مقدمه
اگر نیم نگاهی به پیامدها و عوارض اعتیاد به مواد مخدّر بیندازیم، خواهیم دید كه پیامدهای اعتیاد، فرد و خانواده را از نظر اقتصادی، اجتماعی، روانی و جسمی در بر می‌گیرد. از مهمترین عوارض جسمی اعتیاد به مواد مخدر، می‌توان به ناراحتی‌های عصبی، بی‌اشتهایی، اضطراب، ریزش مكرر آب از بینی و چشم، ناراحتی عضلانی و فشار شدید در ستون فقرات، لاغر شدن و مانند آن اشاره كرد.
در بخش اقتصادی برخی پیامدهای ناشی از اعتیاد به مواد مخدر عبارتند از: بیكاری، ضعف مالی، لطمه به اقتصاد جامعه و خانواده؛ اما عوارض روانی و شخصیتی ناشی از اعتیاد به مواد مخدر فراوان است از جمله: ضعف اراده، بی‌توجهی به مسؤولیت‌های فردی، ضعف شخصیت، ضعف عاطفه، عصبی بودن، بهم خوردن تعادل روانی، شخصیت نامتعادل و متزلزل و ضعف اعتماد به نفس. همچنین در زمینه‌ی اجتماعی می‌توان به عوارضی مثل بی‌توجهی به مقرّرات جامعه، ضعف نیروی كار جامعه، بی‌نظمی و بی‌اعتمادی در جامعه، ضعف بنیاد خانواده، افزایش انحراف‌های مانند: دزدی، فحشا و تكدی‌گری اشاره كرد.
مقاله‌ی حاضر با توجه به اهمیت و مفید بودن پیشگیری، به بررسی علل گرایش به اعتیاد در سه بُعد فردی، اجتماعی و خانوادگی می پردازد، سپس متناسب با هر كدام راهكارهایی ارائه میدهد.
علل گرایش به اعتیاد
علل گرایش به اعتیاد را می‌توان در سه قلمرو فردی، خانوادگی و اجتماعی مطرح كرد:
۱- علل فردی: بسیاری از روان‌شناسان، علل رفتارهای انحرافی را بر حسب نقص شخصیت فرد كج‌رو توجیه می‌كنند و بر این باورند كه برخی از گونه‌های شخصیت، بیشتر از گونه‌های دیگر، گرایش به انحراف و ارتكاب جرم دارند. علل فردی گرایش به اعتیاد بیشتر بر مبنای نظری دیدگاه‌های روان‌شناختی متكی است.
با دانستن عواملی كه فرد را در معرض خطر اعتیاد قرار میدهد، می‌توان افراد در معرض خطر را شناسایی كرد و برای پیشگیری از ابتلای آنان به اعتیاد، برنامه ریزی‌های دقیق و مؤثر انجام داد.
• مشكلات روانی: گروهی از افراد كه بعضاً ضعیف‌النفس هستند، قدرت مقابله با مشكلات و ناكامی‌ها را ندارند و اعتیاد را راه نجات خود تلقّی می‌كنند؛ برای رهایی از ناراحتی‌ها، فشارهای روانی، بی‌اعتمادی به خویشتن و رفع هیجان‌های درونی در جست‌وجوی پناه‌گاهی امن، به مواد مخدّر پناه می‌برند. این افراد فكر می‌كنند كه با مصرف مواد از گرفتاری‌های زندگی رهایی می‌یابند و دنیا را به شکل دیگری مشاهده می‌كنند؛ زیرا حالت تخدیری‌ای دارو و مواد مخدر سبب می‌شود كه تا مدتی، فرد معتاد نسبت به مسائل، مشكلات و واقعیت‌های زندگی بی‌تفاوت باشد. همین فرار از زیر بار مشكلات فردی، عامل عمده برای كشش افراد به طرف مواد مخدر است.
• كنجكاوی: عده‌ای با شركت در مجالس دوستانه، زمانی كه می‌بینند دیگران از مواد مخدر استفاده می‌كنند، حس كنجكاوی در آنها تحریك شده، به مصرف مواد گرایش پیدا می‌كنند. این امر، منجر به مهیا شدن زمینه‌ی اعتیاد در فرد می‌شود.
• ضعف اراده: اراده عامل حركت فرد است. پس باید با منطق و شرع همسان باشد که بااستفاده از تربیت و آموزش صحیح تقویت شود. فردی كه با مشاهده‌ی یك عمل خلاف شرع و موازین اجتماعی با قاطعیت تمام در مقابل آن ایستادگی می‌کند، از خود تزلزل نشان نمی‌دهد و هدف خود را در زندگی به طور قطعی انتخاب می‌كند، دارای اراده‌ای قوی است.
• انگیزه‌های درمانی: یكی از علل مصرف مواد مخدّر، جنبه‌های درمانی آن است. حقیقت آن است كه در بسیاری موارد، پرداختن و گرایش به مواد مخدّر در آغاز، جنبه‌ی مداوا داشته و سپس در بستر زمان به اعتیاد بدل شده است. شیوع مواد مخدر در روستاها، باانگیزه‌ی درمانی صورت می‌پذیرد. در این بخش، استفاده از مواد مخدر برای رسیدن به تعادل جسمی است، در برخی از روستاها برای تسكین درد كمر، درد دندان، درد گوش و مانند آن از تریاك استفاد می‌كنند.
1-راه‌كارهای پیشگیری از اعتیاد در زمینه‌ی علل فردی
۱- ایجاد تقویت و معرفی مراكز مشاوره‌ی روان‌شناسی، به منظور آن‌كه افراد بتوانند به راحتی و بدون پرداخت هزینه، مشكلات روانی خود را با آن مراكز در میان بگذارند.
۲- خانواده‌ها باید با تشریح كامل اعتیاد و عوارض مصرف مواد مخدّر، به فرزندان‌شان، مشكلات روانی و افسردگی‌هایی كه پس از اعتیاد رخ میدهد (همچنین عوارضی كه بر زیبایی و ظاهر افراد ایجاد می‌شود)، به آنها متذكر شوند و از این طریق مانع گرایش و كنجكاوی افراد خانواده به سمت اعتیاد شوند.
۳- حمایت از بیماران روانی و توجه به آنها
۴- با تبلیغ و گوش‌زد كردن این مطلب كه حتا یك مرتبه مصرف كردن مواد مخدّر ممكن است منجر به اعتیاد شود، میل به استفاده از مواد مخدّر را، حتا برای یك مرتبه هم در افراد از بین ببرند.
۵- از بین بردن تصورهای باطل در خانواده‌ها مثل این تصور كه «با مصرف مواد مخدر، مشكلات زندگی فراموش می‌شود و زندگی به نحوی زیبا تغییر می‌یابد.
۶- خودداری از طبابت خانگی با استفاده از مواد مخدر.
۷- تقویت مراكز درمانی، به‌خصوص در روستاها و شهرهای دور افتاده.
۸- خانواده‌ها سعی کنند فرزندان‌شان را اجتماعی پرورش دهند، به نحوی كه فرد با روحیه و شخصیت برون‌گرا و فعال تربیت شوند.
2- راه‌كارهای پیشگیری از اعتیاد در زمینه‌ی علل خانوادگی
خانواده اصلی‌ترین نقش را در تربیت فرزندان دارد. یك خانواده‌ی سالم، خانواده‌ای است كه همه امور و فعالیت‌های آن منطبق با موازین و معیارهای حاكم بر جامعه باشد. بی‌توجهی والدین به تربیت فرزندان، عواقب وخیمی در آینده‌ی فرزندان به دنبال خواهد داشت. نوع شغل پدر و مادر، وضعیت مسكن، كثرت یا قلّت اولاد، همسایگان، ویژگی‌های اخلاقی پدر و مادر، نحوه‌ی رفتار با كودكان، طلاق، وجود ناپدری و نامادری، تعدد ازدواج، فرهنگ خاص حاكم بر خانواده، میزان تحصیلات والدین، پدرسالاری یا مادرسالاری، وضع اقتصادی خانواده، از هم‌پاشیدگی و سردی خانواده، جدایی والدین و عدم پیوستگی اعضای خانواده و سست بودن اركان خانواده از عوامل مهمی می‌باشند كه زمینه‌ی انحراف را در فرد ایجاد می‌کنند.
در ذیل به برخی عوامل زمینه‌ساز گرایش فرد به اعتیاد در خانواده اشاره می‌شود:
• كم‌بود محبت در خانواده: بسیاری از صاحب‌نظران در مسأله انحراف و مجرمیت، كم‌بود محبت و ضعف عاطفی را ریشه‌ی اصلی جرم و انحراف دانسته اند. تحقیقی از غرب در باره مجرمان نشان داده است كه ۹۱ درصد مجرمان در ارتباط با جرم به نحوی دچار مشكل عاطفی بوده اند.
• افراط در محبّت: زیاده‌روی در محبت نیز خود مانند كم‌بود محبت اثر منفی بر تربیت فرزندان دارد؛ به نحوی كه فرزند همیشه متكی به پدر و مادر می‌باشد و هیچ گاه احساس استقلال و بزرگ‌منشی نخواهد كرد.
• اعتیاد یكی از اعضای خانواده: افرادی كه در خانواده‌های معتاد زندگی می‌كنند، ترس و قبح معتاد شدن برای شان از بین رفته است و عادی شدن مصرف مواد در خانواده موجب سهولت گرایش دیگر اعضا به مصرف مواد مخدر می‌شود.
• رفاه اقتصادی خانواده: در خانواده‌هایی كه رفاه و درآمد اقتصادی زیاد است، روابط انسانی بر اثر كثرت كار و یا سرگرمی ضعیف می‌شود. ضعف روابط انسانی نیز به نوبه‌ی خود عامل مساعدی برای كشش فرد به مواد مخدر است. بهترین دلیل این مدعا افزایش روزانه‌ی درصد معتادان در جوامع صنعتی غرب است كه با رشد صنعت، روابط انسانی ضعیف‌تر می‌شود.
• بی‌سوادی یا كم‌سوادی والدین: تحصیلات پایین یا بی‌سوادی نقش مهمی در فرهنگ عمومی جامعه و همچنین در حریم خانواده و تربیت فرزندان دارد. بی‌سوادی و كم‌سوادی عامل بسیاری از مسائل، مشكلات، نارسایی‌های اجتماعی و انحرافات است.
• فقر خانواده: فقر و انحرافات اجتماعی از جمله پدیده‌هایی استند كه به نظر بسیاری از صاحب‌نظران با هم مرتبط می‌باشند. تحقیقات و پژوهش‌ها در عین حال كه مؤید وجود رابطه‌ی مستقیم بین فقر و انحرافات نیست؛ اما وجود همبستگی میان آن دو را تأیید می‌کند. بر این اساس، فقر به عنوان یكی از مسائل اجتماعی، در وقوع انحرافات و افزایش میزان آن، به ویژه در زمینه‌ی جرایم زنان، اعتیاد و سرقت تأثیرگذار است. در رویكرد دینی نیز این همبستگی میان فقر و انحرافات اجتماعی مورد تأیید است؛ بر این اساس، فقر انگیزه‌ی روی‌آوری به ك‌جروی را افزایش میدهد.
• ستیزه‌ی والدین: خانواده، حریم امن و آرامش است. ستیزه و اختلاف در خانواده از علل مهم گرایش افراد به ناهنجاری‌ها و اعتیاد است. افراد پرورش‌یافته در خانواده‌ی نابسامان و از هم‌گسیخته، زمینه‌های بیشتری در گرایش به انحراف و اعتیاد دارند.
۳- راه‌كارهای پیشگیری از اعتیاد در زمینه‌ی علل خانوادگی
۱- والدین باید ارتباط با فرزندان شان را بهبود بخشند و به آنها استقلال رأی و دخالت در امر تصمیم‌گیری بدهند.
۲- جلوگیری از بحث و مجادله‌ی والدین و تقویت روحیه‌ی گذشت و ایثار در خانواده.
۳- والدین باید پشتوانه‌ی مادی و معنوی فرزندان در موقعیت‌های شغلی، تحصیلی و… باشند.
۴- تمام خواسته‌های فرزندان را نباید بدون چون و چرا برآورده کرد؛ بلكه اجازه دهند فرزندان سختی زندگی را كمی احساس کنند تا زمانی كه در اجتماع قرار گرفتند و با مشكلی روبه‌رو شدند، بتوانند با آن مقابله كنند.
۵- خانواده‌ها باید عیب‌های فردی و اجتماعی فرزندان را به آنان تذكر دهند تا فرزندان كم‌بودها و نقص‌های دوران كودكی خود را به دوران بزرگسالی منتقل نكنند و در پی رفع آن باشند.
۶- توجه و كنترل فرزند از نظر چگونگی مصرف پول و سعی در رفع نیازهای مالی فرزندان در حدّ معقول.
۷- نظارت بر وضعیت تحصیلی و شغلی فرزندان و توجه به آنها در موقع ترك تحصیل و…
۸- تحكیم پایه‌های اعتقادی و آموزش فرزندان و آشنا كردن آنان با عوارض اعتیاد به جای محدود كردن آنان.
۴-علل اجتماعی
از آن رو كه انسان طبعا موجود اجتماعی است و برای زندگی كردن نیاز به حضور در اجتماع دارد، با بعضی علل اجتماعی روبه‌رو می‌شود كه برخی از آنها در گرایش فرد به اعتیاد مؤثر می‌باشد و عبارتند از:
• دسترسی آسان به مواد مخدر: در دسترس بودن مواد مخدر علتی می‌باشد كه به همراه علل دیگر زمینه‌ی گرایش فرد را به اعتیاد ایجاد می‌کند؛ به گونه‌ای كه اگر در فرد زمینه‌ی انحراف وجود داشته باشد و مواد مخدّر به آسانی در دسترس او قرار گیرد، از مصرف و توزیع آن دریغ نمی‌کند. دسترسی به مواد مخدر به عوامل گوناگونی بستگی دارد از جمله: وضعیت جغرافیایی كشور، ولایت و محله زندگی، نقش قوانین، نحوه‌ی اجرا و قاطعیت قوانین و برنامه‌ریزی‌های مسؤولان برای مهار مواد مخدر.
• بیكاری و اعتیاد: عامل بیكاری به طور غیرمستقیم به گرایش فرد به سوی اعتیاد می‌انجامد. بیكاری از سویی، به فقر شخص و از سوی دیگر، سبب ایجاد بیماری‌های روانی، افسردگی، ضعف اعتمادبه‌نفس و از بین رفتن امیدواری و در نهایت، به اعتیاد شخص منجر می‌شود. فرد به دلیل بیكاری و نداشتن درآمد آبرومند، به خرید و فروش مواد مخدر روی می‌آورد و برای خود شغلِ كاذب ایجاد می‌کند.
۵- راه‌كارهای پیشگیری از اعتیاد در زمینه عوامل اجتماعی
۱- ایجاد روحیه‌ی امر به معروف و نهی از منكر و هم‌دلی بین مردم، به نحوی كه در مواقع دیدن توزیع مواد مخدر در جامعه، مسؤولان را در جریان امر قرار دهند.
۲- ایجاد زمینه‌ی اشتغال برای همه اقشار جامعه.
۳- ارتقای فرهنگی افراد جامعه از طریق ارتقای سطح آموزش.
۴- مبارزه‌ی شدید با قاچاق‌چیان مواد مخدر و برخورد اصلاحی با معتاد.
۵- قاطعیت در اجرای قوانین و مبارزه با مواد مخدر.
۶- آگاه‌سازی خانواده‌ها در زمینه‌های علایم فرد معتاد و عوامل گرایش فرد به اعتیاد، نحوه‌ی تهیه و محل مصرف مواد، موارد شایع در منطقه‌ی زندگی و عوامل و موقعیت‌هایی كه سبب مصرف مواد می‌شود، تا از این طریق خانواده‌ها بتوانند از اعتیاد اعضای شان جلوگیری کنند.
فهرست علل و عوامل اعتیاد
علل.
پزشکی وجسمی: اعتیاد یک بیماری مغزی است
روانی: اعتیاد در ابتدا یک بیماری روانی است
اجتماعی: اعتیاد در ابتدا یک بیماری اجتماعی و وابسته به محیط است
روحانی: مشکلات اولیه اعتیاد مسائل معنوی است
اعتیاد یک بیماری مغزی است
اولین مصرف یک عمل ارادی است از نظر علمی اثبات شده است که ماده مخدر باعث تغییر عملکرد و ساختار مغزی می‌شود تغییر در عملکرد و ساختار مغزی باعث تغییر در رفتار می‌شود تاثیرات وتغییرات حاصل از مصرف مواد مخدر سه دسته هستند:
موقت وگذرا
طولانی مدت
دائمی
پزشکی و بیولوژیک
یافته‌های ژنتیکی نشان میدهد که:
در بسیاری از موارد ساختار مغزی خود به خود دارای تحمل بالای برای مواد مخدر است
در واقع مواد مخدر مشکلات وکمبودهای سیتم انتقال عصبی مغزی را بشکل بیمارگونه‌ی برطرف می‌کند
به عبارت دیگر مشکل مواد نیست آنچه که مشکل دارد عملکرد مغزی است
فاکتورهای روانی
جنبه‌های شخصیتی:
خطر کننده
بدنبال هیجان
اعتماد به نفس
شخصیت‌های ضد اجتماعی و مرزی
شخصیت معتاد گونه
توانائی‌های شناختی
مهارت حل مسئله
نیاز به تحریک
احساس خارجی بودن
عوامل روانی
انواع افسردگی
ناپایداری عاطفی و احساسی
اضطراب و بی‌قراری
عدم اعتماد به آینده
سرخوردگی در زندگی و اجتماع
احساس بی کفایتی
عدم رشد سالم شخصیت
انحرافات جنسی
عوامل اقتصادی
فقرکامل یا رفاه کامل
بیکاری
بحران های اقتصادی
تورم شدید
سودجویی و خرید و فروش مواد مخدر
نابرابری‌های اقتصادی و تبعیض طبقاتی
علل اعتیاد
اصلا ممکن نیست بتوان تعیین کرد که چه کسی وابسته می شود.
فاکتور های مستعد کننده:
خاصیت اعتیادآور مواد مخدر
تاثیرات خانواده وگروه همسان
شخصیت
عوامل فرهنگی و اجتماعی
اختلالات روانپزشکی موجود
ژنتیک
سن پائین شروع
اصول پیشگیری از اعتیاد
تحقیقات می‌گویند عوامل اجتماعی وابسته به فقر، در وابستگی انسان به موادمخدر موثر هستند و میزان بروز اعتیاد در گروه‌هایی که از لحاظ اجتماعی، اقتصادی پایین‌تر هستند، بالاتر است.به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما، بیماری اعتیاد آسان‌تر از آنچه که فکر می‌کنید به سراغ شما یا فرزندتان می‌آید. اما قبل از دچار شدن و برای پیشگیری از اعتیاد باید چه کرد؟ به قول معروف علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد. مسلما دلایل اعتیاد برای هر فرد و قشری در جامعه متفاوت است و از این رو روش‌های پیشگیری و درمان نیز با توجه به علت‌ها متفاوت خواهد بود.
اصول پیشگیری از اعتیاد
پیشگیری از اعتیاد در مدارس، در خانواده‌ها و از طریق رسانه‌ها و مراکز آموزشی باید دنبال شود.
تحقیقات می‌گویند عوامل اجتماعی وابسته به فقر، در وابستگی انسان به مواد مخدر موثرند و میزان بروز اعتیاد در گروه‌هایی که از لحاظ اجتماعی، اقتصادی پایین‌ترند، بالاتر است. بنابراین باید گفت بطور کلی در جامعه، اعتیاد معلول استرس و فشارهای روانی است.
امروزه افزایش آسیب‌های اجتماعی ناشی از مصرف مواد مخدر و روانگردان بسیار نگران کننده است، بنابراین هر شخص از سنین کم باید بداند برای پیشگیری از اعتیاد چه باید بکند.
اصول پیشگیری از اعتیاد را باید به سه دسته کلی (آگاهی، آموزش، مشاوره) تقسیم کرد.
۱. آگاهی
شناخت عوامل موثر بر گرایش به اعتیاد
پیش از هر چیز باید عواملی که در ما یا فرزندمان باعث گرایش به مواد مخدر می‌شود را شناسایی کنیم و به جای افتادن در دام ویرانگر اعتیاد، در صدد رفع این عوامل بر آییم. آیا کمبود عزت نفس، اضطراب، افسردگی، مشکلات خانوادگی، مشکلات اجتماعی و ارتباطی، کمبود محبت، تجربه گذشته غم انگیز، همسالان معتاد یا عاملی از این دست ما را به سمت تسکینی کاذب همچون مواد مخدر سوق میدهد؟ به عنوان والدین، باید ریشه مشکلات فرزندتان را بشناسید و خطراتی که آنها را تهدید می‌کند رفع کنید. بهیچوجه خودتان سیگار، الکل یا مواد مصرف نکنید تا فرزندتان از شما الگو نگیرد. با ارتباطی صمیمی، حمایت و آگاهی رسانی به او، بسیاری از مشکلات از جمله گرایش به اعتیاد بسیار کاهش می‌یابد. همچنین اگر خودتان دچار چنین مشکلاتی هستید با آگاهی و پذیرش این مشکلات، می‌توانید برخوردی منطقی و مناسب‌تر در پیش بگیرید. آموزش ببینید و مشاوره بگیرید تا دچار نشوید.
آگاهی از روند پیشرفت اعتیاد
مسلما هیچکس فکر نمی‌کند با مصرف مواد کم کم معتاد می‌شود! همه این افراد ابتدا به عنوان سرگرمی شروع می‌کنند، بعد پیشرفت می‌کنند. ممکن است سیگار و الکل (مخصوصا در نوجوانان) فقط برای آرامش یا کنجکاوی مصرف شود.
سپس کم کم بطور منظم مصرف می‌شود و آن گاه به جایی می‌رسد که فرد در انجام مسئولیت‌های روزمره خود نیز دچار اختلال می‌شود و ارتباطش با اطرافیان تحت تاثیر قرار می‌گیرد. آگاهی و باور به سرعت روند پیشرفت اعتیاد، می‌تواند عاملی بازدارنده باشد تا از ابتدا وارد این راه بد سرانجام نشویم.
آگاهی از مضرات مواد مخدر و عواقب اعتیاد
در مدارس، مراکز آموزشی و رسانه‌ها، باید آگاهی‌رسانی کافی نسبت به مضرات مواد مخدر صورت گیرد. ممکن است افراد تحت تاثیر تبلیغاتی مبنی بر اعتیادآور نبودن برخی مواد روانگردان و مخدر قرار گیرند. توجه به برنامه‌های اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی بصورت آرام، مستمر و عمیق، راجع به عوارض، پیامدها و تبعات سوء مصرف موادمخدر سنتی و شیمیایی، متناسب با سن تقویمی و عقلی آنان، به ارتقاء سطح آگاهی افراد و پیشگیری از اعتیاد کمک می‌کند.
۲. آموزش
تقویت عزت نفس و اعتماد بنفس
عزت نفس پایین می‌تواند ریشه‌های عمیقی بر اساس تجربیات دردناک دوران کودکی داشته باشد یا در بزرگسالی به وسیله بیماری، اتفاقات بد در زندگی مانند از دست داد شغل، طلاق، کمبود روابط عاطفی یا روابط عاطفی نامطلوب و عدم توانایی خویشتن‌داری اتفاق بیفتد. بی شک عزت نفس پایین انسان‌ها را در منجلاب عجیبی گرفتار می‌کند که یکی از آنها دام اعتیاد است. برای افزایش عزت نفس و اعتماد بنفس خود، باید با خودتان مهربان باشید، کار‌ها و فعالیت‌هایی که باعث رضایت خاطر شما می‌شوند را (مثل فعالیت‌های هنری و ورزشی) انجام دهید و از افرادی که در شما احساس بد به وجود می‌اورند دوری کنید.
آموزش مهارت نه گفتن و دوری از همسالان و اجتماعات خطرناک
اصرار و فشار همتایان، (بخصوص در نوجوانی) علت اصلی مصرف مواد در سوء مصرف مواد است. میل شخص برای ماندن در گروه همتا، چیزی است که فرد را به استفاده از مواد مخدر تشویق می‌کند. تحقیقات نشان میدهد بیشتر افرادی که مواد مخدر را در سن پایین استفاده می‌کنند، توسط دوستانشان ترغیب و تشویق شده اند. با آموزش نه گفتن به فرزندان‌تان یا تثپیت این مهارت در خودتان، از خطر اعتیاد دور خواهید ماند و توان ترک چنین گروه‌ها و اجتماعاتی را خواهید داشت.
هدف‌گذاری در زندگی و سبک زندگی سالم
عدم اشتغال و بیکاری، بی هدف زندگی کردن و سبک زندگی ناسالم، از مهمترین عوامل گرایش به اعتیاد هستند. ایجاد یک سبک زندگی سالم و شیوه درست زندگی، هدف‌دار زندگی کردن و فعالیت‌های سالم و رضایتبخش، در پیشگیری از اعتیاد نقش موثری دارد.
۳. مشاوره
در صورتی که گرایش به مواد، سوء مصرف یا اعتیاد به مواد مخدر و روانگردان در شما یا فرزندتان، خارج از کنترل شده است، حتما باید با مشاور صحبت کنید. مشاوره باید به گونه‌ای ارائه شود که شامل دانش در مورد مهارت‌های مختلف زندگی، راهنمایی موثر و زندگی سالم باشد.
یک مشاور خوب قطعا به شما در غلبه بر اعتیاد کمک می‌کند. مشاور خوب ابتدا دلیل رفتار شما را ریشه یابی کرده و متوجه می‌شود چه چیزی باعث شده به اعتیاد رو بیاورید. آنها همچنین به شما در مورد چگونگی پیشگیری از بازگشت به اعتیاد کمک خواهند کرد.
همراهان عزیز؛ هر یک از ما در برابر خودمان، فرزندانمان و اجتماعی که در آن زندگی می‌کنیم مسئولیم. مسئولیم که زندگی سالم و مفیدی داشته باشیم و اجتماع‌مان را از مشکلات خانمان سوز و آسیب زننده‌ای همچون اعتیاد دور نگه داریم؛ بنابراین اهمیت و تلاش برای پیشگیری از اعتیاد را همچون وظیفه‌ای حیاتی برای خود و دیگران بشناسیم.
چهار الگوی مصرف مواد را در کشور
وی ادامه داد: باید توجه داشت که سیستم هوشمند اعتیاد، ماده گل، ماری‌جوانا و حشیش را به عنوان الگوی دوم مصرف مواد وارد کشور کرد. بدین معنا که در حال حاضر تریاک با ۵۳ درصد، حشیش، گل و ماری‌جوانا با ۱۱.۹ درصد، شیشه با حدود هشت درصد و هروئین با حدود ۷ درصد چهار الگوی مصرف مواد را در کشور به خود اختصاص می‌دهند.
ورود دانه‌های تراریخته شاهدانه به کشور/ایجاد الگوی جدید مصرف
سیستم مافیای مواد مخدر با ارائه فریب‌های فرهنگی و باورهای غلط تلاش می‌کند تا حشیش و ماده گل را بدون زیان و اعتیاد معرفی و از این راه مشتریان جدیدی را جذب کند. نکته مهم این است که ورود این ماده عموما از خارج مرزهای کشوراست. متأسفانه هم‌اکنون میزان تولید در افغانستان از چهار هزار تن به نه هزار تن افزایش یافته است. برای به دست آوردن چرخه جدید فروش مواد در ایران دانه‌های تراریخته شاهدانه را وارد کشور می‌کنند و الگوی مصرف جدیدی را ایجاد کرده‌اند.
بالا بودن میزان شیوع مصرف مواد بین دانش‌آموزان و کارگران
میزان شیوع مصرف مواد در دانش‌آموزان متوسطه دوم کشور ۲.۱ درصد است که این نرخ در استان خراسان‌رضوی به ۲.۲۵ درصد می‌رسد. یعنی از میانگین متوسط بالاتر است. یکی از دلایل این موضوع همجواری خراسان در مرزهای شرقی است که دسترسی به تریاک و ماده گل را در میان دانش‌آموران آسان‌تر کرده است.
زنان نسبت به مردان ۶ سال زودتر وابسته مواد می‌شوند
۰.۶ درصد از جمعیت ۱۵-۶۴ سال زنان معادل ۱۵۶ هزار نفر از زنان کشور به مصرف مواد گرایش دارند. در واقع زنانی که دارای اختلالات روان‌پریشی و اختلالات روحی هستند ۱۷ برابر بیشتر از دیگر زنان به سمت مصرف مواد مخدر می‌روند. تحقیقات نشان میدهد که دختران نسبت به فشار گروه همسالان در مقایسه با پسران آسیب‌پذیرتر هستند، همچنین دختران و زنان شش سال زودتر از مردان به ورطه‌ی وابستگی به مواد گرایش پیدا می‌کنند. به دلیل مبانی فیزیولوژیکی زنان، سوء مصرف مواد بسیار سریع‌تر و در مدت کوتاه‌تری بر روی آنها تأثیر می‌گذارد. زنانی که مبتلا به اختلالات خلق هستند چهار برابر و زنانی که به اختلالات اضطراب گرفتار هستند ۲.۲ درصد برابر بیشتر از سایر زنان به سمت مصرف مواد می‌روند. تحقیقات نشان میدهد متأسفانه ۸۰ درصد از دختران و زنانی که دچار اختلال خلق یا اضطراب بوده‌اند به سمت مصرف مواد مخدر رفته‌اند.
تولد سالانه ۷۵۰۰ نوزاد معتاد در کشور
در مورد زنان باردار مبتلا به اعتیاد لازم به یادآوری است که سالانه یک میلیون و ۵۰۰ هزار زن باردار در جامعه داریم. یک بررسی نشان داده است که نیم درصد از آنها حدود ۷۵۰۰ نفر در سال نوزادان معتاد به دنیا می‌آورند. در سال ۱۳۹۵ غربالگری نشان داد که از ۹۰۰ هزار زن باردار ۲۴۳۸ نفر زنان بارداری بودند که به عنوان مادر معتاد شناخته شدند. برای گرفتن نوزادان از مادران معتادی که نوزادان خود را در بیمارستان‌ها به دنیا می‌آورند دفتر سلامت وزارت بهداشت اقداماتی را آغاز کرده اما نیاز است که این فعالیت‌ها در سطح ملی صورت بگیرد و بتواند همه کشور را پوشش دهد.
باید در آموزش دختران جوان با جدیت بیشتری ورود کرد؛ چراکه اگر این اتفاق را جدی نگیریم در آینده مادرانی با مشکلات جدی‌تر خواهیم داشت. همچنین برای این دسته از نوزادان و کودکان باید اقدامات ویژه‌ای در فرایند رشد اعمال شود تا در آینده به چرخه اعتیاد نپیوندند. در این راستا از اقداماتی که در فرایند رشد می‌تواند مؤثر باشد بحث آموزش مهارت‌های تاب‌آوری و مهارت‌های خودکنترلی است تا توسط سازمان بهزیستی کشور و وزارت بهداشت مورد بررسی قرار گیرد.
در ایران این موضوع از وضعیت بهتری برخوردار است. در جهان ۳۳ درصد از مصرف‌کنندگان را زنان تشکیل می‌دهند. در ایران از هر ۱۰ نفر مصرف‌کننده مواد مخدر یک نفر زن است. ولی روندها نشان میدهد که گرایش دختران و زنان نسبت به مصرف مواد مخدر در حال افزایش است. علت‌های گوناگونی همچون زمینه‌های فردی، هویت، هیجان‌های درونی، کاهش عزت نفس، ضعف مهارت‌ها، الگوهای نامناسب فرزندپروری در خانواده، دریافت تأیید اجتماعی از جامعه بدین معنا که برای پذیرش در گروه همسال از ماده گل یا ماری‌جونا و... مصرف کند، فقر گریزگاه‌های اجتماعی برای تخلیه هیجانات و... در کنار دسترسی آسان به مواد مخدر می‌تواند زمینه گرایش دختران به اعتیاد را در آینده بیشتر فراهم کند. آنچه اهمیت دارد این است که ما باید مداخلات برای افزایش مهارت‌های زندگی و به‌ویژه انتقال مدل ایرانی اسلامی را برای این نسل آموزش دهیم. بسیاری از دختران کشور شیوه زیستن در قرن بیستم را نیاموخته‌اند.
از مهمترین موضوعاتی که باید به آن توجه داشت نقش خانواده است. باید آرامش به عنوان واژه گمشده در خانواده قرن بیستم بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. ما در خانواده‌هایمان این آرامش را کمتر داریم و سطح انتظار خانواده از دختران برای تحصیل، ازدواج و ...بسیار بالاست. همچنین حضور زنان در اجتماع می‌تواند زمینه گرایش به مصرف مواد را ایجاد کند. هنگامی که زنان حضور بیشتری در جامعه دارند با حجم استرس‌ها و اضطراب‌ها روبه رو می‌شوند. این موضوع زمینه را برای مصرف مواد فراهم خواهد کرد.
۲۷.۵ درصد افراد جامعه نگرش مثبتی به مصرف مواد دارند
«سیستم اعتیاد از طریق فریب فرهنگی و باورهای نادرست تلاش می‌کند مصرف مواد مخدر را برای زنان و دختران عادی نشان دهد» افزود: ۲۷.۴ درصد از جامعه نگرش مثبت به مصرف مواد مخدر دارند. از این میان سهم زنان ۲۶.۴ درصد است و سهم مردان ۲۹.۳ درصد است. وجود این نگرش مثبت همراه با اختلالات خلق، اضطراب و فشارهای گروه همسالان می‌توانند مشکلات زیادی را ایجاد کنند.
۲۲ درصد کارگران کشور مواد مخدر مصرف می‌کنند
«برای مبارزه با مصرف مواد طرحی را با نام کاج برای ایمن‌سازی در محیط‌های صنعتی آغاز و ایجاد کرده‌ایم»، تصریح کرد: براساس داده‌های به‌دست آمده از شیوع‌شناسی، ۲۲.۳ درصد کارگران کشور دچار مصرف مواد هستند. کار بست این طرح، شیوع‌شناسی اعتیاد است، مبنی بر اینکه با سلسله مداخلات آموزشی برای کارگران و انتقال مهارت‌ها برای افزایش خودکنترلی در جهت عدم مصرف مواد مبادرت ورزند.
« باید در جهت اجتماعی شدن افراد، اجتماعات محلی را تحرک بخشیم»خاطر نشان کرد: این اقدام گام چهارمی است که در عرصه پیشگیری یاری‌گر است. بنابراین طرح اجتماع‌محور با بهره‌گیری از اجتماعات محلی و سازمان‌های مردم‌نهاد که بیش از ۲۳۶۵ سمن هستند در زمینه‌های کاهش تقاضا مورد آموزش و حمایت قرار گرفتند تا بتوان در این عرصه گام‌های ارزشمندی را برداشت.
منابع:
https://campejamshidieh.com/
https://www.yjc.news/fa/news/6449676
https://subhekabul.com/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87/causes-of-addiction-tendency/
https://subhekabul.com/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87/causes-of-addiction-tendency/
https://www.iribnews.ir/fa/news/2982604
