چراایام فاطمیه رو به صورت چندروز برگزارمیکنیم؟

گفتگو با کارشناس

علت اختلاف در تاریخ شهادت حضرت زهرا(س) چیست؟
 

درباره تاریخ شهادت صدیقه کبری (س) قول های مختلفی مطرح شده است. متن زیر گفت و گوی خبرنگار فارس با محمدحسین رجبی دوانی، کارشناس تاریخ اسلام درباره این موضوع است که وی آن را سرّی از اسرار الهی دانسته است. این گفت و گو حدود هفت سال پیش در این خبرگزاری منتشر شده که به دلیل اهمیت موضوع به بازنشر آن پرداخته ایم.

قول مشهور شیعه درباره سالروز شهادت فاطمه(س) 75 و 95 روز بعد از رحلت پیامبر(ص) است، آیا «سبع» و «تسع» مشتبه شده است؟

* اقوال مختلفی درباره شهادت حضرت فاطمه زهرا علیها‌ سلام نقل شده است، قول معتبر کدام است؟

-در ارتباط با روز شهادت یا فاصله شهادت حضرت زهرا(س) با ارتحال پیغمبر(ص) میان شیعه و سنی، همچنین میان خود شیعیان اختلاف هست. منابع اهل تسنن عموماً این مدت را ۶ ماه پس از ارتحال پیغمبر(ص) نقل می‌کنند و معتقدند که آن حضرت(س) پس از پیامبر(ص) ۶ ماه در قید حیات بودند، در حالی که در منابع شیعه، مشهور دو قول است که یک ۷۵ روز و دیگری ۹۵ روز بعد از ارتحال حضرت خاتم صلی الله علیه وآله و سلم هست که بر این مبنا در حقیقت ۱۳ جمادی الاول و ۳ جمادی الثانی را ذکر می‌کنند.

البته بنده شخصاً ضمن احترام به راویان و علمای گذشته و محدثان شیعه این عذر را نمی‌پسندم و نمی‌پذیرم که گفته شده به سبب آنچه که در گذشته نقطه‌گذاری در رسم‌‌الخط مسلمانان وجود نداشته است، «تسع» و «سبع» مشتبه شده و نمی‌دانند که سالروز شهادت بی بی دو عالم(س) 75 روز یا ۹۵روز پس از رحلت رسول خدا(ص) بوده است!

به طوری که بنده شخصاً معتقدم امر اعتقاد به ولایت اهل‌بیت علیهم‌السلام و آن هم سرور بانوان دو عالم و قرة العین رسول(ص) چنان باید برای شیعه و مدعیان پیروی از اهل‌بیت علیهم‌السلام مهم باشد که اصلاً نیازی به کتابت اینها نباشد، باید مردم چنان نسبت به این مسئله به خصوص با شهادت مظلومانه سرور بانوان دو عالم حساس بوده باشند که این را آنچنان به خاطر می‌سپردند که هر سال برای یادآوری چنین مصیبت عظمایی سالروزش را به سوگ می‌نشستند.

لذا اینکه بگوییم در اذهان یک چنین مسئله‌ای و مشکلی به خاطر نبودن نقطه‌گذاری پیش آمده است، عذر پذیرفته نیست و نشان می‌دهد که متاسفانه برخی از گذشتگان، آن اعتقاد راستینی که باید نسبت به مقام اهل بیت(ع) و بزرگداشت آنچه به آن ذوات مقدس مربوط می‌شود، مثل امروز که شیفتگان اهل‌بیت(ع) باور دارند، در گذشته وجود نداشته است، به قول مرحوم دکتر شهیدی شاید هم، سری از اسرار مربوط به حضرت زهرا(س) است که باید راجع به آن بزرگوار خیلی مسائل ناشناخته بماند، همان‌گونه که راجع به ولادت آن حضرت(س) قول ثابتی نداریم و دقیق نمی‌دانیم ولادت آن حضرت در چه روز و سالی اتفاق افتاده است، آیا قبل از بعثت یا بعد از بعثت و در چه سالی بوده است؟! که قول مشهور بعد از بعثت است.

مورد دیگر در این ارتباط که لازم است به آن اشاره شود و دکتر شهیدی مطرح می‌کند، اینکه محل دفن آن حضرت(س) اکنون دقیقاً مشخص نیست، آیا حضرت فاطمه سلام الله علیها در بقیع، خانه خود یا روضه منوره پیغمبر(ص) دفن است و همین‌طور سن شهادت ایشان، اینها مواردی است که دکتر شهیدی می‌گوید: «احتمال دارد از اسرار الهی باشد».

مشهور علمای شیعه 95 روز را صحیح می‌دانند

* پس با این اوصاف، قول ۹۵ روز صحیح‌تر است؟

ـ قول 95 روز اکنون به عنوان قول صحیح‌تر پذیرفته شده است، وقتی می‌گویم به سبب اینکه گفته شده رسم‌الخط مشکل داشته و نتوانستند بفهمند این واقعه «سبع» است یا «تسع» که چون آن موقع نقطه گذاشته نمی‌شده و همچنین دندان‌های درشت حروف مشخص نبوده است، اگر ما این را بپذیریم، از نظر ارزش هر دو یکسان هستند، یعنی اینکه ما چه هفت بخوانیم و چه 9 ارزش آن یکسان است، منتها شاید با توجه به برخی شواهد و قراین، علمای ما قول دوم را ترجیح دادند و البته برای عرض ارادت ساحت مقدس حضرت زهرا علیها‌ سلام هر دو قول را ما بزرگ می‌شماریم و نسبت به ذات مقدس آن حضرت(س) در هر دو قول اظهار سوگ و مصیبت می‌کنیم.

حضرت زهرا(س) به مرگ ظاهری یا بیماری از دنیا نرفته است/ منابع اهل سنت شهادت صدیقه طاهره(س) را تایید می‌کنند.* شبهه‌ای که درباره عروج ملکوتی حضرت صدیقه طاهره(س) مطرح می‌شود این است که ایشان به مرگ طبیعی از دنیا رفتند، لطفا در این خصوص توضیح دهید.

- آنچه واقعاً جای سؤال هست، اینکه مسلمانان اگر ارادت، باور و اعتقاد به ذات مقدس پیامبر عظیم‌الشان اسلام صلی الله علیه وآله وسلم داشته باشند، چه شیعه و چه هر فرقه دیگری باشند، آیا جای سؤال نیست که چرا باید تنها یادگار پیامبر(ص) و نور دیده آن حضرت که فرمود او سرور بانوان دو عالم است و بارها فرمودند: «ابنتی فاطمه فإنّها سیدة نساء العالمین مِن الأوّلین و الآخرین» و همچنین احادیثی از پیغمبر (ص) داریم که می‌فرمایند: «رشد و نمو ظاهری و مادی حضرت صدیقه کبری(س) نسبت به دختران هم سال خود دو برابر بوده است»؛ یعنی مثلاً اگر آن قول معروف را اصل قرار دهیم که حضرت صدیقه طاهره (س) در ۹ سالگی ازدواج کرده است، با این فرمایش پیامبر(ص)، حضرت زهرا(س) در سن ۹ سالگی از نظر ظاهری و مادی معادل دختر ۱۸ ساله زمان خود بوده است.

منابع اهل تسنن سن آن حضرت را در هنگام شهادت 27 و 28 سال گفتند. اگر ما آن را اصل قرار دهیم، این سنی برای بانویی که در اوج طراوت در زمان حیات پدر بوده است و ایشان حداقل به نقل خود اهل تسنن ۶ ماه پس از وجود مقدس پیامبر عظیم‌الشان اسلام(ص) در قید حیات نباشد، چرا؟! آیا دچار بیماری یا دچار مشکلی بوده است، این بیماری اگر وجود داشته، باید سابقه در زمان پیامبر(ص) داشته باشد، در حالی که ما اصلاً یک چنین مسئله‌ای را نمی‌بینیم و این نشان می‌دهد که آن حضرت به دلیل تألمات شدید روحی و جسمی که در وجود نازنینشان به وجود آمد، در این فاصله کوتاه بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم به لقای الهی پیوست، ما اگر نقل‌هایی که حتی در برخی از منابع اهل تسنن وجود دارد، مانند کتاب «الامامة والسیاسة»، تألیف «ابن قتیبه دینوری» یا نقل‌هایی که «ابن ابی الحدید» شارح نهج‌البلاغه آورده است و در دیگر منابع اهل تسنن وجود دارد، به وضوح نشان می‌دهد که حضرت صدیقه کبری علیها‌ سلام نسبت به حوادث بعد از پیغمبر(ص)، حوادث سیاسی پس از رحلت ایشان و تصاحب و غصب خلافت به شدت موضع داشتند و متأثر بوده اند، نه از باب اینکه چرا خلافت و قدرت از کف همسرشان بیرون رفته است، بلکه به سبب آنچه که حضرت(س) مشاهده می‌کرد، تمام تلاش‌ها و زحمات طاقت‌فرسای پیامبر بزرگوار اسلام(ص) با چنین توطئه‌ای به باد می‌رود و اسلام به انحراف کشیده می‌شود و مهم‌ترین اصل اسلام که ولایت اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم‌ السلام برای هدایت بشریت تا پایان تاریخ و پایان جهان است، این گونه مورد حمله قرار می‌گیرد و ولایت از محضر امور خارج می‌شود، لذا مجموع این حوادث آن حضرت(س) را به شدت متألم کرد.

«ابن قتیبه دینوری» نقل می‌کند که حضرت زهرا(س) خانه خود را مأمن کسانی قرار داد که نسبت به حاکمیت خلیفه اول موضع داشتند و به ولایت و خلافت امیرالمومنین علی علیه‌السلام پای می‌فشردند و آنها در خانه حضرت زهرا(س) اجتماع و تحصن کرده بودند و حاضر به بیعت خلیفه نبودند، بعد «ابن قتیبه» می‌گوید که «عمر بن خطاب» به «ابوبکر» گفت تا علی(ع) بیعت نکرده، به سبب جایگاهی که نسبت به پیغمبر(ص) دارد پایه‌های حکومت تو محکم نخواهد شد و لذا باید از علی(ع) بیعت گرفت و خلیفه اول هم موافقت کرد.

حامیان ولایت در خانه فاطمه(س) تحصن کردند/ آتش و تهاجم غاصبان علیه خانه فاطمه(س)

در آغاز ابوبکر، «قنفذ» غلام آزاد شده عمر را فرستاد که به خانه فاطمه(س) برود و به امیرالمومنین علی(ع) بگوید: خلیفه رسول خدا(ص) تو را می‌طلبد، وقتی قنفذ به حضرت علی(ع) پیغام ابوبکر را رساند، امام (ع) در جواب فرمود: «چه زود به رسول خدا(ص) دروغ بستید» و او را باز گرداند. بار دیگر خلیفه به قنفذ گفت به علی بگو جانشین پیغمبر خدا(ص) تو را می‌طلبد، که حضرت(ع) در پاسخ فرمود: «سبحان الله! چیزی را ادعا کرده است که در حد و اندازه او نیست». بنابراین آن دو تصمیم گرفتند از راهی جز مسالمت وارد عمل شوند.

«ابن قتیبه» می‌نویسد که عمر با گروهی به سوی خانه زهرا(س) حرکت کرد، در حالی که شعله آتشی در دست داشت، مردم به او گفتند: عمر به کجا می‌روی؟ گفت: این خانه را که محل توطئه خلافت ما شده است، می‌خواهم با اهل آن به آتش بکشم! به او گفتند: ای عمر! در این خانه دختر پیغمبر(ص) حضور دارد، گفت: اگر چه او باشد، من این کار را می‌کنم، «ابن قتیبه» می‌گوید: عمر و افرادش خانه فاطمه(س) را محاصره کردند و فریاد برآورد که ای دختر پیامبر(ص)! این افرادی که در خانه‌ات پناه گرفتند، باید بیرون بفرستی تا بیعت کنند وگرنه خانه را به آتش می‌کشم.

استغاثه حضرت زهرا(س) پشت در، دل‌های مهاجمان را به لرزه درآورد/ گروهی از مهاجمان صحنه را ترک کردند

«ابن قتیبه» در ادامه می‌گوید: فاطمه زهرا(س) پشت در‌ آمد و فرمود: «ای پسر خطاب! این بود عمل به سفارش رسول خدا(ص) که بعد از من با خاندانم نیکی کنید؟! هنوز کفن پدر من خشک نشده است، با خاندان او این گونه برخورد می‌کنید؟!». او گفت: ای دختر پیامبر(ص) می‌دانم که نزد پدرت چه قدر محبوب بودی. اما اگر در را نگشایی تا آنها بیعت کنند، این خانه را آتش می‌زنم و این کار دین پدرت را محکم‌تر می‌کند! حضرت زهرا علیها‌سلام وقتی چنین دیدند، خطاب به پیغمبر(ص) عرضه داشتند: «ای پدر! بعد از تو، ما از پسر ابی قحافه و پسر خطاب چه‌ها که ندیدیم» و شروع به استغاثه‌ای کرد که به نقل «ابن قتیبه» چنان دلخراش بود که همان افرادی که آمده بودند، نزدیک بود دل‌هایشان شکافته و جگرهایشان پاره‌پاره شود و به شدت گریستند و عده زیادی از آنها صحنه را ترک کردند، منتها «ابن قتیبه» دیگر نمی‌گوید چگونه!

 نقل می‌کند که در خانه باز شد و اینها وارد خانه شدند و بازوان علی(ع) را بستند و او را وارد مسجد کردند تا از او بیعت بگیرند. اما منابع شیعه می‌گویند که عمر بن خطاب تهدید خودش را عملی کرد، در را آتش زد، همین که در مقداری باز شد، آن را با فشار سختی گشود، در حالی که حضرت زهرا(س) پشت در بود و بین در و دیوار این ضربت بر او وارد شد و چون باردار بود، موجب سقط جنین آن حضرت(س) شد و حضرت از هوش رفت و زمانی که به هوش آمد، دید امیر‌المومنان علیه‌السلام را کشان کشان با بازوان بسته به طرف مسجد می‌برند، این بود که خود را با همان حالت زار به امیر‌المومنان (ع) چسباند، لباس او را گرفت و فرمود: «نمی‌گذارم با پسرعمویم این گونه رفتار کنید». به نقلی خود ابن خطاب و به نقلی به دستور او «قنفذ» با غلاف شمشیر به دستان حضرت زدند که دستان مبارکش کبود و قدرت او زائل و دوباره بیهوش شد و امیر‌المومنین (ع) را رها کرد.

فاطمه(س) شمشیر را بالای سر علی(ع) دید، بی‌محابا به سمت قبر پدر رفت/ نفرینی که در سایه دستور ولی اجرا نشد

حضرت علی(ع) را وارد مسجد کرده بودند، در این هنگام حضرت زهرا (س)به هوش می‌آید، این نقل را باز «ابن قتیبه» دارد که وقتی حضرت فاطمه علیها سلام دید، شمشیر را بر سر امیر‌المومنان (ع) گرفتند و او را تهدید می‌کنند که اگر بیعت نکند، آن حضرت را گردن خواهند زد، فرمود: «دست از پسر عمویم بردارید که به خدا سوگند که اگر او را رها نکنید، به سوی قبر پیامبر(ص) می‌روم و در حق شما نفرین خواهم کرد»، معطل هم نشد و به سوی قبر مطهر پیغمبر(ص) رفت، امیرالمومنین(ع) که چنین صحنه‌ای را دید، به سلمان فرمود: «سلمان برو، جلوی ایشان را بگیر که اگر نفرین کند، خدا عذابی خواهد فرستاد که دیگر کسی روی زمین باقی نخواهد ماند!».

سلمان آمد تا مانع حضرت(س) شود، عرض کرد: شما پدرتان رحمة للعالمین بود، نفرین نکنید، فرمود: «ای سلمان! بگذار دادم را از این بیدادگران بگیرم»، سلمان عرض کرد: این گفته من نیست، این فرموده امیر‌المومنین است. لذا تا حضرت صدیقه طاهره (س) شنید امیر‌المومنین دستور داده است، فرمود: «چون او فرمان داده است، من اطاعت می‌کنم و شکیبایی می‌ورزم و از خدا فقط می‌خواهم که بین ما و آنها داوری کند».

علی(ع) بعد از شهادت فاطمه(س) بیعت را به خاطر مصالح اسلام پذیرفت

«ابن قتیبه» می‌گوید: ابوبکر وقتی این صحنه را دید، به شدت منقلب و منفعل شد و گفت: دست از علی(ع) بردارید که ما او را مجبور به بیعت نمی‌کنیم، این جا بود که شمشیر را از سر ایشان برداشتند و امیر‌المومنین(ع) و حضرت فاطمه(س) به خانه بازگشتند، البته برخی از نقل‌ها این است که در همان جلسه ابوبکر جلو آمد و دست خود را به دست حضرت (ع) زد و این طور جلوه دادند که امام علی (ع) بیعت کرده است، اما ظاهراً نقل صحیح این است که امام علی (ع) در آنجا بیعت نکرد و حضرت (ع) به خانه رفت و به نقل اکثر منابع اهل تسنن تا حضرت زهرا (س) در قید حیات بود، امیر‌المومنین (ع) بیعت نکرد و پس از رحلت آن حضرت(س) بیعت کرد.

البته عده‌ای در نهایت بی‌معرفتی می‌گویند: علی (ع) پشتوانه‌اش زهرا(س) بود و چون او را از دست داد، احساس کرد که هیچ پشتوانه‌ای ندارد و مجبور شد بیعت کند، اما قضیه صحیح این است که امیر‌المومنین چون دستگاه غاصب خلافت را قبول نداشت، به عنوان اعتراض خاندان پیامبر (ص) بیعت نکرد و این عدم بیعت تا حضرت زهرا (س) در قید حیات بود، ادامه داشت، منتها وقتی مشاهده فرمود که جریان ارتداد در عالم اسلام پدید آمده و مدعیان دروغین نبوت قصد هجوم به مدینه و نابودی دارالاسلام را دارند، برای اینکه خیال خلیفه از جانب حضرت آسوده بوده و بداند ایشان فعالیتی ضد او نخواهد داشت، به خلیفه اول پیام داد تا به منزل آمده و از حضرت بیعت بگیرد، پس امام علی (ع) برای ایستادگی برابر جریان مرتدین و از بین بردن اقتدار آنها و برای حفظ اصل و اساس اسلام، مجبور به بیعت با خلیفه نخست شد، لذا علاوه بر حضور در نمازها، جاهایی که خلیفه دچار مشکل شده و حیران می‌ماند و از او درخواست کمک می‌کرد، هدایت و راهنمایی خویش را از او دریغ نمی‌داشت، در واقع برای حفظ مصالح اسلام، خلیفه وقت را یاری می‌فرمود.

فاطمه زهرا(س) غاصبان خلافت را بایکوت کرد

منتها همین «ابن قتیبه» بعد از آن حوادثی که پدید آمد، نقل می‌کند که حضرت زهرا (س) با وجود قضایای فدک و برخوردی که صورت گرفت، خلیفه را تحریم کرده بود و با او سخن نمی‌گفت که به اصطلاح امروز بایکوت کرده بود و حتی اگر سلام هم می‌کردند، جواب سلام آنها را نمی‌داد تا اینکه خبر رسید، دختر پیغمبر(ص) در بستر بیماری است و به زودی از دنیا خواهد رفت، لذا مردم مدینه ابتدا زنان انصار، بعد مردانشان، بعد مهاجرین آمدند که در حقیقت هم عیادت و هم وداع با حضرت زهرا(س) می‌کردند، به طوری که کسی جز خلفای اول و دوم نماند، اینها دیدند که به زودی دختر پیغمبر(ص) از دنیا خواهد رفت و اگر به عیادت ایشان نروند، مشکل پدید خواهد آمد و برای اعتبار و حیثیت‌شان سخت خواهد بود و چون حضرت زهرا (س) آنها را تحریم کرده بودند و اجازه ورود به آنها نمی‌داد، امیرالمومنین علیه‌السلام را در فشار قرار دادند که برای آنها از حضرت زهرا(س) اذن ورود بگیرند و امیر‌المومنان(ع) مقاومت می‌کردند تا اینکه حضرت صدیقه کبری علیها‌سلام متوجه شدند که امام علی (ع) در فشار است و لذا جمله عجیبی دارد و این نشان از اوج ولایت مداری سرور بانوان دو عالم دارد که حضرت زهرا(س) به امیر‌المومنان(ع) عرض کرد: «خانه، خانه تو است و من هم کنیز تو هستم و اختیار با شماست»، یعنی به اینها اجازه بدهید بیایند و حضرت هم اجازه داد و اینها وارد شدند.

باز «ابن قتیبه» نقل می‌کند که آنها سلام کردند، حضرت زهرا(س) که به علت صدمات جسمی و روحی بستری بودند، جواب سلام آنها را نداد و روی مبارکش را برگرداند. خلیفه اول از اقداماتی که کرده بود، شروع به عذرخواهی کرد، حضرت(س) پاسخ آنها را نداد و در حقیقت بدون آنکه به آنها نگاه کند فرمود: «من هر دوی شما را قسم می‌دهم که به خدا که آیا این کلام را از پدرم(ص) نشنیدید که فرمود: «فاطمه پاره تن من است و هر کس او را بیازارد، من را آزرده است و هر کس مرا بیازارد، خدا را آزرده است»، هر دو تصدیق کردند که این کلام را از رسول خدا (ص)شنیدند، حضرت(س) وقتی این اقرار را از آنها گرفت، دستان مبارکش را به آسمان بلند کرد و به خدا عرضه داشت: «خدایا اینها به شدت مرا آزردند و بدین ترتیب رسول تو و تو را آزردند و من از اینها نخواهم گذشت تا در روز قیامت در کنار پدرم از اینها دادخواهی کنم» که ابوبکر به شدت از این سخن حضرت(س) منقلب شد و تعادل خود را از دست داد و به هم ریخت، اما خلیفه دوم به او گفت: شایسته نیست خلیفه رسول خدا از سخنان یک زن این‌گونه منقلب و منفعل شود، ما وظیفه دیدار و عیادت از یک بیماری را داشتیم که انجام دادیم! دست وی را گرفت و از خانه بیرون رفت و عجیب این است که «ابن قتیبه دینوری» از علمای برجسته اهل تسنن در کتابش برخی از منابع و مصادر قدیمی تاریخ اسلام را آورده است که آنها اشاره می‌کنند، چند روز بعد از این واقعه هم حضرت صدیقه کبری علیها‌ سلام جان به جان آفرین تسلیم کرد.

حضرت فاطمه(س) نخستین شهید راه ولایت است/ فاطمه(س) با اینکه زن است، مظهر ولایتمداری و ایثارگری است

* اشاره داشتید که برگزاری مراسم ایام فاطمیه و روزهایی که مردم در شهادت دردانه پیامبر اعظم(ص) به سوگ می‌نشینند، شاید سری از اسرار باشد تا یاد و نام بی بی دو عالم علیها‌ سلام همواره زنده نگه داشته شود. چرا علما همواره در تکریم و بزرگداشت سالروز شهادت حضرت فاطمه(س) تاکید دارند و آن را جزء شعائر اسلامی می‌دانند؟

- حضرت زهرا سلام الله علیها مقامی آنچنان رفیع دارد، به طوری که تنها کسی است که رسول خدا(ص) و سرآمد خلقت، در عمر مبارک‌شان دست ایشان را بوسیده و آن حضرت(س) را می‌بوییدند و می‌فرمودند: «من از فاطمه بوی بهشت را استشمام می‌کنم»، همین طور پیغمبر(ص) در برابر او به قامت بر می‌خاست و به استقبال او جلو می‌رفت و صبر نمی‌کرد که حضرت زهرا(س) به او برسد، خود به سوی او می‌رفت، این حرکت از پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم راجع به هیچ کس نداریم، نه از باب اینکه ایشان فرزند پیغمبر(ص) بود یا یک عاطفه پدری به فرزند داشته باشد، خیر! پیغمبر فرزندان دیگری هم داشت، راجع به هیچ کدام از آنها چنین نکرده بود، این به سبب مقام عظیم حضرت صدیقه کبری (س) است.

حتی علمای شیعه اختلاف دارند که مقام آن حضرت(س) برتر است یا مقام امیر‌المومنین(ع) و برخی معتقدند که فقط بعد «ولایت» امیر‌المومنان علیه‌السلام از ایشان برتری دارد؛ یعنی چون امیر‌المومنین(ع) ولی خدا، پس از پیغمبر(ص) بر خلایق است، از این جهت به حضرت زهرا(ع) ولایت دارد و فقط برتری از این باب است، لذا شخصیت بسیار بزرگواری است که از همه ائمه مقامش بالاتر و ‌ام الائمه و اولین شهید راه ولایت است، باید گفت در حضرت زهرا(س) یک ویژگی خاص وجود دارد که آن حضرت را به تمام معصومین و تمام شخصیت‌های عظیم‌الشأن بی‌نظیر کرده است و آن با وجود اینکه آن حضرت (س)، زن هست و از زنان تکالیفی همچون مردان خواسته نشده است، اما مظهر ایثار و ولایت‌مداری است.

از دیدگاه حضرت زهرا (س) بهترین زنان کسانی هستند که مردان نامحرم آنها را نبینند و او نیز مردان نامحرم را نبیند -که این دیدگاه پیغمبر هم هست- یک چنین جایگاهی یک زن مسلمان دارد که برترین آنها خود حضرت فاطمه سلام الله علیهاست، اما در آنجایی که پای دفاع از ولایت به پیش می‌آید، در جمع نامحرمان نامرد که با بی‌تفاوتی نظاره‌گر غصب خلافت و کنار زدن ولی خدا بودند، آن چنان خطابه‌ای را در دفاع از ولایت بیان می‌کند که تاریخ را متحیر کرده است، لذا از این جهت آن بزرگوار مظهر ولایتمداری و ایثارگری است و آن هم به عنوان نخستین کس در این عرصه وارد شد و از جان مبارک خود هم مایه گذاشت، یک ویژگی استثنایی دارد که باید شهامت آن حضرت و علل شهادت آن حضرت به خوبی دریابیم و بزرگ بداریم و با الگوگیری از الگوی بی‌نظیر بشریت، بتوانیم به سیره آن حضرت(س) عمل کنیم.

دلیل ابهام در تاریخ شهادت حضرت زهرا(س)

ساختار ویژه خط کوفی و عدم وجود «نقطه» و «اعراب» در آن باعث شد تا تاریخ‌نگاران مختلف در سده‌های پس از شهادت حضرت زهرا(س)، در خواندن تاریخ شهادت از منابع قدیم‌تر دچار مشکل شوند. یکی از مهم‌ترین ابهام‌ها در تاریخ اسلام و تاریخ تشیع، روز شهادت بانوی دو عالم حضرت زهرای اطهر(س) است. شهادت در سال 11 پس از هجرت رخ داده است، اما روز و ماه آن دقیقا معلوم نیست و بین مورخان اختلاف است. ابهام در تاریخ دقیق بسیاری از حوادث و رویدادهای مهم در تاریخ اسلام و تاریخ تشیع وجود دارد و این مسئله عجیب نیست. اختلاف در روز دقیق شهادت حضرت فاطمه(س) نیز هم در بین مورخان شیعه و هم در میان مورخان اهل سنت وجود دارد.

دو روایت مهم در تاریخ شهادت حضرت زهراء(س)

 در میان روایت‌های مختلف و تاریخ‌های ارائه شده در راستای تعیین دقیق روز شهادت حضرت زهرا(س) دو روایت معتبرتر است. در یکی از این دو روایت تاریخ دقیق شهادت را 75 روز پس از رحلت پیامبر(ص) و در دیگری 95 روز پس از رحلت ذکر شده است. حال کدامیک از این دو روایت به حقیقت نزدیکتر است؟ حضرت زهرای مرضیه 75 روز پس از شهادت پدر به ایشان پیوستند یا 95 روز؟ به‌یقین ائمه معصومان(ع) پس از شهادت حضرت زهرا(س) تاریخ دقیق را بیان کرده و یک نقل قول بیشتر ندارند، اما به‌نظر من منشا این اختلاف ساختار خط کوفی قدیم است. این خط فاقد «نقطه» بود، بنابراین هیچ بعید نیست که در سده‌های پس از شهادت «سبعین» را «تسعین» خوانده باشند.

مهم اثبات ارادت به حضرت زهراء(س) است

 علمای شیعه هر دو روایت 75 روز و یا 95 روز را معتبر می‌دانند. به‌نظر من این اختلاف اهمیتی ندارد و مهم این است که ما بتوانیم ارادت خود به حضرت زهرای مرضیه(س) را اثبات کنیم. بنابراین تلاش کنیم تا ایام فاطمیه(س) را پاس بداریم. بنابراین بر هر مسلمانی واجب است که در مناسبت‌های مذهبی ارادت خود را به اهل بیت پیامبر(ص) نشان دهد و ایام فاطمیه(س) یکی از بهترین این مناسبت‌هاست.

نظر آیت‌الله فاضل لنکرانی پاس داشتن ایام فاطمیه همانند عاشورا بود

 در طول دوران پس از شهادت حضرت زهرا(س) تا به امروز حتی دشمن‌ترین افراد نسبت به اهل بیت خاندان عصمت و طهارت(ع)، منکر این مسئله نشدند که پس از رحلت حضرت رسول اکرم(ص) به فرزندش بسیار بی‌حرمتی‌هایی شد. بر این اساس از هر دعایی بهتر در این ایام تکریم اهل بیت به ویژه حضرت زهرا(س) است. مرحوم آیت‌الله محمد فاضل لنکرانی اعتقاد داشت که باید ایام فاطمیه(س) را درست مانند وقایع عاشورا و ایام عزاداری حضرت سیدالشهدا، پاس بداریم. دشمنان دین و مذهب ما تمام تلاش‌شان را بر کم کردن جلوه زیاد اهل بیت(ع) در زندگی ما، به کار بسته‌اند. بنابراین برپایی مجالس عزاداری در این ایام و شرکت و خدمت در این مجالس، یکی از بهترین اعمال برای اثبات ارادت به اهل بیت(ع) است.در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی ایران، آمار دقیقی از میزان برپایی مجالس عزاداری در ایام فاطمیه(س) وجود نداشت، چرا که تعداد آن مجالس به شدت کم بود، اما امروزه به برکت انقلاب در هر کوی و برزنی پرچم فاطمیه(س) بلند است.

پی‌نوشت‌ها:
[1]. شهيدي، سيد جعفر، زندگاني فاطمه زهرا (س)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، ص155.
[2]. همان، ص155.
[3]. مجلسي، بحارالانوار، موسسه الوفاء، ج43، ص213.
[4]. محمد بن جرير طبري، دلائل الامامه، نجف، ص43.
[5]. بحارالانوار، همان، ج43، صص215 و 216.
[6]. کليني، اصول کافي، دارالکتب الاسلاميه، ج1، ص457.
[7]. همان، ج1، ص457؛ مجلسي، همان، ج43، ص7.
*مرکز مطالعات و پاسخگويي به شبهات حوزه علمیه قم

منبع:

https://www.balagh.ir/content/11747

https://kayhan.ir/fa/news/126421

https://www.porseman.com/article/

https://www.jamaran.news

فکر کنم بدلیل گمنامی قبر ایشان باشد

شهادت فاطمه زهرا "سبعین" یا "تسعین"۷۵ یا ۹۵ روز پس از رحلت

ابهام در تاریخ قطعی شهادت حضرت زهرا(س) به دلیل ساختار خط کوفی است

ساختار ویژه خط کوفی و عدم وجود «نقطه» و «اعراب» در آن باعث شد تا تاریخ‌نگاران مختلف در سده‌های پس از شهادت حضرت زهرا(س)، در خواندن تاریخ شهادت از منابع قدیم‌تر دچار مشکل شوند.

 یکی از مهم‌ترین ابهام‌ها در تاریخ اسلام و تاریخ تشیع، روز شهادت بانوی دو عالم حضرت زهرای اطهر(س) است. شهادت در سال ۱۱ پس از هجرت رخ داده است، اما روز و ماه آن دقیقا معلوم نیست و بین مورخان اختلاف است.

 ابهام در تاریخ دقیق بسیاری از حوادث و رویدادهای مهم در تاریخ اسلام و تاریخ تشیع وجود دارد و این مسئله عجیب نیست. اختلاف در روز دقیق شهادت حضرت فاطمه(س) نیز هم در بین مورخان شیعه و هم در میان مورخان اهل سنت وجود دارد.

دو روایت مهم 

 در میان روایت‌های مختلف و تاریخ‌های ارائه شده در راستای تعیین دقیق روز شهادت حضرت زهرا(س) دو روایت معتبرتر است. در یکی از این دو روایت تاریخ دقیق شهادت را ۷۵ روز پس از رحلت پیامبر(ص) و در دیگری ۹۵ روز پس از رحلت ذکر شده است.

 حال کدامیک از این دو روایت به حقیقت نزدیکتر است؟ حضرت زهرای مرضیه ۷۵ روز پس از شهادت پدر به ایشان پیوستند یا ۹۵ روز؟ به‌یقین ائمه معصومان(ع) پس از شهادت حضرت زهرا(س) تاریخ دقیق را بیان کرده و یک نقل قول بیشتر ندارند، اما به‌نظر من منشا این اختلاف ساختار خط کوفی قدیم است. این خط فاقد «نقطه» بود، بنابراین هیچ بعید نیست که در سده‌های پس از شهادت «سبعین» را «تسعین» خوانده باشند.

 علمای شیعه هر دو روایت ۷۵ روز و یا ۹۵ روز را معتبر می‌دانند. به‌نظر من این اختلاف اهمیتی ندارد و مهم این است که ما بتوانیم ارادت خود به حضرت زهرای مرضیه(س) را اثبات کنیم. بنابراین تلاش کنیم تا ایام فاطمیه(س) را پاس بداریم. بنابراین بر هر مسلمانی واجب است که در مناسبت‌های مذهبی ارادت خود را به اهل بیت پیامبر(ص) نشان دهد و ایام فاطمیه(س) یکی از بهترین این مناسبت‌هاست.

مصاحبه ایکتاباحجت‌الاسلام محمدجواد مروجی طبسی، مدرس حوزه علمیه قم 

                                                              **

سخنان حضرت آيت الله امامي كاشاني بمناسبت سالروز شهادت حضرت زهرا(س) در تاريخ 29/02/87

قال الله العظيم: «انا اعطيناك الكوثر فصل لربك وانحر ان شانئك هو الابتر»(1)

مورخين مي­نويسند وفات حضرت فاطمه (س) 75 روز يا 95 روز بعد از رحلت پيامبر اكرم (ص) بوده است و اينكه 75 روز يا 95 روز بوده اختلاف از اينجا ناشي مي­شود كه در آن زمان خط رايج خط كوفي بوده است و «سبعين» و «تسعين» شبيه هم نوشته مي­شده است. لذا بعضي سبعين و بعضي تسعين خوانده­اند اگر خمسة و تسعين خوانده شود 75 روز است و اگر خمسة  و سبعين خوانده شود 95 روز است . اين اختلافي است كه در روز وفات و شهادت حضرت فاطمه رخ داده است ولي بيشتر محققين  فكر مي­كنند تسعين صحيح بوده و اين اشتباه رخ داده است. اما در هر حال بين 75 و 95 ترديد است. بر همين اساس است كه ايام عزاي حضرت زهرا را هم 13 جمادي الاولي گفته­اند و هم 3 جمادي الثاني گفته­اند كه 20 روز بعد از وفات اول است.

يكي از اسماء فاطمه زهرا كه خيلي معروف و مشهور است فاطمه است. در روايات ماست كه امام رضا (ع) از آباء گراميش نقل مي­كند كه پيغمبر اكرم(ص) حضرت فاطمه را فاطمه نام نهاد و خود حضرت (ص) فرمود: «انما سميت ابنتي فاطمه لان الله تعالي فطمها و فطم من احبها من النار»(_­2)

«خدا فاطمه و هركس كه او را دوست داشته باشد از آتش جدا مي­كند».

«فطم» يعني جـدا كـرد. «فاطر» يعني جـداكـننده. به زن «فاطمه» مي­گـويند و به مرد «فاطم» مي­گويند. يعني جـدا كـننده از آتش.

حديثي شبيه به اين از حضرت صادق (ع) است كه مي­­پرسند كه چطور حضرت فاطمه (س) را فاطمه گفتند؟ حضرت (ع) مي­فرمايد: وقتي فاطمه (س) به دنيا آمد فرشته­اي بر پيامبر نازل شد و اسم فاطمه را بر پيامبر آورد و پيامبر زبان مباركش به اين اسم شريف گشت. بعد فرمود من تو را  به علم جدا كردم (يا كامت را گرفتم) يعني در تو علم قرار گرفت. اگر فطم را به معناي جدا كردن از آتش بگيريم به معناي اول است. «يعني كام تو را به علم گرفتم و تو را از بدي و اخلاق سوء جدا كردم» كلمه «فطم» اگر با حرف «با» متعدي شود يك معنا مي­دهد و اگر با حرف «عن» متعدي شود معنای ديگری مي­دهد.

«فطمتك بالعلم» يعني تو را به علم تفكيك كردم، يعني كام تو را به علم گرفتم، يعني علم ذات تو شد.

«فطمتك عن الطمث» يعني تو را از بدي جدا كردم. «فطمتك بالعلم» يعني علم را در درونت ريختم كه با «با» معني شده است. آنجا كه با «عن» آمده يعني تو را از بدي و شرارت و آتش دور داشتم.  

«عن أبي جعفر (ع) قال لما ولدت فاطمه (س) أوحي إلي ملك فانطلق به لسان محمد (ص) فسماها فاطمه ثم قال إني فطمتك بالعلم و فطمتك من الطمث ثم قال ابو جعفر والله لقد فطمها الله بالعلم و عن الطمث في الميثاق»(3)

«خداوند در وجود فاطمه از همان روز اول علم و معرفت و درك را ريخت و تمام زشتيها را از او دور داشت»

اين بدين معناست كه روز اول نظام آفرينش را به او نشان داد، حضرت فاطمه همه عالم را از غيب و شهود ديد كه نيازي به معلم و مكتب نداشت. اين معناي فاطمه (فطم بالعلم) است يعني علم را در درون او ريخت. (فطم عن الطمث) يعني تمام زشتيها و اخلاق سوء را از او دور كرد. پس فاطمه هم به جمال مزين است و هم از زشتيها دور است. آن هم در كلمه فاطمه نهفته شده است. اين در رابطه با حضرت فاطمه. من و شما چطور.

من و شما، قصه­مان اين است كه «الطمث إلا بتكلف بأن يجعل الطمث كناية عن اخلاق و الافعال الذميمه أو يقال علي الثالث لما فطمتك عن الادناس الروحانية و الجسمانية فانت تفطم الناس عن الادناس المعنوية»(4)

فاطمه از زشتيها جدا شده لذا همانطوركه اخلاق بد از ذات او دور است با رهبري خود انسانها را بايد هدايت كند. علم در وجود فاطمه است لذا بايد اين علم را به ديگران بدهد.

در روايت ديگري است كه فاطمه محبين خود را از آتش جدا مي­كند كسانيكه حب فاطمه را دارند كساني كه علاقه به زهرا دارند اين حب موجب مي­شود از آتش دور شوند. حب يعني چه؟ محبت مثل يك ريسماني است كه اين ريسمان صد دانه تسبيح را با هم جمع مي­كند. محبت چيزي است كه انسان را به سوي حق مي­كشاند. آفرينش بر اساس محبت است. همه نظام هستي در ذات و طبيعتش حب است. حب به خدا در همه نظام هستي ريخته شده است. اين نكته­اي است كه همه برهان فلسفي بر آن ريخته شده است. اين حب همه را بهم وصل كرده است. بعضي­ها اين عشق را خوب مي­بينند مثل اميرالمؤمنين و لذا پيامبر اكرم (ص) مي­فرمايد: علي غرق در ذات خداست. يعني غير خدا را نمي­بيند. اين همان عشق و حب به خداست و انسان رنگ خدايي پيدا مي­كند.

حديثي در رابطه با نماز شب است كه از حضرت صادق (ع) مي­پرسند چطور كسي كه نماز شب مي­خواند چهره­اش نوراني مي­شود و مردم دوستش دارند. حضرت مي­فرمايند: كسي كه در دل شب نماز شب مي­خواند در دل شب با خدا خلوت مي­كند لذا حب خدا در دل اوست لذا نور حق در او جلوه مي­كند. لذا محبوبيت خدا هم به او منتقل مي­شود. مثل خـورشيد كه آفـتاب در اتاق مي­تابد يا اينكه قطرات باران از ابر مي­بارد كسي كه خدا محبوب اوست و جز به خدا حب به چيزي ندارد اين محبوبيت خدا در او مي­ريزد لذا محبوب بقيه مردم مي­شود. اصل حب از خداست. آن وقت كسي كه فاطمه را دوست دارد در زيارت حضرت فاطمه (س) است كه «انّ سرّك فقد سرّ الله انّ سرّك فقد سرّ رسول الله» «كسي كه تو را خوشحال كند خدا را خوشحال كرده و كسي كه تو را خوشحال كند پيامبر را خوشحال كرده است».

 سرّش همين است كه همه خير و حق و زيبايي­ها در يك مسير قرار دارند و آن حب به خداست. اين حب به خداست كه همه آفرينش را منسجم و هماهنگ كرده است. همه با هم حركت مي­كنند.

روايتي هست كه پيغمبر (ص) مي­فرمايد: زمين مَهر توست. و در جاي ديگر مي­فرمايد: اين آبها مَهر توست. يعني چه؟ يعني همه عالم براي توست. آفرينش براي توست. تو هستي كـه موجب مي­شوي حسن و حسين بيايند و در آخر حديث هم مي­آيد المهدي من ولدك يعني مهدي فرزند توست. پس همه اينها از توست. وقتي اينها از توست خلقت و آفرينش براي حب به خدا و كمال انسان است. اين كمال هم در راستاي حب به خداست. حب به خدا به انسان كمال مي­دهد فاطمه سمبل اين حب است اگر فاطمه نبود اولياء و ائمه اطهار نبودندپس عبارت آب مهر توست يعني اگر تو نبودي آب نبود. آب نياز بشر است وقتي انسانهاي كامل نباشند وجود آب لغو است. زمين مهر توست. يعني اگر تو نبودي زمين هم نبود. نكته لطيف كلمه مهر اين است كه خدا اين زمين و آب را مهر تو قرار داد نمي­گويند خدا اين آب و زمين را براي تو قرار داد يعني ربطش را به اميرالمؤمنين مي­دهد. انسان هر چيزي را دوست داشته باشد با همان محشور مي­شود حتي اگر سنگ هم دوست داشته باشد چون نظام هستي بر اين است كه انسان كشش داشته باشد به قول مولاي رومي كه مي­گويد

                  اي علي كه جمله عقل و ديده­اي      شمه­اي واگو از آنچه ديده­اي

                  چشم تو ادراك غيب آموخته          زين سبب چشمان به سويت دوخته  

اين عشق به حق كه داري همه وجودت را گرفته لذا همه انسانها هم به تو متوجه شده­اند.

 من در بيروت با مسيحياني ديدار كردم كه در رابطه با اهل بيت كتابي نوشته بودند البته جرج جرداق هم بود ولي آن يكي ديگر از مسيحيان است كه راجـع به موسي بن جـعفر نوشته است مي­گفت: يكي از استادان مسيحي دانشگاه مي­گفت اين چه كتابي است كه نوشته­اي؟ چقدر تجليل كرده­اي؟ من گفتم تو خبر نداري كه اينها چه انسانهايي هستند. بعد به او گفتم بعداً به تو كتابي خواهم داد كتابي راجع به حضرت زهرا نوشته بودم آنرا به او دادم گفت اينها عجب انسانهاي بزرگي هستند گفتم بله همين است سرّ اينكه اينها اينقدر محبوب­اند همين است.

پيغمبر وقتي درباره حضرت زهرا صحبت مي­كند مي­فرمايد قرآن درباره حضرت مريم مي­گويد «اصطفاكِ علي نساء العالمين»(5) تو را بر زنان عالم برگزيده ولي حضرت مريم بر زنان عالميان عصر خودش برگزيده شده است. ولي كسي كه بر تمام زنان عالم برتري دارد فاطمه (س) است نه تنها در دنيا بلكه در آخرت هم ايشان سيده نساء اهل بهشت هستند. ايشان در بهشت هم سرآمد زنان هستند. و همه اينها نسبت به حب به خدا است. فاطمه (س) بر همين اساس عشق به خداست كه موقف و ايستگاه و تكليف خود را آن طور انجام مي­دهد.

ولي امان از وقتي كه حب به خدا نباشد و حب به دنيا باشد حب به دنيا همه چيز را عوض مي­كند. اين مطلب را اهل سنت هم نوشته­اند كه وقتي عمر در خانه فاطمه آمد و گفت بياييد بيرون، كسانی که در پناه فاطمه باشد گمان می کردند محفوظ اند زيرا پيامبر (ص) فرموده بود كه هر كس تو را دوست دارد خدا را دوست دارد و هر كس تو را دشمن داشت خدا را دشمن دارد و لذا همه اينطور فكر مي­كردند كه اگر در خانه فاطمه باشند محفوظ هستند. لذا اميرالمؤمنين هم در پناه فاطمه محفوظ خواهد بود. زبير هم در خانه فاطمه رفت. عده­اي در خانه فاطمه جمع شدند. وقتي عمر آمد و گفت شما بيرون بياييد والا در خانه را آتش مي­زنم اين حرفي است كه اهل سنت هم نوشته­اند. فاطمه (س) پشت در آمد در آن زمان در خانه از ليف خرما بود لذا روزنه­هايي داشت و سرّ اينكه زود آتش مي­گرفت همين بود ... السلام علیک یا فاطمة الزهرا       

منابع

1. سوره كوثر.

2. عيون اخبار الرضا (ع) ، ج1، ص51؛ مسند زيد بن علي، ص 459. 

3. علل الشرايع، ج1، ص 179؛ كافي، ج1، ص 460. 

4. بحارالانوار، ج 42، ص 14.

5. سوره آل عمران: 42 (و اذ قالت الملائكة يا مريم إن الله اصطفاك و طهرك و اصطفاك علي نساء العالمين