وضع کشاورزی در عصر ظهور
در معرفی کارکرد حکومت مهدوی بر عدالت زیاد تکیه شده است. موضوع عدالت آنقدر با عدالت اقتصادی، شغلی و امنیت گره خورده است که حلقه های عمیق تر و بلکه مهم تر عدالت به فراموشی سپرده شده است. گویی عدالت مهدوی یعنی تقسیم اموال بین مردم، به عدالت و جلوگیری از کشتار انسان ها و عدالت قضایی. البته این موارد از مؤلفه های بسیار مهم عدالت مهدوی هستند، اما عدالت تنها به همین موضوعات ختم نمی شود. چه بسا عدم رعایت یک آموزه الهیِ به ظاهر ساده باعث بیماری جسمی انسان، تغییر در اخلاق او و بر هم خوردن چرخه ی عدالت در بسیاری از موضوعات دیگر شود. بنابر این در حکومت مهدوی رعایت آموزه های الهی که آموزه های علمیِ عقلی هستند توسط مردم، باعث بازگشت عدالت به همه ی فرآیندها و چرخه های طبیعی زندگی انسان، حیوانات و طبیعت می شود. برای مثال مصرف گوشت به میزان توصیه شده در آموزه های الهی موجب برقراری تعادل روحی و جسمی و عدالت در چرخه و زنجیره طبیعت می شود.
مثالی برای تأثیر رعایت آموزه های الهی روی عدالت در چرخه طبیعت:
از پیغمبر اکرم؟ص؟ نقل شده است که فرمود:
ایَّاکمْ وَ فُضُولَ الْمَطْعَمِ فَانَّهُ یَسِمُ الْقَلْبَ بِالْقَسْوَهِ وَ یُبْطِی ءُ بِالْجَوارِحِ عَنِ الطَّاعَهِ وَ یَصُمُّ الْهِمَمَ عَنْ سِماعِ الْمَوعِظَهِ؛ از غذای اضافی بپرهیزید که قلب را پر قساوت می کند و از اطاعت حق تنبل می سازد و گوش را از شنیدن موعظه کر می نماید. (1)
در روایتی از پیامبر خدا؟ص؟ آمده است:
مَنْ أَکلَ اللَّحْمَ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً قَسَا قَلْبُهُ؛ هر کس چهل روز [پیاپی] گوشت بخورد، سنگ دل می شود. (2)
امیرمؤمنان علی؟ع؟ می فرمایند:
إِیاکمْ وَ الْبِطْنَهَ فَإِنَّهَا مَقْسَاهٌ لِلْقَلْبِ و مَکسَلَهٌ عَنِ الصَّلَوهِ وَ مَفْسَدَهٌ لِلْجَسَدِ؛ از پرخوری بپرهیزید، زیرا باعث قساوت قلب و سستی برای نماز و تباه شدن بدن می شود.
مَنْ تَرَک اللَّحْمَ اَرْبَعینَ صَباحا ساءَ خُلُقُهُ؛ کسی که چهل روز گوشت را ترک کند، اخلاق او بد می شود. (3)
با توجه به روایات، خوردن زیاد گوشت باعث قساوت قلب و خوردن بسیار کم آن باعث تغییر در اخلاق انسان می شود. همچنین در علم پزشکی ثابت شده است که خوردن گوشت زیاد باعث افزایش ریسک بروز بیماری نقرس، بیماری های قلبی، چربی خون، سرطان روده، بالا رفتن اسید اوریک که باعث دردهای مفاصل شده و بیماری های متعدد دیگر می شود.
نوشتارهایی که مصرف بالای گوشت، به ویژه گوشت قرمز و گوشت فرآوری شده را با افزایش خطر ابتلا به سرطان، به ویژه سرطان روده بزرگ، مرتبط می دانند در حال افزایش است. به همین دلیل تنظیم تعادل بین گوشت و سایر اجزای رژیم غذایی ممکن است برای محافظت در برابر خطر بالقوه سرطان حیاتی باشد (4). نتایج تحقیقات همچنین نشان می دهد که دریافت بیشتر انواع گوشت های قرمز با افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات مرتبط می باشد. در این میان، مصرف بیشتر گروه امعاء و احشاء و گوشت فرآوری شده به طورمعنی داری با افزایش احتمال ابتلا به سرطان پروستات مرتبط است (5).
اما شاید کمتر کسی بداند که عدم رعایت این آموزه الهی که مورد تائید و مبتنی بر علم و عقل نیز هست به تغییر در چرخه طبیعیِ اقلیم یا ناهنجاری های اقلیمی (عدالت طبیعی) کمک می کند. اما این اثر چگونه انجام می شود:
شیوه تغذیه ما دیگر یک موضوع خصوصی نیست، بلکه هر وعده غذایی که انتخاب می کنیم تأثیر بسیاری بر زندگی مردم سراسر جهان، محیط زیست، تنوع زیستی و وضعیت آب و هوایی می گذارد. مصرف کمتر گوشت می تواند به راحتی به حفاظت از ذخایر آبی، جنگل ها، زمین های زراعی، وضعیت آب و هوا و تنوع زیستی کمک کند و در مقابل، مصرف بالای گوشت موجب می شود که تولید صنعتی آن نیز در مقیاس بالا انجام گیرد.
تخمین زده می شود بسته به روش تولید، صنعتی یا سنتی بودن و سایر مؤلفه ها برای تولید یک کیلوگرم گوشت گاو 15 هزار لیتر آب مصرف و 35 کیلوگرم دی اکسیدکربن تولید می شود. این در حالی است که برای تولید یک کیلوگرم از بسیاری محصولات کشاورزی کمتر از 1000 لیتر آب مصرف می شود (6).
جدول2_ میزان آب مورد نیاز برای تولید یک کیلوگرم از برخی محصولات غذایی (لیتر)
نوع ماده غذاییمیزان آب مصرفی
یک کیلو گرم ذرت996 لیتر
یک کیلو جو 353 لیتر
یک کیلو سیب زمینی254 لیتر
یک کیلو گندم375 لیتر
یک کیلو سویا286 لیتر
یک کیلو گوشت مرغ4325 لیتر
یک کیلو گوشت خوک 5988 لیتر
یک کیلو گوشت گاو15415 لیتر
در سال 2013 تولید گوشت در جهان به بیش از 308 میلیون تن رسید و بنا به تخمینِ
«سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل» (فائو) این میزان در سال 2014 به 312 میلیون تن افزایش یافته است. از سال 1961 تاکنون، تولیدِ گوشت در جهان بیش از 4 برابر شده است. علت اصلی این پدیده، افزایش قدرت خرید، گسترشِ شهرنشینی و تغییر رژیم غذایی افراد در برخی از جوامع بوده است. در مقایسه با سال 1800، تولید گوشت در جهان 25 برابر شده، که حدود 4 برابر بیشتر از رشد جمعیت در این دوره بوده است.
صنعت دام و طیور مشخصات بارزی دارد که به صورت ویژه باید به آن ها توجه کرد:
•پرورش صنعتی دام و طیور به آب زیادی احتیاج دارد.
•معمولاً برای تولید خوراک دام و طیور از غلات با ارزشی مثل ذرت یا سویا استفاده می شود.
•به منظور گسترش چراگاه های دام و طیور، مناطق جنگلی تخریب می شوند.
•حیوانات معمولاً در محیط های بسته و فضاهای محدود و در وضعیتی فشرده و نامناسب نگهداری می شوند.
•به جای استفاده از کود های طبیعی (کودهای حیوانی)، از کود های نیتروژنه ی مصنوعی (شیمیایی) استفاده می شود.
شبرای افزایش سرعت رشد حیوانات و کاهش احتمال شیوع بیماری، دُز بالایی از مواد آنتی بیوتیک به حیوانات تزریق می شود.
در سال 2011 در کشور آمریکا، بیش از 13000 تن آنتی بیوتیک به حیوانات (دام و طیور) تزریق شد (این مقدار را با 3500 تن آنتی بیوتیکی که در همان سال در آمریکا برای معالجه ی بیماران انسانی استفاده شد مقایسه کنید). این میزان در اروپا حدود 8500 تن بود. اما این رقم ها در مقایسه با بیش از 100000 (صد هزار تن) آنتی بیوتیک تزریقی به حیوانات در چین رنگ می بازد.
تولید دام و طیور به زمین زیادی احتیاج دارد. نزدیک به 70 درصد زمین های کشاورزی کره ی زمین به عنوان چراگاه دام و طیور مورد استفاده قرار می گیرد و 10 درصد دیگر این زمین ها برای تولید غلاتی که توسط آن ها مصرف می شود اختصاص می یابد. یعنی روی هم رفته، 80 درصد زمین های کشاورزی مختص تولید دام و طیور است. حدود سه پنجم زمین های زراعی جهان اختصاص به تولید گوشت گاو دارند، در حالی که گوشت گاو کمتر از 5 درصد پروتئین
مصرفی جهان و کمتر از 2 درصد کالری مصرفی جهان را تامین می کند.
سالیانه در جهان، نزدیک به 800 میلیون تن گندم، چاودار، جو دوسر و ذرت به دام و طیور خورانده می شود. این میزان در حدود 40 درصد تولید جهانی این غلات است که همراه با بیش از 250 میلیون تن دانه ی سویا و سایر دانه های روغنی به مصرف دام و طیور می رسد.
تولید گوشت همچنین به مقادیر زیادی آب احتیاج دارد. حدود 70 درصد از آب آشامیدنی قابل دسترس جهان صرف کشاورزی می شود. یک سوم این مقدار، یعنی بیش از 20 درصد کل آب مصرفی در جهان، صرف تولید غله هایی که به مصرف دام و طیور می رسند می شود. با اختلاف زیاد نسبت به سایر انواع گوشت ها، تولید گوشت گاو بیشترین آب را مصرف می کند (7) و (8).
تولید گوشت قرمز افزون بر آنکه به بحران آب دامن می زند، باعث می شود گازهای گلخانه ای پنج برابر بیش از موارد تولید دیگر انواع گوشت آزاد شوند. خسارات ناشی از تولید گوشت قرمز زیاد است به طوری که حجم دی اکسید کربن آزاد شده برای تولید یک کیلو گوشت قرمز را با طی مسافت 250 کیلومتر با یک خودرو مقایسه می کنند.
تحقیقات نشان می دهد که هر رأس گاو شیری در سال باعث انتشار 5587 کیلوگرم دی اکسید کربن شده و با توجه به طول دوره یک ساله شیردهی، مقدار 7/0 کیلوگرم گاز دی اکسید کربن به ازای تولید هر کیلوگرم شیر در سال، به گازهای گلخانه ای موجود در جو اضافه می شود (9). در تحقیقات دیگر مقادیر کمتر یا بیشتر از نتایج حاصله در این پژوهش گزارش شده است.
از سال 2000 تا 2014، تعداد گاوها در برزیل از 170 تا 213 میلیون افزایش یافته است. تولید گاو در منطقه آمازون در برزیل به طور پیوسته افزایش یافته و در حال حاضر حدود 40 درصد از تولید گوشت در این کشور را تشکیل می دهد. تبدیل جنگل به مرتع برای چرای گاو دلیل اصلی جنگل زدایی در آمازون است و نزدیک به هفتاد و پنج میلیون هکتار از تبدیل و جنگل زدایی در آمازون برزیل، به علت تبدیل جنگل ها به مراتع برای چرای گله های گاو است (10).
علاوه بر تولید دی اکسید کربن توسط دام ها و تولید دی اکسیدکربن بیشتر توسط انسان هایی که گوشت زیادتری مصرف می کنند، فضولات دام نیز از منابع مهم تولید گاز متان هستند. گاز دی اکسید کربن و متان تولیدی سهم عمده ای در تولید اثرات گلخانه ای، ناهنجاری های اقلیمی و تبعات ناشی از آن یعنی خشکسالی و سایر پدیده های اقلیمی دارند. براساس گزارش منتشر شده توسط سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد در سال 2006، بخش دامداری مسبب تولید 18 درصد از گازهای تشدید کننده حالت گلخانه ای است که این میزان بیش از سهم تولید دی اکسید کربن در حمل و نقل می باشد؛ بنابراین یک منبع عمده تخریب زمین و آب بخش دامپروری در جهان می باشد. مطالعات همچنین نشان می دهد که 37 درصد از کل متان تولید شده به علت فعالیت های انسان (گاز متان 23 برابر خطرناکتر از CO2 در تشدید حالت گلخانه ای است) توسط سیستم گوارش مجدد نشخوارکنندگان تولید می شود که به میزان قابل توجهی به باران های اسیدی کمک می کند (11).
شکل 6_ آب مورد نیاز برای تولید 500 کیلوگرم گوشت گاو برای شناور کردن یک ناو جنگی کافی است
به طور خلاصه مصرف بیش از نیاز گوشت توسط انسان اثرات منفی زیر را در بر دارد:
1_ اثر سوء بر روی اخلاق انسان ازجمله قساوت قلب که منشاء بسیاری از گناهان و دور
شدن انسان از آموزه های الهی است، دارد. (12)
2_ دچار شدن به بیماری های جسمی متعدد ناشی از مصرف زیاد گوشت و مصرف مواد شیمیایی که به دام ها تزریق شده یا در تغذیه آن ها به عنوان مکمل استفاده شده است (13) و (14).
3_ مصرف آب بسیار زیاد در مقایسه با تولید محصولات کشاورزی باعث تشدید برداشت آب از منابع زیرزمینی و کمبود آب در دسترس می شود (15) و (16).
4_ تولید گازهای گلخانه ای مانند دی اکسید کربن و متان، توسط خود دام و مصرف کنندگان گوشت و تولید گازهای گلخانه ای از طریق مصرف کودها و سموم شیمیایی برای تولید علوفه و غذای دام و طیور که باعث کمک به پدیده تغییر اقلیم می شود. در برخی از منابع اشاره شده است که 18 درصد متان که سالیانه بر اثر فعالیت های بشر وارد جو می شود، ناشی از فضولات حیوانی است که برای تأمین گوشت مصرفی بشر به صورت صنعتی پرورش می یابند (17).
5_ مصرف سموم و کودهای شیمیایی برای تأمین علوفه بسیار زیاد، موردنیاز دام ها و درنتیجه آلودگی های زیست محیطی.
6_ اختصاص بسیاری از زمین های زراعی به تولید غذای دام و طیور با صرف هزینه های بالا و تخریب منابع خاک.
7_ از بین رفتن چراگاه های طبیعی دام ها و جنگل ها و افزایش ناهنجاری های اقلیمی و کویر زایی (18) و (19).
8_ تغییرات اقلیمی ناشی از تولید گازهای گلخانه ای به وسیله فضولات دامی، تغذیه دام ها و مصرف بیش ازاندازه گوشت توسط انسان (20).
متخصصین برای رفع مشکلات ناشی از مصرف زیاد گوشت و تأثیرات نامطلوب تولید صنعتی دام و طیور بر محیط زیست و سلامت انسان ها راه هایی را پیشنهاد داده اند که مهم ترین آن ها تغییر شیوه ی تغذیه ی شهروندان است. کاهش مصرف گوشت و تغییر نوع گوشت
مصرفی، از فشاری که شیوه ی زندگی ما بر محیط طبیعی وارد می کند خواهد کاست (21).
این نتیجه ی علمی، دقیقاً همان آموزه ی الهی و دینی است که درباره مصرف گوشت به صورت متعادل در ادیان الهی ازجمله اسلام به انسان ها آموزش داده شده است. بنابراین اکنون می توان به اهمیت رویکرد بشر به آموزه های الهی که در نگاه اول ساده به نظر می رسند، اما در مقیاس بزرگ بحران های شدیدی در جهان ایجاد می کنند پی برد.
با این مثال می توان مفهوم برقراری عدالت در جامعه مهدوی را با عمق بیشتری درک نمود. بنابراین امام عصر با دعوت انسان ها به آموزه های علمی و عقلیِ الهی، عدالت را در زوایای مختلف زندگی بشر ازجمله عدالت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، اقلیمی و قضایی ایجاد می کند. به همین علت در روایت بسیار مهم «یمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا کمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً» مفهوم و ابعاد پر کردن جهان از عدل توسط امام عصر بهتر مشخص می شود که به معنای برقراری عدالت در همه ی ابعاد زندگی انسان است.
یکی از کارکردهای حکومت مهدوی و هر حکومت مبتنی بر آموزه های الهی، تولید کم هزینه و با عملکرد بالای محصولات غذاییِ پاک و عاری از سم، کودها و سایر مواد شیمیایی است که اصولاً مصرف آن ها یکی از زیرساخت های لازم برای تربیت انسان در تراز خلیفه خدا می باشد.
صنعت جایگزین رحمت نمی شود
اشاره
هم اکنون تغییرات اقلیمی وسیعی در زمین به علت تخریب جنگل ها و منابع طبیعی، تولید گازهای گلخانه ای، آلودگی محیط زیست به انواع مواد شیمیایی، تهاجم بشر به منابع و کاهش برکت و رحمت الهی به دلیل فساد گسترده در اعمال، رفتار و اخلاق گروهی از انسان ها به وجود آمده است. این ناهنجاری های اقلیمی باعث خشک سالی های گسترده، آتش سوزی غیرطبیعی جنگل ها، طغیان آفات و بیماری های گیاهی، کویرزایی، آلودگی منابع آب وخاک و بروز پدیده ریز گردها و از بین رفتن مواهب طبیعی الهی شده است.
هر پدیده و چرخه ی طبیعی دارای یک حکمت عمیق بوده و موهبت و رحمت الهی به حساب می آید که برهم خوردن آن زنجیره طبیعی موجب به وجود آمدن بحران در حیات انسان، حیوانات و گیاهان در زمین می شود. اکنون زنجیره ی بسیاری از این مواهب الهی دچار نقص شده و بشر سعی دارد این نقص را با روش ها، مصنوعات و ماشین های دست ساخته خود جبران کند، به زبان دیگر صنعت را جایگزین رحمت کرده است. مثال های متعددی برای این موضوع درزمینه منابع طبیعی و کشاورزی وجود دارد ازجمله:
•طغیان آفات و بیماری های گیاهی به کمک سم، سم پاش، علم گیاه پزشکی، ژنتیک، پرتوهای مختلف ازجمله هسته ای جبران می شود (22) (23) (24).
•آلودگی و فقر خاک با کودهای شیمیایی، سموم و قارچ کش ها جبران می شود (25).
•آلودگی و بحران منابع آب با سدسازی، انتقال آب، تصفیه فاضلاب و پمپاژ آب جبران می شود (26).
مثال های متعددی برای این موضوع وجود دارد، اما برای درک بهتر موضوع فقط موضوع آفات و بیماری های گیاهی و فقر خاک از این منظر مورد بررسی بیشتر قرار می گیرد:
در یک چرخه طبیعی، جمعیت آفات و بیماری های گیاهی توسط عوامل مختلف محیطی تحت کنترل قرار می گیرد که عبارت اند از (27):
1_ دشمنان طبیعی آفت موجب کنترل جمعیت آفات شده و از طغیان آن ها جلوگیری می کند.
2_ صاعقه و رعدوبرق موجب از بین رفتن تخم، لارو و خود حشرات و بسیاری از آفات شده و به کنترل جمعیت آن ها کمک می کند.
3_ یخ بندان زمستانه موجب از بین رفتن تخم، لارو و لانه حشرات و آفات به ویژه آفات خاک زی شده و یک کنترل طبیعی برای آفات و بیماری های گیاهی محسوب می شود.
4_ برخورد مستقیم آفتاب به خاک موجب ضدعفونی شدن خاک و از بین رفتن قارچ ها و بسیاری از آلودگی ها می شود.
5_ باقیمانده های گیاهی، پوسیدن آن ها و اضافه شدن به خاک موجب بهبود وضعیت فیزیکی و افزایش مواد آلی خاک شده و خصوصیات فیزیکی و تغذیه ای خاک را بهبود می بخشد.
6_ صاعقه و رعدوبرق فواید متعددی برای کشاورزی دارند که فقط برخی از آن ها شناسایی شده است. آذرخش یا رعدوبرق یک تخلیه ی الکتریکی شدید و بسیار سریع در هواست و همین تخلیه الکتریکی است که نور و صدا تولید می کند. از فواید رعدوبرق، سم پاشی و کود رسانی است. وقتی برق با آن حرارتش آشکار می شود، قطرات باران با مقداری اکسیژن اضافی ترکیب می شوند و آب سنگین یعنی آب اکسیژنه ایجاد می کنند. آب اکسیژنه یکی از آثارش کشتن میکروب هاست. امروزه از این ترکیب در پزشکی برای شستشو و ضدعفونی استفاده می شود. لذا سال هایی که رعدوبرق کم باشد، آفات گیاهی بیشتر است. همچنین قطرات باران که براثر برق و حرارت شدید، حالت اسید کربنی پیدا می کنند به هنگام پاشیده شدن بر روی زمین و ترکیب با خاک، یک کود مؤثر گیاهی می سازند. برق آسمان انیدریک ازتیک تولید می کند که به همراه باران بر زمین نازل می شود، گیاهان از این نیترات ها به عنوان کود استفاده می کنند.
خشکسالی و خسارات کوتاه مدت و بلند مدت آن
خشكسالي به رغم ظهور آرام و تدريجي، تبعات كوتاه مدت و بلند مدت اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي فراواني را بدنبال دارد. بعضي از خسارات ناشي از خشكسالي مستقيم و ملموس و برخي غيرمستقيم و نامحسوس مي باشد و معمولا در برآوردها و طرحها و برنامه هاي جبران خسارت منظور نمي گردد كه از آن جمله مي توان به طغيان بعضي از آفات و امراض گياهي اشاره كرد.
زماني كه خشكسالي آغاز مي شود، بخش كشاورزي معمولا اولين جايي است كه تحت تاثير قرار مي گيرد. تنش خشكي كليه فرايندهاي فيزيولوژيكي و بيوشيميايي گياهان را تحت تاثير قرار داده و ضعف گياه، كاهش عملكرد، كاهش كيفيت محصول و بالاخره در صورت تداوم تنش، مرگ گياه را بدنبال دارد.
نقش آفات در زمان خشکسالی
درختان ضعيف حشرات چوبخوار و پوست خوار را به خود جلب و به اين ترتيب به مرگ زودرس خود تن مي دهند. معمولا كنه ها در شرايط كم آبي رشد و تكثير بيشتري دارند. مهاجرت ملخ تحت تاثير بارندگي است.
سن گندم دريايي در سالهاي خشك زودتر ريزش كرده و ديرتر به كوه برمي گردد و در نتيجه فرصت مي يابد با حمله به مزارع رها شده كم بار به اندازه كافي تغذيه و چربي لازم جهت اقامت در كوه و محلهاي زمستان گذراني ذخيره و در سال بعد با پتانسيل بيشتري مزارع گندم را مورد تاخت و تاز قرار دهد.
بعضي از عوارض فيزيولوژيكي مثل تركيدگي ميوه انار در اثر كم آبي بروز و يا تشديد مي گردد. از جمله آفاتي كه در زمان خشكسالي تنش آبي بحالت طغياني در مي آيد، شب پره Spectrobates ceratoniae موسوم به كرم گلوگاه انار مي باشد. اين حشره مهمترين آفت ميوه انار در كشور محسوب مي گردد. گرچه درخت انار نسبت به شرايط كم آبي از خود مقاومت نشان مي دهد اما ميوه انار به كم آبي حساس است.
مشکلات خشکسالی و طغیان آفات مختلف
تركيدگي ميوه انار اولين عارضه اي است كه در شرايط كم آبي بروز مي كند و بدنبال آن طغيان كرم گلوگاه را خواهيم داشت. تحت اين شرايط شب پره كرم گلوگاه انار تغيير رفتار داده و بجاي تاج ميوه شكاف هاي حاصل از تركيدگي را براي تخم گذاری انتخاب مي نمايد.
به خصوص آن كه شب پره كرم گلوگاه انار در اصل يك آفت انباري است و در اثر شرايط خشكي, دانه هاي انار نيمه خشك شده و به يك خشكبار انباري شبيه مي گردند و در اين صورت شب پره آفت به غذاي مرجح خود دست يافته و تخمهاي خود را به طور مستقيم در لابه لای دانه هاي ميوه يا در زير شكافهاي پوست ميوه قرار داده و لارو پس از تفريخ شروع به تغذيه نموده، سنين لاروي را گذرانده و در همانجا به شفيره تبديل و بالاخره شب پره آفت ظاهر و نسل جديد خود را آغاز مي نمايد در اين شرايط جمعيت آفت به شدت افزايش مي يابد.
از طرفي تحت شرايط پيش آمده تنش كم آبي و پايين بودن رطوبت نسبي دشمنان طبيعي حشره از جمله زنبور تريكوگراما كه به شرايط خشكي حساس مي باشد، اولين قربانيان خشكي و خشكسالي اند و در نتيجه حشره آفت فارغ بال به تكثير خود مي پردازد.
استفاده از ارقام مقاوم و يا متحمل به تركيدگي، رعايت دور آبياري، استفاده از كودهاي نيتروژن دار و مواد كاهش دهنده درصد تركيدگي ميوه و بالاخره برداشت مداوم انارهاي تركيده و معدوم نمودن آنها از جمله راههايي است كه مي تواند در اين شرايط موجب كاهش خسارت گردد.
بنا به تعريف چنانچه ميزان بارندگي منطقه اي در بيشتر اوقات سال كمتر از تبخير و تعرق بالقوه آن باشد، آن محل از آب و هوايي خشك برخوردار است و خشكسالي شرايط خاص و موقت جوي به صورت بارندگي كم است كه در مقايسه با شرايط تقريبا عادي و دراز مدت تعادل بين بارش و تبخير و تعرق در يك ناحية خاص شرايط نرمال تعريف مي شود.
خشکی اقلیم طبیعی در ایران
متاسفانه خشكي و خشكسالي از ويژگيهاي طبيعي و اقليمي كشور ما است و كشور از هر دو پديده رنج مي برد. ايران بر روي كمربند خشك جهاني واقع شده است و ميزان بارندگي به طور متوسط نزديك به ثلث متوسط جهاني است.
از طرف ديگر بررسي وضعيت بارندگي در طول يك دوره ٣٢ ساله نشان مي دهد كه در ٤٥ درصد سالها، كشور تحت تاثير خشكسالي يا ترسالي(٨ سال خشكسالي، ٦ سال ترسالي و بقيه سالها نرمال) بوده است. اين واقعيت تلخ اقليمي در مناطق كشت و كار اقتصادي انار كه شامل مناطق حاشيه كوير مي باشند, شديدتر است.
خشكسالي به رغم ظهور آرام و تدريجي، تبعات كوتاه مدت و بلند مدت اقتصادي, اجتماعي و زيست محيطي فراواني را بدنبال دارد. بعضي از خسارات ناشي از خشكسالي مستقيم و ملموس و برخي غيرمستقيم و نامحسوس مي باشد.
زماني خشكسالي با قحطي هاي وحشتناك و مرگ دسته جمعي ميليونها انسان همراه بوده است كه خوشبختانه به علت گسترش ارتباطات و حمل و نقل و حمايت سازمان ملل متحد(FAO) امروزه خشكسالي با فاجعه انساني همراه نيست اما آثار و تبعات خشكسالي به اينجا ختم نمي شود.
تلف شدن دامها، از بين رفتن آبزيان، خشك شدن جنگلها و مراتع، شور شدن و تخريب اراضي حاصلخيز، از بين رفتن حيات وحش، انقراض ذخائر ژنتيكي گياهي و حيواني، تخريب و آلودگي محيط زيست، افزايش فرسايش بادي و وقوع طوفان شنهاي روان, شيوع بيماريهاي انساني و دامي، طغيان بعضي از آفات و بيماريهاي گياهي، كند شدن روند توسعه، سوء تغذيه، مهاجرت و ناهنجاريهاي اجتماعي، اقتصادي از جمله خسارات و تبعات خشكسالي است كه معمولا در برآوردها و طرحها و برنامه هاي جبران خسارت منظور نمي گردد.
شرایط مساعد حمله آفات گیاهی
• کشت تک محصولی ازعوامل و شرایط مساعد حمله آفات می شود زیرا مواد غذایی مطلوبی را برای آفت فراهم می کند. در صورتیکه کشت دوم سبب کنترل آفات، بیماری ها، علف های هرز و تقویت زمین خواهد شد شایان ذکر است کشت تک محصولی کشاورز را متحمل هزینه های بالا و همچنین ریسک بالا می کند.
• به وجود آمدن شرایط آب و هوایی مناسب بهترین شرایط جهت حمله آفات گیاهی می باشد زیرا آب و هوای خوب موجب بالا رفتن زاد و ولد آفات و تکثیر و افزایش این موجودات می شود.
• استفاده بی رویه از حشره کش ها در صورت افزایش استفاده از حشره کش ها آفات مورد نظر مقاومتشان بالا رفته ودرنتیجه یآن حشره کش ها تاثیری نخواهند داشت و در این صورت استفاده از حشره کش موجب کاهش کیفیت محصول می گردد.
• عدم رعایت بهداشت محیط در زمان هایی که بهداشت محیط رعایت نشود و محیط از کاه و کلش و برگ ها خالی نشود محیط خوبی جهت تکثیر و گسترش آفات فراهم می شود.
• انهدام و تخریب محیط زیست طبیعی با انهدام محیط زیست حشرات محل زندگی خود را از دست داده و به مناطق دیگر مناطقل می شوند که این امر سبب افزایش آفات در مناطق دیگر میگردد.
• با دستکاری محیط زیست مانند عمل قبلی حشرات محل زندگی خود را از دست مس دهندو که موجب گسترس آفات خواهد شد.
• کاشت و تولید گیاهان اصلاح شده(تبدیل گیاهان وحشی به اهلی)
• کاشت گیاهان جدید در منطقه ی مورد استفاده
• استفاده بیش ازحد از زمین زراعی که سبب کاهش مرغوبیت خاک و در نتیجه ی آن محصول می گردد.
• بالا رفتن جمعیت انسان ها که موجب افزایش تخریب محیط زیست و افزایش آفات خواهد شد.
روشهای مبارزه با آفات
به روش هایی که از وارد شدن آفات یا حشرات به مرحله ای که در آن سبب زیان اقتصادی می شود، جلوگیری شود، کنترل آفات گفته می شود.
• مبارزه زراعی
• مبارزه فیزیکی و مکانیکی
• مبارزه بیولوژیکی
• مبارزه شیمیائی
• مبارزه قرنطینه ای
• مبارزه تلفیقی
۱- مبارزه زراعی :
انجام دادن عملیات زراعی منظم و به هنگام مانند:
• شخم دیر وقت پاییزه
• یخ آب زمستانه
• تقویت زمین با کودهای مختلف و مناسب
• انتخاب ارقام مقاوم
• تعیین زمان کاشت مناسب
• رعایت برنامه آیش و تناوب
• اجرای روشهای مناسب کاشت
• رعایت فاصله بین خطوط و بوته ها،
• آبیاری بموقع و بمقدار
۲- مبارزه فیزیکی و مکانیکی :
در مبارزه فیزیکی با انجام عملیات زیر می توان آفات را کنترل کرد:
• سوزاندن بقایای گیاهی و محصول های آفت زده
• ضد عفونی بذر های آلوده
• جمع آوری برخی از آفات در زمان اجرای شخم
۳- مبارزه بیولوژیکی :
با از بین بردن آفات توسط موجودات زنده ای مانند:(حشرات شکارچی یا پارازیت) را مبارزه بیولوژیکی می گویند.
این حشرات مفید را در محل های مناسبی پرورش و سپس رها می کنند.
۴- مبارزه شیمیائی :
در این روش مبارزه با آفات، سموم متفاوت شیمیائی و سمپاشی ها قبل از حمله آفت بر روی گیاه صورت می گیرد.
۵- مبارزه قرنطینه ای :
در این روش جهت جلوگیری از وارد شدن آفات مهم گیاهی منطقه ای به منطقه دیگر تدابیری همچون بازرسی و.. اندیشیده شده است.
۶- مبارزه تلفیقی :
استفاده از روش های متفاوت مبارزه جهت کنترل آفات به ویژه استفاده از دو یا چند روش (مانند:مبارزه شیمیائی و بیولوژیکی) را مبارزه تلفیقی می گویند.
۷- مبارزه روانی :
در مبارزه روانی با جلب توجه حشرات و به دام انداختن آن ها و در نهایت نابود کردنشان بوسیله نور، جریانهای الکتریکی، اسانس های متفاوت و ..می باشد.
مراحل کنترل آفات
بررسی و شناسایی در ابتدای امر مراحل کنترل آفت باید به این نکته توجه داشت لزوما باید آفت را شناسایی کرده و طبق شناسایی و برسی خانواده و راسته آن و همچنین محل زندگی آفت اقدام به روش های کنترل آفت کرد.
برنامه ریزی و بررسی روش های مختلف کنترل بعد شناسایی آفت مورد نظر مرحله ی بررسی روش های کنترل به وجود می آید بدین صورت که یا تحلیل نوع آفت بررسی می شود که چه نوع روش و یا روش هایی جهت کنترل و جلوگیری آن آفت تاثیر گذار است.
اعمال روش های کنترلی که در مورد آن بررسی و به نتیجه رسیده است که چه روشی برای این آفت تاثیر گذار است، شایان ذکر است در این مرحله روش استفاده از روش خاک پیشگیری بسیار مهم است و حتما باید با نظارت متخصص انجام پذیرد.
پی نوشت:
1- اعلام الدین فی صفات المؤمنین، الدیلمی، الشیخ الحسن، ج 1، ص 339؛ اخلاق در قرآن کریم، آیت الله مکارم شیرازی، ج 1، ص 149.
2- بحار الانوار، ج 59 ، ص294.
3- همان، 293.
4- Ferguson, L. R. 2010. Meat and cancer. Meat science, 84(2), pp.308-313.
5- عسکری، فائزه، و غیره. 1392. ارتباط مصرف گوشت قرمز، گوشت فراوری شده، احشاء، ماهی و ماکیان، با ریسک ابتلا به سرطان پروستات: مطالعه مورد - شاهدی. مجله علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران، تابستان 1392، دوره 8، شماره 2، ص 173 تا 180.
6- Mekonnen, M. M. و Hoekstra, A. Y. 2010. The green, blue and grey water footprint of farm animals and animal products (Vol. 1). UNESCO-IHE Institute for water Education..
7- Renner, M. 2014. Peak Meat Production Strains Land and Water Resources. Worldwatch Institute, www. worldwatch. org.
8- Hallam, David. 2014. BIANNUAL REPORT ON GLOBAL FOOD MARKETS. Food and Agriculture Organization of United nation (FAO(.
9- نبی پور افروز، حسن، عابدی فیروز جایی، روح الله و لقمانپور زرینی، رسول. 1395. محاسبه شاخص های مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه ای در سالن های پرورش گاو شیری. اولین همایش ملی یافته های نوین در علوم کشاورزی، محیط زیست و منابع طبیعی پایدار.
10- Hoelle, j. 2017. Jungle beef: consumption, production and destruction and the development process in the Brazilian Amazon. Journal of Political Ecology, 24(1), pp.743-762.
11- Matthews, c. 2006. Livestock a major threat to environment. Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO Newsroom, 29.
12- همان، ص294.
13- Ferguson, L. R. 2010. Meat and cancer. Meat science, 84(2), pp.308-313.
14- عسکری، فائزه، و غیره. 1392. ارتباط مصرف گوشت قرمز، گوشت فراوری شده، احشاء، ماهی و ماکیان، با ریسک ابتلا به سرطان پروستات: مطالعه مورد - شاهدی. مجله علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران، تابستان 1392، دوره 8، شماره 2، ص 173 تا 180.
15- Renner, M. 2014. Peak Meat Production Strains Land and Water Resources. Worldwatch Institute, www. worldwatch. org.
16- Hallam, David. 2014. BIANNUAL REPORT ON GLOBAL FOOD MARKETS. Food and Agriculture Organization of United nation (FAO(.
17- Matthews, c. 2006. Livestock a major threat to environment. Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO Newsroom, 29.
18- Renner, M. 2014. Peak Meat Production Strains Land and Water Resources. Worldwatch Institute, www. worldwatch. org.
19- Hallam, David. 2014. BIANNUAL REPORT ON GLOBAL FOOD MARKETS. Food and Agriculture Organization of United nation (FAO(.
20- Matthews, c. 2006. Livestock a major threat to environment. Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO Newsroom, 29.
21- Renner, M. 2014. Peak Meat Production Strains Land and Water Resources. Worldwatch Institute, www. worldwatch. org.
22- عبادزاده، حمید رضا. 1395. آمارنامه کشاورزی. معاونت برنامه ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزیو جلد دوم، ص 51 تا 78.
23- ذوالفقاریه، حمید رضا، و غیره. 1383. کاربرد پرتو گامه به منظور کنترل آفات مهم محصولات انباری. مجله علوم کشاورزی ایران، جلد 35، شماره 2، ص 415 تا 426.
24- یوسفی، مظاهر، و غیره. 1390. کاربرد عملی استفاده از اشعه گاما در کنترل کرم گلوگاه انار (Zeller ceratoniae Ectomyelois). نخستین همایش ملی جهاد اقتصادی در عرصه کشاورزی و منابع طبیعی.
25- کوچکی، علیرضا، و غیره. 1396. فراتحلیل مصرف کود شیمیایی نیتروژن در تولید غلات در ایران. مجله بوم شناسی کشاورزی، دوره 9 ، شماره 2، ص 296 تا 313.
26- صادقی، سید حمید رضا، و غیره. 1395. تجارب و پیامدهای انتقال آب بین حوضه ای در جهان. مجله تحقیقات منابع آب ایران، دوره 12، شماره 2، ص 120 تا 140.
27- خشاوه، عادل. 1387. قارچ ها و کنترل بیولوژیک آفات. مجله علمی- تخصصی کشاورزی زیتون، شماره 189، مرداد 1387.
منابع:
https://pesterafsanjan.com/blog
https://behrooyesh.ir
مقایسه مولفه های زندگی بشر در دوران غیبت و عصر حضور/محمدعلی رستمی
https://www.mehrnews.com/news/2105863
