به گزارش خبرنگار حقوقی و قضایی خبرگزاری آنا، طبق قانون هر شرطی که خلاف مقتضای ذات عقد ازدواج نباشد می‌تواند در آن گنجانده شود و بر همین اساس مجموعه‌ای از شروط به‌صورت پیش‌فرض در عقدنامه ازدواج گنجانده‌شده است که زوجین مختارند آن‌ها را امضا کنند یا خیر. همچنین هر شرط دیگری را که در خصوص آن توافق حاصل‌شده باشد می‌تواند در ضمن عقدنامه گنجانده شود.

بر اساس قانون مدنی، هر یک از طرفین می‌توانند شروط خود را در عقد ذکر نموده و بر سر آن توافق کنند، عقد نکاح هم از این امر مستثنا نیست. به‌موجب ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی، هر یک از زن و مرد می‌توانند شروطی که خلاف مقتضای عقد نباشد را در عقد نکاح ذکر کنند که در این صورت طرف مقابل هم موظف به رعایت آن می‌شود.

به همین منظور مجموعه‌ای از شروط ضمن عقد هم از قبل به‌صورت چاپ‌شده در سند ازدواج مورد پیش‌بینی قرارگرفته‌اند که زوجین می‌توانند آن‌ها را امضا کنند یا از امضای آن خودداری کنند. به همین منظور در این مقاله به بررسی شروط ضمن عقد و شروط ضمن عقد در سند ازدواج خواهیم پرداخت.

شروط ضمن عقد

بر اساس ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی، هریک از زن و مرد می‌توانند شروطی را که خلاف مقتضای ذات عقد نباشد را در سند ازدواج درج کنند. مانند اینکه شرط شود هرگاه شوهر زن دیگری بگیرد، یا در مدت معینی غایب شود، یا ترک انفاق نماید، یا علیه حیات زن سوءقصدی کند، یا سوء رفتاری نماید که زندگی آن‌ها با یکدیگر غیرقابل‌تحمل شود، زن وکیل در توکیل باشد که پس از اثبات تحقق امر در دادگاه خودش را مطلقه کند.

بر این اساس، علاوه بر مصادیقی که در این ماده ذکرشده است، زن و مرد می‌توانند هرگونه شرطی که خلاق مقتضای عقد نباشد را در عقد درج کنند و درصورتی‌که طرف مقابل آن را پذیرفته و امضا کند، متعهد به آن می‌شود.

در بسیاری از موارد، اختیارات بی‌شماری که مرد به‌موجب عقد ازدواج به دست می‌آورد، ممکن است سبب سوءاستفاده از این حقوق شود و موجبات عسر و حرج زن را فراهم کند. به جهت تعدیل این اختیارات، قانون‌گذار شروطی را تحت عنوان شروط ضمن العقد در سند ازدواج پیش‌بینی کرده است که تحت عنوان شروط دوازده‌گانه طلاق نیز شناخته می‌شوند؛ چراکه در صورت وجود داشتن آن‌ها زن می‌تواند تقاضای طلاق کند.

شروط ضمن عقد در سند ازدواج

از سال ۱۳۶۰ به بعد، شروطی در سند ازدواج تحت عنوان شرط ضمن العقد پیش‌بینی‌شده است که سردفتر ازدواج مکلف است قبل از اجرای صیغه عقد این شروط را برای زوجین خوانده و مفهوم آن را به اطلاع آن‌ها برساند. نکته مهم آن است که هر یک از طرفین می‌توانند هرکدام از این شروط را که موافق با آن باشند امضا کنند و هرکدام را که نخواهند امضا نکنند. شروطی که در قباله‌های ازدواج مندرج است به‌قرار زیر است:

- ضمن عقد ازدواج زوج شرط نموده که هرگاه طلاق به درخواست زوجه نباشد و طبق تشخیص دادگاه تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسرداری یا سوء اخلاق و رفتار او نباشد، زوج موظف است تا نصف دارایی موجود را که در ایام زناشویی با او به‌دست آورده یا معادل آن را طبق نظر دادگاه، بلاعوض به زوجه منتقل کند. (شرط تصنیف اموال و دارایی مرد)

- ضمن عقد نکاح، زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل غیر داد که در موارد مشروحه ذیل با رجوع به دادگاه و اخذ مجوز دادگاه پس از انتخاب نوع طلاق خود را مطلقه کند و نیز به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل غیر داد تا در صورت بذل از طرف او قبول کند. این موارد عبارت‌اند از:

الف ـ استنکاف شوهر از دادن نفقه به مدت ۶ ماه به هر عنوان و عدم امکان الزام او به تأدیه نفقه و همچنین در موردی که شوهر سایر حقوق واجبه زن را به مدت ۶ ماه ایفا نکند و اجبار او به ایفا هم ممکن نباشد.

ب ـ سوء رفتار یا سوء معاشرت زوج به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیرقابل‌تحمل نماید.

ج ـ ابتلای زوج به امراض صعب‌العلاج به‌نحوی‌که دوام زناشویی برای زوجه خاطره‌انگیز باشد.

د ـ جنون زوج در مواردی که فسخ نکاح شرعاً ممکن نباشد.

هـ ـ عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی که طبق نظر دادگاه صالح، منافی با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه باشد.

و ـ محکومیت شوهر به‌حکم قطعی به مجازات ۵ سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی که مجموعاً منتهی به ۵ سال یا بیشتر بازداشت شود و حکم مجازات درحال اجرا باشد. در تمام این موارد، در صورتی حق طرح دعوای طلاق برای زن ایجاد می‌شود که حکم قطعی محکومیت شوهر صادر شود و مرد در زندان باشد.

ز ـ ابتلای زوج به هرگونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و ادامه زندگی را برای زوجه دشوار کند.

ح ـ زوج، زندگی خانوادگی را بدون عذر موجه ترک کند (تشخیص ترک زندگی خانوادگی و تشخیص عذر موجه با دادگاه است) و یا ۶ ماه متوالی بدون عذر موجه ازنظر دادگاه غیبت کند.

ط ـ محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب جرم و اجرای هرگونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتکاب جرمی که مغایر باحیثیت خانوادگی و شئون زوجه باشد. تشخیص این‌که مجازات مغایر باحیثیت خانوادگی است با توجه به وضع و موقعیت زوجه و عرف و موازین دیگر با دادگاه است.

ی ـ درصورتی‌که پس از گذشت ۵ سال، زوجه از شوهر خود به جهت عقیم بودن و یا عوارض جسمی دیگر صاحب فرزند نشود.

ک ـ درصورتی‌که زوج مفقودالاثر شود و ظرف ۶ ماه پس از مراجعه زوجه به دادگاه پیدا نشود.

هـ ـ زوج بدون رضایت زوجه همسر دیگری اختیار کند یا به تشخیص دادگاه بین همسران خود به عدالت رفتار نکند.

علاوه بر شروطی که در سند ازدواج ذکرشده‌اند، زن و مرد می‌توانند هرگونه شرطی که خلاف مقتضای عقد نباشد در عقد بگنجانند؛ مانند حق اشتغال زوجه، حق تحصیل زن، حق خروج از کشور برای زن و ...