصل از کاوش‌های باستان‌شناسی بخشی از شالی ستون‌ها و بقایای معماری کاخ مشخص شد که در حال حاضر وضعیت آشفته ای دارند و باید به سر جای اصلی خود بازگردند. همچنین باید تدابیر حفاظتی در نگهداری آنچه که از زیر خاک بیرون می‌آید نیز در نظر گرفته شود.»
وی انجام این اقدامات را نیازمند دریافت اعتبار کافی دانست و عنوان کرد که تا کنون بودجه لازم از سوی سازمان میراث فرهنگی تخصیص داده نشده است.
در آخرین روزهای کاوش و پاکسازی در محوطه چرخاب، تیم کاوش به 10 قطعه پایه ستون دست یافتند که شبیه پایه ستون‌های پاسارگاد طراحی شده است. این پایه ستون‌ها با شالی‌های بسیار زیبا مجموعه‌ای ناقص هستند و تنها 4 سرستون آن ها سالم باقی مانده است.
«علی‌اکبر سرافراز»، رییس هیات کاوش در محوطه چرخاب درباره این پایه ستون‌ها گفت: «تعداد بیشتری از سرستون ها در این محوطه وجود دارد که در فصول آینده کاوش حفاری و کشف می‌شوند.»
سرفراز اندازه سرستون‌ها را 60×60 سانتی‌متر عنوان کرد و گفت: «این پایه ستون‌ها که در دروازه شاهی نصب شده اند، بخشی از کاخ نیمه ساخته کوروش هخامنشی است که پس از مرگ وی ساخت این کاخ متوقف شده است.
فاصله هر یک از پایه ستون‌ها از یکدیگر حدود 2 متر است و بخشی از این بقایا به واسطه وجود سازه آبی که همزمان با کشف این پایه ستون‌ها کشف شده، آسیب دیده است و آب باعث فرسایش بعضی از نقاط این ستون‌ها شده است.
سرفراز به صدها سنگ پیش ساخته در دامنه کوه کیسکان اشاره کرد و گفت: «استفاده از روش بور برنگ یا حمل تخته سنگ‌های بزرگ به وسیله ریلی از قلوه سنگ‌های ریز که با 30 تخته چوب روی این قلوه سنگ‌ها می‌لغزد و حمل سنگ‌های بزرگ را آسان می‌کند؛ یکی از ابداعات و شیوه‌های حاضر حمل و نقل در عصر هخامنشی است که در ساخت کاخ چرخاب مورد استفاده بوده است.»
نوع معماری خاص کاخ چرخاب، نحوه ساخت تالار ستون‌دار وسازه آبی این منطقه که هنوز عملکرد و اهمیت آن روشن نیست این منطقه را به محوطه‌ای منحصر به فرد و مهم به جهت شناخت تاریخ این منطقه و نوع معماری آن بسیار مفید است.
سرفراز معتقد است کشف این کاخ و بررسی‌های باستان‌شناسی در این منطقه نشان می دهد، سازه آبی و نوع معماری این کاخ شبیه پاسارگاد است.
قدمت منطقه چرخاب 50 سال بیشتر از منطقه کاخ بردک سیاه در اردوگاه برازجان است.
محوطه چرخاب تاریخی 2500 ساله دارد و ساخت کاخ کورش در این منطقه با هدف گسترش قدرت کورش در حاشیه خلیج فارس بوده است.
