آشنایی با ماهیان زینتی خانواده زبان استخوانی

آشنایی با ماهیان زینتی خانواده زبان استخوانی :
مقدمه : ماهیان زبان استخوانی ( Osteoglossidea) از راسته (Osteoglossiformes) بوده و از جمله گونه های آب شیرین مناطق حاره می باشند . ویژگی های رفتاری و تولید مثلی منحصر به فردی که در این خانواده به چشم می خورد آنها را در زمره پرطرفدارترین گونه های زینتی دنیا جای داده است . به نحوی که گران قیمت بودنشان که هیچ وجه از محبوبیت این ماهی ها نزد آکواریوم داران جهان نکاسته است .

خانواده ماهیان زبان استخوانی :
ماهیان خانواده Osteoglossidea دندانهایی دارند که بیشتر آنها بر روی زائده زبانی شکل شان ( Osteo به معنای استخوان و glossi به معنای زبان ) دیده می شود و به همین علت آنها را این گونه نامیده اند . این خانواده دارای 7 گونه می باشد ، که در نواحی حاره ای آفریقا ، امریکای جنوبی ، استرالیا و آسیا یافت می شوند . فسیل های بازمانده از این خانواده به دوران بسیار قدیم یعنی پلیوسن مربوط می گردد که با توجه به الگوی انتشار شان شواهدی دال بر تکتونیک صفحه ای ( Plate tectonic) خواهند بود . ماهیان زبان استخوانی اعضای مشخص و متمایز فون محل جغرافیایی خود به حساب می آیند و این امر به خاطر بدن سنگین ، طویل و همچنین فلس های بزرگ آنهاست . باله های پشتی و مخرجی آنها طویل و در نیمه خلفی بدن قرار گرفته اند . همگی می توانند از هوا تنفس کنند که این امر توسط کیسه های شنای ریه مانند آنها صورت می گیرد . در میان اعضای این گروه ، آرواناها با داشتن یک جفت سبلیک در ناحیه چانه و دهان بزرگ و زاویه و زاویه دار از انواع دیگر متمایز هستند . اعضای این خانواده ضمن استفاده در آکواریوم ها ، به عنوان غذایی لذیذ به مصرف مردم بومی آن مناطق نیز می رسند .

آروانا :
پرندگان ، ماهیها ، قورباغه ها ، حشرات و سایر جانوران کوچک رژیم غذایی آنها را در طبیعت تشکیل می دهند . آنها قادرند حیوانات کوچکی را که بر روی شاخ و برگ گیاهان قرار دارند را با جهش کردن به خارج از آب صید نمایند . در آکواریوم علاوه بر غذاهای زنده از غذاهای دست ساز که حاوی مقادیر زیادی پروتئین باشد استقبال می نماید . استفاده از مواد غذایی حاوی رنگدانه در جیره موجب افزایش زیبایی و بازارپسندی آنها می شود . تعداد و قطر تخمها در گونه های مختلف متفاوت و بطور کلی دمای (24 تا 28 درجه سانتیگراد ) pH (6تا5/6) و سختی 8 تا 10 درجه برای اغلب آنها مطلوب خواهد شد .
پس از گذشت 3 سال آروانا برای تولید مثل آمادگی لازم را پیدا نموده و پس از تخم ریزی ، یکی از اولدین اقدام به جمع آوری تخم های لقاح یافته و در دهانش (Mouth brooder) می کند . جنین ها که در داخل کیسه ای مخصوص در دهان والد نگه داری می شوند تا زمانی که کیسه زرده شان بطور کامل جذب شود در آنجا باقی خواهند ماند . با توجه به اینکه اغلب جنس نر ماهی آروانا وظیفه نگهداری از تخم ها را در دهانش بر عهده دراد ، ارتفاع سر در جنس نر بیشتر از جنس ماده می باشد. در میان گونه های ذکر شده، تنها جنس ماده در آروانای آسیایی قادر است این عمل را انجام دهد . در هنگام تفریخ دهانی ، مولدی که نگه دارنده تخم هاست با برجسته شدن ناحیه زیرین دهان و انحراف چشم ها به سمت پایین قابل تشخیص خواهد بود ، که به علت وجود تخم های درشت در ناحیه دهانی می باشد و با توجه به این نکته که آنها در سطح آب به شنا و جستجوی غذا می پردازند ، کمتر نسبت به غذا و سایر طعمه ها در سطح آب تحریک می گرداند که این خود امتیاز خوبی برای لاروهای داخل دهان محسوب می گردد!
برای تولید تجاری آروانا ، به احداث استخرهای خاکی با رعایت کلیه پارامترهای مورد نیاز آن نیازمندیم . عمق استخرها cm60 و در هر استخر بطور میانگین 12 جفت آروانای بالغ قرار می دهیم . تولید مثل آنها در اواخر فصل تابستان انجام می شود. از آنجایی که جذب کیسه زرده چند هفته طول می کشد و پس از آن لاروها به شنای فعال می پردازند ، موجبات تحریک سایر آرواناها و شکارجیان دیگر را فراهم می کنند ، بنابراین باید از بروز هم جنس خواری ( Cennibalism)و شکار شدن آنها جلوگیری به عمل آید . پوشاندن استخر ها با استفاده از توری مناسب اولین اقدام خواهد بود ، سپس با انجام مراحل زیر به خروج سریع تر لاروها کمک می کنیم . زمانی که نشانه هایی از تکثیر در ماهی ها مشاهده کردیم با استفاده از یک تور مناسب و چند نیروی انسانی ، ماهی ها را به یک سمت استخر و نهایتا داخل تور هدایت نموده و اقدام به جداسازی و انتقال تک تک مولدین نگه دارنده تخم به آکواریومی که قبلا آن را از آب استخر پر نموده ایم خواهیم نمود . البته در این مرحله با توجه به اینکه ماهی ها از روی تور جهش خواهند داشت این عمل را تا اطمینان پیدا کردن از چک شدن تمامی ماهی ها در استخر تکرار می کنیم . بعد یک کارشناس خبره ، با احتیاط و بدون استرس به آرامی اقدام به باز نمودن دهان مولد می کند و با تکان دادن آن ، تمامی لاروها را خارج و پس از شمارش و ثبت آنها را با احتیاط به هچری یا آکواریومی مناسب منتقل می نماید . لاروها در چند روز پایانی جذب کیسه زرده ، به شنا کردن خواهند پرداخت و در آن زمان تغذیه آغازیان آنها را با آرتمیا انجام می دهیم .
اکنون به توضیح مختصری در رابطه با اعضای این خانواده می‌پردازیم:

[IMG]http://www.persianfish.ir/Maghalat/Mahiyan/Osteoglossidea/1-Asian-arowana%7Bwww.PersianFish.com%7D.jpg[/IMG]

1ـ آروانای آسیایی
نام عملی : Scleropages formosus - muller schlegel , 1844
نام انگلیسی : Asian arowana , Dragon fish
پراکنش : جنوب شرقی آسیا ، استرالیا .
برخی خصوصیات : ماکزیمم طول این ماهی که گران قیمت ترین ماهی آب شیرین دنیا بوده به1 متر می رسد . تجارت بین المللی این ماهی توسط انجمن بین المللی حفاظت از گونه های در معرض خطر غیر قانونی اعلام گردیده ، مگر اینکه در کارگاه های تکثیر و پرورش تولید شده باشد ، که برای اثبات این ادعا و جلوگیری از قاچاق این ماهی ارزشمند ، در کارگاه های مورد نظر به بدن هر ماهی یک میکروچیپ تزریق می نمایند . هر میکروچیپ دارای یک بارکد است که بیانگر کلیه اطلاعات مورد نیاز آن ماهی خواهد بود. تولید این ماهی توسط چندین کارگاه در جنوب شرقی آسیا به طور موفقیت آمیزی انجام می شود و در آن میان شرکت مالزیایی ( Kim Kang Aquaculiture ) با دارا بودن 118 استخر پرورشی و روباز و 3000 آروانا ، عنوان بزرگترین واحد تکثیر و پرورش آروانا را در دنیا به خود اختصاص داده است . هر مولد بطور متوسط توانایی تولید 33 عدد تخم ( ماکزیمم تولید 60 عدد ) که هر کدام به قطر ( 2 cm/1 ( می رسندرا خواهد داشت . هر آروانا قیمتی بین 100 تا 1000 دلار معامله شده که با توجه به رنگ آنها این تفاوت حاصل می شود. آروانای آسیایی در طبیعت به رنگ نقره ایی دیده می شود ولی امروزه در رنگ های سبز ، طلایی ، قرمز ، نارنجی و ... نیز به چشم می خورند. همانطور که ذکر شد مولد ماده در این گونه نگه دارنده تخم در دهان می باشد اما برخی منابع جنس نر این گونه را نیز به عنوان نگه دارنده تخم ها معرفی نموده اند .    

[IMG]http://www.persianfish.ir/Maghalat/Mahiyan/Osteoglossidea/2-Northern-spotted-barramun%7Bwww.PersianFish.com%7D.jpg[/IMG]

2ـ آروانای خالدار شمالی
نام علمی : Scleropages jardini - saville–kent , 1892
نام انگلیسی : Northern spotted barramundi , Gulf Saratoga barramundi
پراکنش : شمال استرالیا ، رودخانه Adelaid
برخی خصوصیات : بارزترین خصوصیت این ماهی 90 سانتیمتری ، داشتن خال های قرمز رنگ بر روی باله های پشتی ، مخرجی و دمی می باشد که در زمینه ی قهوه ایی رنگ باله ها به خوبی جلوه می نماید . رنگ بدن نسبت به باله ها بسیار روشن تر و تمامی فلس ها دارای خال های قرمز رنگ میباشند . در طبیعت اروانای خالدار شمالی نسبت به سایر گونه ها بیشتر در معرض آسیب است ، چرا که وزن 17 کیلوگرمی آن هر ماهیگیری را به وسوسه خواهند انداخت .   

[IMG]http://www.persianfish.ir/Maghalat/Mahiyan/Osteoglossidea/3-Spotted-barramundi%7Bwww.PersianFish.com%7D.jpg[/IMG]

3ـ آروانای خالدار
نام علمی : Scleropagess leichardti - Gunther,1864
نام انگلیسی : Spotted barramundi
پراکنش : نواحی گرمسیری شمال استرالیا و اقیانوسیه
برخی خصوصیات : بدن خاکستری متمایل به توسی در این گونه نمایان بوده و طول بدن به ( cm 80 ) و وزن آن به 4 کیلوگرم می رسد . جنس ماده توانایی تولید 70 تا 200 تخم به قطر (cm 1) را خواهد داشت . اغلب به تنهایی در قسمت های گل آلود و راکد رودخانه و در میان پوشش گیاهی زندگی می کنند . نمونه های مختلفی که دارای آثار جراحت بر روی بدن بوده اند مشاهده شده است که خود می تواند علت تنها زندگی کردن آنها باشد .    

[IMG]http://www.persianfish.ir/Maghalat/Mahiyan/Osteoglossidea/4-Arowana%7Bwww.PersianFish.com%7D.jpg[/IMG]

4ـ آروانا
نام علمی : Osteoglossum bicirrhosum - vandelli , 1829
نام انگلیسی : Arowana
پراکنش: آمریکای جنوبی، آمازون.
برخی خصوصیات : این ماهی با طول (cm120 ) بزرگترین گونه آروانا می باشد. قطر تخم های این آروانا نیز بیشتر از قطر تخم سایر گونه های این خانواده بوده وبه cm)6/1) می رسد . در محیط طبیعی اغلب به صورت دسته جمعی زیست می کنند . پس از تولید مثل مولد نر تخم های رها شده را در دهان خود جمع آوری نموده و تا زمان هیچ شدن کامل ( جذب کامل کیسه زرده ) آنها را در دهان خود نگهداری می نماید ، این عمل تا 60 روز به طول می انجامد . حداقل گنجایش تانک مورد نیاز برای نگهداری ان 150 گالن می باشد.    

[IMG]http://www.persianfish.ir/Maghalat/Mahiyan/Osteoglossidea/5-Black-arowana%7Bwww.PersianFish.com%7D.jpg[/IMG]

5ـ آروانای سیاه
نام علمی : Osteoglossum ferreirai - kanzawa , 1966
نام انگلیسی : Black arowana
پراکنش : امریکای جنوبی ، رود نگرو .
برخی خصوصیات : بی شک آروانای سیاه یکی از زیباترین گونه های آروانا می باشد . ماکزیمم طول آنها cm100 و نوزادان تا جذب کامل کیسه زرده به طول (cm10 ) می رسند . علاوه بر رژیم غذایی مناسب ، تابش نور خورشید نیز اثر بسزایی در رنگ پذیری آنها خواهند داشت . حداقل تانک مورد نیاز آنها بایستی گنجایشی معادل 120 گالن ( 546 لیتر ) را داشته باشد . با توجه به فرم ماری شکل و طویل تمامی اعضای این خانواده ، نسبت طول به عرض تانک مورد نظر بیشتر در نظر گرفته می شود .    

[IMG]http://www.persianfish.ir/Maghalat/Mahiyan/Osteoglossidea/6-Arapaima%7Bwww.PersianFish.com%7D.jpg[/IMG]

6ـ ماهی آراپایما
نام علمی : Arapaima gigas - cuvier , 1829
نام انگلیسی : pirarucu , Arapaima
پراکنش : آمریکای جنوبی ، آمازون .
برخی خصوصیات : این ماهی زیبا با ماکزیمم طول 3 متر ، بزرگ ترین ماهی آب شیرین امریکای جنوبی بوده ، به همین علت تنها نمونه های کوچک آن برای آکواریوم های خانگی مناسب می باشد . قابلیت تهاجمی ماهی آراپایما بسیار زیاد بوده و فقط به گونه هایی که تقریبا هم اندازه باشند در یک آکواریوم سازگاری پیدا خواهند کرد ، مانند آروانا، گورامی بزرگ ( Osphronemus gorami) ، گار (Lepisosteus. Sp) و... ، فرم های بالغ آنها معمولا تنها نگهداری می گردند . تخم ریزی آنها معمولا در گودال های کم عمق انجام شده و مولد نر اقدام به مراقبت از تخم ها می نماید ، این مراقبت 12 هفته طول خواهد کشید . برخی اوقات نیز مولد ماده اقدام به مراقبت از تخم ها می کند . تهیه کردن آکواریوم بسیار بزرگ که با گیاهانی نیرومند و ستبر ( مانند Echinodorus) یا گیاهان شناور تزئین شده اند . به همراه سیستم فیلتراسیون قوی جهت نگهداری آنان مفید می باشد . لازم به ذکر است که برخی منابع آنها را به همراه گونه Heterotis به طور مجزا در خانواده Arapaimidae جای داده‌اند .    

[IMG]http://www.persianfish.ir/Maghalat/Mahiyan/Osteoglossidea/7-Heterotis%7Bwww.PersianFish.com%7D.jpg[/IMG]

7ـ هتروتیس نیلی
نام علمی : Heterotis niloticus - cuvier , 1829
نام انگلیسی : Heterotis
پراکنش : نواحی مرکزی و غربی افریقا
برخی خصوصیات : این ماهی در بیشتر آبگیرها و رودخانه های سنگال ، گامبیا ، نیجریه و ... وجود دارد . به علت سهولت در تکثیر و پرورش به عنوان یکی از گونه های ارزشمند پرورشی مطرح گردیده است . ماکزیمم آن طول 1 متر و وزن kg2/10 می رسد. ماهی هتروتیس نیلی تنها گونه ی خانواده Osteoglossidea است که در طبیعت شکارچی نبوده و از پلانکتون ها استفاده می کند . چهارمین کمان آبششی دراین ماهی تغییر شکل یافته و به اندام پالاینده مارپیچی تبدیل شده است ، این اندام با ترشح موکوس ، پلانکتون ها و ذرات کوچک مواد آلی را به دام می اندازد ، آنها غذاهای دست ساز را نیز بخوبی دریافت می کنند . در زمان تولید مثل (فصول گرم سال ) رنگ روشن آنها به رنگ قهوه ای تیره تغییر یافته و تخم ریزی در درون لانه گیاهی که توسط جنس نر در بستر ( در عمق cm40ـ10) ساخته شده انجام می شود ، پس از تخم ریزی مولد نر با ایجاد حرکات چرخشی در اطراف تخم ها به اکسیژن رسانی تخم ها کمک می کنند . قطر تخم ها به mm3 رسیده و در دمای مناسب ( 30ـ25 درجه سانتیگراد ) 5ـ4 روزه هچ خواهند شد . لاروها نیز تا چندین ماه بطور دسته جمعی در اطراف والدین حضور خواهند اشت .    

نویسندگان:
مهندس علیرضا خیابانی
مهندس سید حامد موسوی ثابت

منبع : [URL="http://persianfish.com/index.php?option=com_content&task=view&id=110&Itemid=171"]www.PersianFish.com[/URL]

اطلاعات مفيدي بود - ممنونم .