بهترین راههای آموزش نظم به کودکان در رده های سنی مختلف

آموزش نظم و انضباط به کودک یکی از دغدغه های اصلی خانواده ها در ارتباط با فرزندانشان است. بسیاری از والدین از بی نظمی و شلختگی کودک خود شاکی هستند و به روش های مختلف سعی دارند او را منضبط تربیت کنند.

غافل از آنکه برخی از این روش ها نتایج عکس خواهد داشت و ناآگاهی والدین از روش های صحیح تربیتی، باعث ایجاد مشکلات رفتاری فراوان در کودک می شود. در این بخش از نمناک درباره روش های آموزش نظم به کودکان جهت کنترل رفتارهای نامطلوب و افزایش رفتارهای مطلوب کودکان صحبت کرده ایم.

اهمیت نقش والدین در تربیت کودک منظم:

والدین نقش بسیار موثری در آموزش نظم و تربیت کودک منظم دارند. والدین بر اساس نوع رفتار به سه گروه تقسیم می شوند:

• والدینی که مستبد و اقتدارطلب هستند و قوانین بی انعطاف وضع می کنند و در صورت اجرا نشدن مقررات خاطی را مجازات می کنند.
• والدینی که آسان گیر هستند و به کودک اجازه می دهند هر کاری را انجام دهد و محدودیت را آسیب زننده می دانند.
• والدینی که رفتار آگاه دارند و از کودکان خود متناسب با سن و سال و توانایی های او توقعاتی دارند.

والدین مستبد و سختگیر نمی توانند فرزندی منظم تربیت نمایند زیرا سخت گیری فراوان در مورد این موضوع احتمال بالایی را برای مقاومت و بی نظمی و یا وسواس در کودکان ایجاد خواهد کرد. لازمه رشد و اقتضائات سنی کودک این است که بازی کند.

وسائل بازی را در اتاق پخش کند و… لذا نمی توان از او انتظار داشت که همواره و همیشه اتاقی منظم داشته باشد و همیشه با وسائل جمع و جور بازی کند. اگر کودکی همیشه جمع و جور باشد باید به سلامت روان او و شیوه های تربیتی خودمان شک کنیم.

والدین آسانگیر نیز نمی توانند فرزندی منظم تربیت کنند زیرا آنها همیشه خودشان وارد عمل شده و از کودک خود نمی خواهند نظم داشته باشد. این والدین بر این باورند که کودک شان در آینده و بزرگسالی نظم را خواهد آموخت و لازم نیست سختگیری داشته باشند و به او نظم بیاموزند. بنابراین همیشه خودشان سعی در مرتب کردن اتاق کودک دارند و متاسفانه کودکانی بی مسئولیت تربیت می کنند.

و اما والدینی که رفتار آگاهانه دارند، این نوع والدین سعی می کنند، همیشه بهترین رفتار را در پیش بگیرند و منطقی و جدی رفتار کنند، این نوع از والدین هرگز خشونت به کار نبرده و خودشان به عنوان الگوی فرزند بسیار منظم هستند. آنها از فرزند خود متناسب با توانایی و سن او انتظار دارند.

سن آموزش نظم به کودک

یکی از سوالات والدین این ست که از چه زمانی نظم را به کودک آموزش دهند. شما می توانید نظم را به کودکتان از همان زمانی که او نوپا است آموزش دهید اما باید رفتار شما با کودک نوپا مناسب باشد و از او انتظار نداشته باشید که همیشه منظم باشد و باید در ین سن او را با مفهوم «درست» و «اشتباه» آشنا کنید.

برای کودک نوپایی که تنها یک سال دارد، نظم باید با اجتماعی سازی و آموزش حد و مرزها در فکرش نهادینه شود. کودک تا قبل از 5/3 تا 4 سالگی مفهوم قواعد و قوانین را درک نکرده است اما با افزایش سن او می تواند به مفهوم کلی تر و ملموس تری از قوانین دست یابد و از این سن به بعد می توان به صورت دقیقتری به کودک آموزش نظم داد.

آموزش نظم به کودک در سنین مختلف

والدین باید برای آموزش نظم به کودک به سن و توانایی های او توجه کنند و انتظار معقولی از فرزند خود داشته باشند. برای آموزش نظم به کودکان در سنین مختلف روش های زیر را بکار بگیرید.

آموزش نظم به کودکان زیر سه سال

در مطلب تریبت کودک منظم در بخش قبلی نمناک کامل گفته شد که کودکان کم سن و سال، درک زبانی، حافظه و دقت توجه محدودی دارند و بهترین استراتژی ها برای تأدیب این کودکان، بیشتر مربوط به کنترل آسیب آن هاست تا اینکه به آن ها درسی را آموزش بدهید. بنابراین برای آموزش نظم به کودک روش های زیر را امتحان نمایید:

1. هنگامی که کودک سعی در پخش وسایل و پرت کردن آنها داشت شما کودکتان را از مشکلات دور نگاه دارید و حواس او را پرت کنید. در این زمان کودک کوچک است و نمی فهمد که این وسیله خطرناک است و نباید به او دست بزند. او با همین حرکات کم کم اصول نظم را می آموزد.

2. در موقعیت های جدی می توانید از لغت نه با قاطعیت بیشتری استفاده کنید اما توجه کنید که اگر بیش ازحد از این لغت استفاده کنید، کارایی آن را از بین می برد.

3. هنگامی که کج خلقی های کودک شما شدت می گیرند، کاری را انجام دهید که او آرام بگیرد. کودکان وقتی قشقرق به پا می کنند که نمی توانند خشمشان را کنترل کنند. اگر کودک شما دور اتاق می دود و اسباب بازیهایش را پخش و پلا می کند. گریه می کند و جیغ می زند و همه چیز را پرتاب می کند. او را آرام کنید.

یادتان باشد که نباید عصبانی شوید. اگر اجازه می دهد او را بغل کنید و تا آرام شود او رامحکم نگه دارید. در این زمان سعی نکنید با او صحبت کرده و نصیحتش کنید. بعد از پایان قشقرق او را به اتاقش ببرید و از او بخواهید که آنچه پخش کرده را به ترتیب سر جایش بگذارد و در این کار به او کمک کنید.

4. کودک شما بابد بتواند به شما اعتماد کند، برای اعتماد کودک به او توجه کنید و نیازهایش را برآورده نمایید. این اعتماد برای زمانی که او بزرگتر می شود و شما برای او حدود و قانون می گذارید لازم می شود. در آن زمان اگر او به شما اعتماد نداشته باشد و از عشق شما به خودش مطمئن نباشد چگونه زیر بار قوانین و محدودیت های شما برود؟

5. کودکان در حدود یک سالگی کم کم می فهمند که دارند چه کار می کنند در این سن کم کم باید به کودک بفهمانید که او مسئول اعمالی است که خودش انجام داده است. بنابر این باید نتیجه اعمالش را هم درک کند. مثلا اگر کودک شما بشقابش را روی زمین خالی کرده او را دعوا نکنید. فقط به او بگویید که لازم است بعد از غذا این جا را تمیز کند.

6. وقتی کودک کاری می کند که شما می پسندید به او آفرین بگویید و تشویقش کنید و تنها زمانی که کار بد می کند او را دعوا کنید.

7. کودکان از 18 ماهگی حس نوع دوستی وهمکاری دارند و دوست دارند درتمام کارهایی که شما انجام می دهید کمکتان کنند والبته گاهی هم خرابش می کنند تا یاد بگیرند. از کودک بخواهید که در جکع کردن وسایل و اتاقش به شما کمک کند.

آموزش نظم به کودکان بالای سه سال

یکی از وظایف والدین و در قدم بعدی اولیای مدرسه آموزش مهارت های زندگی به کودکان است. برای آموزش نظم به کودک بالای سه سال خود روش های زیر را به کار ببرید:

ارتباط عاطفی قوی تری با کودک داشته باشید

برای اینکه کودک از قوانین شما سرپیچی نکند باید با کودک خود ارتباط عاطفی قوی تری داشته باشید و با او مهربان بوده و به درستی رفتار کنید. پیش از ایجاد محدودیت ها با احساس کودکان همدلی کنید. با همدلی، کودک و احساسش را می پذیرید و محبت نامشروط به او می دهید.

از سیستم تقویت و پاداش استفاده نمایید

افزایش رفتار مطلوب و کاهش بدرفتاری کودک، دادن پاداش و تشویق کودکان بسیار موثر است. پاداش دارای چند نوع است:

پاداش غیرمادی

پاداش غیرمادی مانند توجه به رفتار مثبت با نگاه، لبخند زدن، در آغوش گرفتن کودک، نوازش کردن، پاداش کلامی و تحسین کردن همگی در تقویت رفتار مطلوب مؤثر است.

پاداش مادی

می توانید در مقابل رفتارهای مثبت کودک می توانید جایزه هایی مانند خوراکی هایی که کودک دوست دارد، مثل آبنبات، شکلات، و پاستیل، اسباب بازی های مورد علاقه کودک برای او در نظر بگیرید تا رفتار مثبت او را تقویت کنید.

پاداش موقعیتی

این نوع پاداش شامل فراهم کردن فرصت هایی است که کودک دوست دارد. مثل پارک بردن، بازی کردن، گردش خانوادگی و رفتن به جایی که کودک علاقه دارد.

در مورد پاداش دادن نکات زیر را رعایت کنید :

• علت پاداش گرفتن را به کودک بگویید.
• رفتارهای هدف را مشخص کنید و برای هر کدام پاداشی را اختصاص دهید.
• در مورد رفتارهای مطلوب کودک توجه مثبت و تحسین کلامی را همواره به کار ببرید.
• به صورت مبهم از پاداش دهی استفاده نکنید.
• رفتارهای خوب را با نقاشی یا نوشته ثبت کنید و با هر بار رفتار ستاره یا برچسبی برای رفتار مثبت بزنید، و پس از چند بار تکرار جایزه بزرگی به او بدهید.
• به کودک باج ندهید، در باج دادن پیش از انجام رفتار به خواست کودک چیزی که می خواهد داده می شود.

یک برنامه ساختاری در نظر بگیرید

برای کسب مهارت خودانضباطی کودکان به یک برنامه منظم و روتین نیاز دارند پس قوانین شفاف و مشخصی را وضع کنید و هر زمان که قانونی شکسته شد عواقب و پیامد آن را حتما اجرا کنید.

تاکید کنید که تمیزی و نظم احساس خوبی به انسان می دهد

سعی کنید در خانه خود این طرز فکر را القا کنید که تمیز بودن خانه احساس بسیار خوبی به انسان می دهد. این مکالمه در وجود کودک تاثیر می گذارد و باور می کند منظم بودن مساوی است با داشتن احساس خوب.

زمان تمیزکاری را شاد و سرگرم کننده کنید

روند تمیز کردن را به سرگرمی مفرح برای کودک تبدیل کنید و هنگام مرتب کردن اطراف خانه آواز بخوانید تا کودک به مشارکت در این کار ترغیب شود. شما می توانید جمع کردن اسباب بازی ها از روی زمین را به یک بازی سرگم کننده تبدیل کنید.

پیش از انجام کارهای جدید باید وسایل بازی قبلی را جمع کرد

این عادت را در کودک به وجود بیاورید که پیش از انجام هر نوع بازی جدید باید وسایل بازی قبلی را جمع کنید. برای رسیدن به این هدف، باید به کودک خود گوشزد کنید تا زمانی که همه وسایل سرجای خود قرار نگیرند از بازی خبری نیست تا به مروراین کار به یک عادت تبدیل شود.

فرزندان تان را وادار به انجام کاری نکنید

سعی نکنید تا فرزندان تان را وادار به انجام کاری کنید چون اینگونه آنها خود انضباطی را نخواهند آموخت. درعوض، پیامدهای منفی رفتار و کردارشان را که با آنها مواجه خواهندشد متذکر شوید و انتخاب هایی را در اختیارشان بگذارید.

از محرومیت از امتیازات استفاده کنید.

در صورت سر پیچی فرزندتان از قوانین از محرومیت از امتیازات استفاده کنیدتا او با عواقب کار خود روبرو شود.

الگوی خودانضباطی باشید

با داشتن رفتار مناسب و صحیح نقش الگوی خوبی را برای فرزندان تان ایفا کنید و به آنها نشان دهید چگونه به وظایف شان عمل کنند و منظم باشند.

آموزش نظم به کودکان با روش های معکوس

برای کاهش رفتار منفی و بی نظمی روش های مختلفی شامل نادیده گرفتن، ایجاد محدودیت و زمان سکوت می تواند به کار رود. این روش ها بسته به نوع رفتار متفاوت است. برای آموزش نظم به کودکان از روش های معکوس زیر استفاده نمایید:

• رفتار مطلوب را به کودک نگویید بلکه رفتار منفی را شناسایی کنید و رفتارهایی که می خواهید اصلاح شود را جایی ثبت کنید و کودک را از رفتار نامطوب آگاه کنید.
• برای کودک قانون مشخص بگذارید و در مورد دلیل اشتباه بودن رفتار توضیح منطقی دهید.
• رفتارهایی که صرفا برای جلب توجه دیگران است و آسیبی به خود کودک یا دیگران نمی رساند را کامل نادیده بگیرید و حتی بازخوردهای منفی مثل نگاه، اخم، دعوا کردن و .. نداشته باشید.
• در واکنش به برخی رفتارهای منفی کودک برای او پیامدهای منفی مشخص ایجاد کنید. کودک باید بداند همواره در مقابل چنین رفتاری، چنین پیامدی دریافت می کند.
• معمولا در مورد رفتارهایی که کمتر قابل کنترلند، و برای دیگران آسیب زننده اند، روش زمان سکوت به کار می رود. صبر کنید تا آرام شود و دوباره کاری که می خواهید انجام دهد را از او درخواست نمایید.