مطالعات تاريخي نشان داده است که پيدايش ملاير از دوره قاجاريه و با اهتمام شاهزادگان قاجار آغاز شده و توسعه يافته است. در گذشته در خاور و باختر شهر فعلي ملاير و با فاصله كمي از آن، دو آبادي وجود داشته كه در حال حاضر خرابه هاي قلعه هاي آن ها به چشم مي خورد. اين محلات هسته اوليه شهر ملاير را تشكيل داده و قلعه هاي آن ها قسمتي از محله هاي كنوني شهر را نيز در بر مي گرفته است. مطالعات انجام شده نشان مي دهد كه اين قلعه احتمالا داراي هفت راه ورودي در اطراف خود بوده است كه هر يک به منظوري خاص و جهت افراد به خصوص و در زمان هاي معيني مورد استفاده قرار مي گرفته اند. بيش‌ترين‌جمعيت شهرستان ملاير به كار كشاورزي اشتغال دارند. نوع كشت در اين منطقه آبي و ديمي بوده و انواع محصولات در آن به عمل مي‌آيد .
صنايعدستي يكي از فعاليت هاي مهم اقتصادي مردم اين منطقه بوده و قالي بافي و فرش هايجوزان و حسين آباد آن از معروفيت خاصي برخوردار است. هم چنين قالي هاي معروف بهكسب و ننج(دو روستاي ملاير) داراي شهرت خاصي هستند كه بيشتر صادر مي‌شوند. دربرخي از روستاهاي اين شهرستان منبت كاري نيز معمول است كه بيشتر شامل مبل و صندليو ميز مي‌شود و از صادرات عمده اين شهرستان محسوب مي‌شود.
اقتصاد اين شهرستانبه ترتيب اهميت مشاغل بر پايه كشاورزي، دام‌داري، باغ‌داري و صنايع دستي نهاده شدهاست كه ديگر فعاليت ها غالبا در كنار كار كشاورزي انجام مي شود. منبت كاري كه بيشتر شامل مبل و صندلي و ميز مي شود، از صادرات عمده ملاير به تهران و ساير نقاط است. علاوه بر آن چه گفته شد زنبور داري و پرورش عسل نيز در اين شهرستان رايج است. بنابراين انگور، كشمش، شيره انگور، باسلق، گردو، بادام، تره بار، دام زنده،فرآورده هاي دامي، فرش، آجر، سنگ سيليس، سرب، نقره، لوازم منبت كاري، عسل،بوقلمون، مرغ و تخم مرغ مهم ترين اقلام صادراتي ملاير را تشكيل مي دهند. سنگ هاياستخراجي از معادن سنگ ساختماني به مصرف كارخانه هاي سنگ بري اين شهرستان مي رسد. به دليل غناي معادن در اين منطقه اغلب كارخانه ها و صنايع در ارتباط با معادن منطقهمشغول فعاليت هستند. شهرستان ملايرداراي مكان‌هاي تاريخي و ديدني متعددي است.آتشكدهباستاني نوشيجان، تالاب آق‌گل، زيستگاه حيات وحش لشگر، درياچه مصنوعي و مجتمعسياحتي كوثر، يخچال ميرفتاح بوستان سيفيه برج سامن، آرامگاه‌حيقوق نبي(ع)، آرامگاهميررضي‌الدين آرتيماني، مدرسه علميه شيخ علي‌خان زنگنه و امام‌زاده اسماعيل سرابي (امام‌زاده كوه) از جمله مهم‌ترين مكان‌هاي ديدني و تاريخي شهرستان ملاير به شمارمي‌آيند.
