به طور کلي در مقايسه با طبيعت ، محيط آکواريوم از نظر ابتلا به بيماريها داراي مزايا و معايبي به شرح زير مي باشد :
مزايا :
1- کنترل بيماريها به مراتب در آکواريومها آسانتر است .
2- مصرف داروهاي شيميايي عملي و اقتصادي است .
3- شناسايي و قرنطينه ماهي بيمار آسانتر است .
4- چرخه زندگي انگلها محدود است .
معايب :
1- سرعت بيمار شدن ماهي ها و همه گيرِي آنها بيشتر است .
2- ايجاد شرايط نامساعد و در نتيجه آماده شدن ماهي ها براي ابتلاء به بيماري بيشتر است.
3- امکان آلوده شدن ماهي هاي مقاوم به برخي از بيماريها که در طبيعت معمولا به آن آلوده نمي شوند، بيشتر است .
4- در شرايط نامساعد ، ماهي امکان فرار از محيط ناسالم را ندارد.
خوشبختانه مقدار و انواع بيماريهايي که ماهيهای آکواريومي را تهديد مي نمايند ، بمراتب از عوامل بيماريزاي موجود در طبيعت کمتر است .علت اصلي آن دور بودن آکواريوم از منابع بيماري زا ، و به خصوص نامساعد بودن شرايط داخلي آن براي رشد ونمو عوامل بيماري زا در مقايسه با محيط طبيعي مي باشد .بنابراين اگر کنترل محيط آکواريوم به روش صحيح انجام گيرد ، ماهي هاي داخل آن ممکن است هرگز بيمار نشوند .
نحوه شناسايِي ماهيهای بيمار :
به طور کلي رفتار و وضع ظاهري ماهي بيمار از ماهي هاي سالم متمايز است ، بنابراين به آساني مي توان در يک آکواريوم بين تعدادی ماهي ، يک يا چند ماهي بيمار را شناسايي نمود .عوامل ظاهري عمده اي که در تشخيص و شناسايي ماهي بيمار موثر هستند عبارتند از :
1- بي حال شدن ماهي
2- فرار نکردن در اثر تحريک يا ترساندن
3- شناي غير طبيعي
4- جداشدن از ساير ماهي ها و کناره گيرِي کردن از آنها
5- ماليدن بدن به ديواره ها يا کف
6- ماندن در سطح آب
7- بازنگه داشتن دهان
8- سريع شدن تنفس و افزايش تعداد آن در دقيقه
9- پرِيدن از آب
10- کم رنگ شدن سطح بدن
11- خونريزي جلدي
12- سخت شدن يا پاره شدن باله ها
13- تا خوردن باله ها
14- ظهور لکه هاي سفيديا قرمز بر روي بدن
15- پيدا شدن لکه هاي ابر مانند بر روِي بدن
16- امساک يا غير طبيعي بودن تغذيه
هر ماهي بيمار ممکن است يک يا چند عامل از عوامل مذکور را نشان دهد .در هر صورت بلافاصله پس از ظهور علائم بايد در اسرع وقت نسبت به شناسايي و کنترل عامل بيماري زا اقدام نمود ، در غير اين صورت ممکن است ماهي ها در وضعي قرار گيرند که کنترل يا مداواي آنها امکان پذير نباشد .
عوامل بيماري زا در ماهيهای آکواريومي
به طور کلي عوامل بيماري زا در ماهي هاي آکواريومي را مي توان به شش دسته تقسيم نمود :
1- بيماري هاي حاصله از نامساعد بودن عوامل محيط زيست
2- بيماري هاي حاصل از بدي تغذيه
3- بيماري هاي وِيروسي و باکتريايي ( ميکروبي )
4- بيماري هاي حاصل از انگلهاي خارجي و داخلي
5- بيماري هاي در اثر ضربه ، خراش و غيره ( مکانيکي )
6- بيماريهاي حاصل در اثر عوامل ناشناخته
جلوگيري از آلوده و بيمار شدن ماهيها
در نگهداري ماهي هاي آکواريومي بايد توجه داشت که همواره جلوگيري از آلوده و بيمار شدن ماهي ها بمراتب عملي تر ، آسانترو مهمتر از کنترل و معالجه بيماري ها مي باشد .بنابراين حداکثر کوشش بايد به عمل آيد تا محيطي خوب و مناسب براي ماهي ها ايجاد گردد .براِي اين منظور عوامل زير بايد به بهترين وجه مورد توجه قرار گيرند :
1- اکسيژن کافي
2- درجه حرارت مناسب
3- نور کافي
4- Phمناسب
5- نبودن هر گونه فلز بدون روکش در داخل آکواريوم
6- از بين بردن کلر آب قبل از افزودن به آکواريوم
7- گياه کافي در آکواريوم
8- تغذيه صحيح از نظر نوع غذا ، نحوه و تعداد تغذيه در روز
خوشبختانه تعداد عوامل بيماريزا در ماهي ها آکواريومي بسيار محدود مي باشند اگرچه تشخيص اکثر بيماري ها تخصصي بوده و اکثراً توسط افراد عادي عملي نمي باشد
