"تقوا" راه کنترل نفس اماره/ تقوا قدرت ضبط نفسانی است

تقوا به معناي ترك گناه نيست بلكه نيروي دروني و قدرت ضبط نفساني است كه در اثر تمرين و رياضت هاي مداوم براي نفس حاصل و نفس بدان سبب مطيع فرمان الهي مي شود و نفس آن چنان نيرو مي يابد كه مي تواند در برابر خواسته ها و تمايلات غير مشروع مقاومت كند.

به گزارش خبرگزاری مهر، تقوا از کلمه "وقايه" به معناي اخذ شده است. در روايات تقوا به حفظ نفس از مخالفت اوامر و نواهي حق و به دست آوردن رضايت او و نگاهداري كامل نفس براي واقع نشدن در مشتبهات تعريف شده است. بدون تقوا رسيدن به مقامات عالی انسانی امكان ندارد، زيرا موقعي كه نفس طالب ارتكاب محرمات است، انسان نيست و تا زماني كه تابع شهوات نفساني باشد و شيريني دنيا در كام اوست به كمالات و مقامات عالی نمي رسد و تا حب و علاقه دنيا در دل اوست به مقام زاهدين نمی رسد و تا نفس او به دنبال كامراني و كامروايي است به مقام محبين و مخلصين نايل نمی شود.

تقوا در مكتب اسلام از موقعيت بسيار ممتازي برخوردار است و به عنوان يك ارزش اصيل اخلاقي و هدف تشريع احكام و نيز بهترين توشه آخرت و بزرگ ترين وسيله سعادت معرفي شده است.خداوند مي فرمايد؛ براي آخرت خودتان توشه اي تهيه كنيد، چون بهترين توشه ها تقواست. و باز مي فرمايد؛ گرامي ترين شما نزد خدا با تقواترين شماست. به اين ترتيب برتمام امتيازات ظاهري و مادي خط بطلان كشيده و اصالت و واقعيت را به مساله تقوا مي دهد.

انسان مومن به و سيله تقوا راه خود سازي را مي پيمايد، زيرا تقوا آن نيروي دروني است كه او را در برابر گناه كنترل مي كند. به همين دليل است كه علي(ع) مي فرمايد؛ بدانيد اي بندگان خدا، تقوا دژي است مستحكم و غير قابل نفوذ.

بعضي تقوا را به حالت كسي تشبيه كرده اند كه از يك سرزمين پر از خار عبور مي كند و سعي دارد دامن خود را كاملا بر چيند و با احتياط گام بر دارد مبادا خاري درپايش برود. اگر انسان در زندگي خود اين چنين دقيق حركت كند و مواظب اعمال و رفتار و گفتار خود باشد تا به گناه آلوده نشود مسلما توفيق مي يابد كه جلو هواي نفس را بگيرد و هنگامي كه به اين مرحله رسيد زمينه وجودي او براي خودسازي آماده مي شود. حضرت علي(ع) مي فرمايد؛ بدان كه گناهان همچون مركب هاي سركش است كه گنهكاران بر آنها سوار مي شوند و لجامشان گسيخته مي شود و آنان را در قعر دوزخ سرنگون مي سازد. اما تقوا مركبي است راهوار و آرام كه صاحبانشان برآن سوار شده زمان آنها را به دست مي گيرند و تا قلب بهشت به پيش مي تازند.

در آيات و روايات بر تقوا تاكيد فراواني شده است از جمله خداوند مي فرمايد؛ به سوي مغفرت پروردگارتان بشتابيد و به سوي بهشتي كه عرضش به مقدار آسمانها و زمين است و براي متقين آماده شده است.

شخص مسلمان بايد به دفتر اعمال خود نظري انداخته و ببيند چه كرده و چه مي كند. آيا در اعمال و رفتار خود رضايت حق را مورد توجه قرار داده يا نه؟ آيا به جهت پرواي از باري تعالي از لذات و ماديات دنيوي چشم پوشيده يا جهت ديگري دارد؟ كه خداوند مي فرمايد؛ الا اي اهل ايمان! خدا ترس شويد و هر نفسي در كار دنياي خود نيك بنگرد تا چه عملي براي فرداي قيامت خود پيش مي فرستد.

امام خمینی (ره) در كتاب چهل حديث مي فرمايد؛ اگر توانستيم نفس اماره را مهار كرده و به راه مستقيم گام نهيم آن وقت است كه راه سلوك الي الله سهل و آسان شود و طريق انسانيت روشن و وسيع مي گردد و قدم او كم كم قدم حق شود، از نفس اماره و آثارآن گريزان گردد.

در مكتب اسلام متقين از مومنين ممتاز شمرده مي شوند. قرآن مجيد ملاك كرامت و ارزش انسانها را در تقوا مي داند. همچنين در نهج البلاغه و كتب حديث تقوا به عنوان رئيس اخلاق و بزرگ ترين و سيله سعادت معرفي شده است. حضرت علي(ع) تقوا در راس همه امور اخلاقي قرار دادند.در بعضي احاديث تقوا به عنوان عامل مهمي در تزكيه و تهذيب نفس و داروي شفا بخش بيماري هاي نفس معرفي شده است. امير مومنان(ع) فرمود؛تقوا را از دست ندهيد چون جامع همه خيرات و خوبي هاست و خيري جز تقوا وجود ندارد و خيراتي كه به سبب تقوا حاصل مي شود و در غير آن يافت نمي شود چه خير دنيا و چه خير آخرت.

در نتيجه مي توان گفت كه تقوا يعني تعبد و تعهد انسان به اطاعت از قوانين شرع و اگر تقوا به معناي خوف و "اتقوا الله" به معناي از خدا بترسيد باشد بنده بايد از اعمال خود بترسد كه چگونه مي تواند با اين همه نافرماني در مقابل دادگاه عدل الهي بايستد و جوابگو باشد چنانكه در دعا وارد شده؛ اي كسي كه جز به فضلش اميد نمي رود و جز از عدلش ترسيده نمي شود.

-------------------
منابع :

- آيه 197 سوره بقره

- آيه 13 سوره حجرات

- بحار الانوار، ج 70

- نهج البلاغه، خ 157

- آيه 133 سوره آل عمران

- آيه 18 سوره حشر.

- بحار الانوار، ج