ایلام

دوران سلوكي-پارت:
در اين دوران برابر متون باستاني ايلام همانند ساير نقاط ايران جزئي از منطقه تحت قلمرو سلوكيان بوده كه پس از انقراض آنان و آغاز دوران پارتي (اشكاني) اين منطقه جزئي از قلمرو اشكانيان شد. نتايج مطالعات انجام شده در تپه فرخ آباد دهلران كه توسط هيئت هاي مختلف ايراني و بين المللي مورد مطالعه قرار گرفته حاكي است كه در آن هنگام تپه مزبور جزء ايالت " اليم "  يا ايلام نو بوده است.
ساير آثار اين دوران به صورت استقرارهاي موقت وكوچ نشيني بوده كه بيشتر در حاشيه رودخانه ها و دشت ها شكل گرفته است.

دوران ساساني:
به علت اينكه در اين دوران استان ايلام فيمابين تيسفون (بغداد) به عنوان پايتخت ساسانيان و دولت شهرهاي شوش و بيستون و فارس قرار گرفته از اهميتي ويژه برخودار بوده و به همين دليل عمليات عمراني زيادي از سوي دولت مركزي در اين استان انجام پذيرفته كه شامل سه دسته:بناهاي بين راهي و راههاي و پلهاي باستاني-شهري و شاخص هاي شهري-قلاع و دژهاي باستاني هستند كه معروفترين آثار حفاظت شده آنها عبارتند از:پل گاوميشان،چم نمشت،كور و دوت،كوشك قينفر،قلعه شياخ،قلعه سام، شهرهاي تاريخي سيروان،سيمره دربندو قلاع پشت قلعه،قلعه هزار دره وآتشكده هاي موشكان و سياهگل و چهار طاقي دره شهر- وطاق شيرين و فرهاد.
در اين دوران استان ايلام به دو ايالت مهرجانكدك در بخش شرقي و به مركزيت شهر سيمره (دره شهر كنوني) و ايا لت ماسبذان به مركزيت سيروان (محل روستاي سرابكلان فعلي) كه گفته مي شود قصر انوشيروان نيز در آن قرار داشته تقسيم مي شده است اين شهرها از شهرهاي مهم و پرجمعيت و آباد آن زمان بوده كه جمعيت زيادي را در خود سكني داده اند و در اثر وقوع زلزله اي مهيب از بين رفته اند..
آثار تنگه بهرام چوبينه كه در دره شهر قرار دارد متعلق به بهرام چوبينه سردار ساساني است. به علت كودتاي وي بر عليه خسروپرويز اين پادشاه به روم گريخته و پس از ازدواج با دختر امپراطور روم و گرد آوري سپاه به ايران حمله نموده و مجدداً پادشاهي ايران را در دست مي گيرد.

دوران اسلامي: 
در متون تاريخي آمده كه ايلاميها خود اسلام آوردند و محدوده اين استان در دوران اسلامي به عنوان بخشي از ايالت جبال تحت قلمرو خلفاي اسلامي به مركزيت كوفه و بصره اداره مي شد.بزرگترين شهر مربوط به اين دوران شهر سيمره(دره شهر) است كه از نه فصل كاوش علمي پژوهشكده باستانشناسي كشور آثار بديعي از معماري و شهر سازي و تزئينات معماري به ويژه گچبريها با نقش هاي منحصر به فرد و خطوط كوفي كشف شده است.
در استان ايلام تا نيمه اول قرن چهارم(سال334 ه.ق)زندگي شهرنشيني از رونق زيادي بر خوردار بوده است كه به علت وقوع زمين لرزه بزرگي كه كليه شهرهاي بزرگ استان در آن نابود شدند .اين شيوه زندگي دراستان به زندگي كوچ نشيني تبديل گرديد.در كتب ياقوت حموي،ابن اثير، حمداله مستوفي، تاريخ طبري و .... به اين مسئله اشاره شده و آورده اندكه در اثر وقوع زلزله بيست هزار نفر از اهالي شهر پر جمعيت سيمره كشته و اين شهربراي هميشه خالي از سكنه شده است.
محل شهر كنوني ايلام نيز كه در آن هنگام (الرذ) ناميده مي شده به دليل آب و هواي مناسب و نزديكي به محل خلافت خلفاي عباسي(بغداد) از مهمترين تفرجگاههاي آنان محسوب مي شده و در كتب تاريخي آمده است كه المهدي بالله برادر هارون الرشيد در هنگام شكار در اين مكان كشته شده و مقبره وي كه به "سه ي مه ي " معروف بوده تا دهه 50(ه.ش) به عنوان قبرستان ايلام بر پا بوده و هم اينك محل آن به پارك كودك تبديل شده است.

دوران اسلامي متأخر:
اين دوران شامل سلسله هاي افشاريه و زنديه و .... بوده و ايلام جزئي از قلمرو اين سلسله ها بوده است.
شاخص ترين اثر مربوط به دوران زنديه ساختمان قبلي امازاده علي صالح(ع) " خاسعلي "  است كه اثر نوسازي تجديد بنا شده است.
از ديگر بناهاي اين دوران مقبره هاي امامزاده پير محمد و سيد صلاح الدين محمد آبدانان- معين صالح ماژين-سيد ابراهيم زرين آباد است .

حكومت محلي واليان فيلي (دوره صفويه تا پهلوي):
پس انقراض سلسله محلي حسنويه كرد ،در هنگامي كه شاهورديخان سرسلسله اتابكان فرمانروايي خرم آباد را از دولت مركزي تحويل گرفت حسينقلي خان فيلي را والي منطقه پشتكوه كرد. 
وي نيز قصبه دي والا " دهبالا " را مركز حكومت خود قرار داده و آنرا " حسين آباد فيلي " نام نهاد.
شاخص ترين آثار مربوط به اين دوران قلعه هاي والي فيلي در ايلام و در حاشيه رودخانه كنجاچم مهران مي باشد.ساخت چند قلعه و قنوات و سنگ نوشته نيز از جمله ديگر اقدامات واليان فيلي بوده كه معروفترين آنها سنگ نوشته تخت خان در صالح آباد مي باشد و بيانگر شيوه حكومت واليان بوده كه به صورت كوچ نشيني بوده است.
متاسفانه برخي آثار واليان به علت توسعه شهرها تخريب شده اند.
از نكات برجسته اين دوران استقلال نسبي سلسله ميره " حاكمان " محلي دره شهر بوده كه مناطق لر نشين استان را تحت فرمان خود داشته و عليرغم اينكه حكم خود را از والي پيشكوه(لرستان)دريافت مي كرده اند ولي خراجگزار والي پشتكوه(فيلي) بوده اند.
اين مسئله ياد آور تقسيم استان به دو ايالت در دوران ساساني- اسلا مي مي باشد. قلمرو حكومت واليان از جنوب به شوش- از شرق به لرستان و از غرب تا منطقه كوت و عماره در جنوب تا خانقين و مندلي در شمال عراق(مناطقي كه كردهاي شيعه مذهب در آن ساكنند ) بوده است.

دوران معاصر
پنج سال پس از روي كار آمدن رضاخان، وي سپاه والي وقت ايلام  " غلامرضا خان فيلي "  به عنوان آخرين حاكم ملوك الطوايفي ايران را شكست داد و والي به عراق گريخت و در نجف اشرف ساكن شد.
هم اينك قبر وي در قبرستان نجف اشرف است.به دستور رژيم بعثي و در جهت اجراي سياست تعريب (عرب جلوه دادن) كردهاي فيلي سنگ قبر وي و ساير كردها كه به فارسي و يا كردي روي آنها نگاشته شده بود شكسته و به دلخواه رژيم بعثي بر روي آنها با رسم و خط زبان عربي به ذكر مشخصات متوفيان بسنده شده است. 
در سال 1316 و پس از جلوس رضا خان پهلوي استان ايلام جزء استان كرمانشاهان(استان پنجم) گرديد و سپس در سال 1343 به فرمانداري كل تبديل شد روستاي حسين آباد فيلي نيز با پيشنهاد فرهنگستان ايران به " شهر ايلام "  تغيير نام يافت و در سال 1353 اين منطقه به استان ايلام در تقسيمات كشوري رسميت پيدا نمود.

ايلات استان:
تنوع لباس،گويشها،عادات و مراسمات و .... در نزد ايلات واقوام مختلف يك بستر مناسب براي تقويت امر گردشگري مي باشد.
استان ايلام به دليل وجود ايلات مختلف كرد،لك،لر و عرب از اين حيث داراي تنوع ويژه اي مي باشد.
اغلب ساكنين استان كردهاي شيعه مذهب (در حدود ۹۸% ) مي باشند.
لرها عمدتاً در شرق و جنوب به صورت پراكنده و لك ها در شمال شرقي و شرق به صورت پراكنده و عربها در جنوب غربي به صورت متمركز و كردها در كل استان پراكنده هستند.
گويش غالب اهالي استان كردي فيلي و همگي شيعه مذهب ميباشند.