🌼 پرسش:
علم بهتر است يا ثروت؟
🌸☘️☘️☘️☘️☘️🌸
🌼 پاسخ:
با عرض سلام و ادب خدمت شما
از حسن اعتمادتون سپاسگذارم اميدوارم زندگي بسيار خوب و موفق و با عاقبت بخيري را داشته باشيد
پرسشگر محترم؛
براي اينكه جوابي متقن و زيبا خدمتتان ارايه دهيم، به داستاني از اميرالمونين(ع) در همين راستا اشاره مي كنيم كه جواب شما را كامل مي دهد.
از سلمان فارسي روايت شده است كه رسول خدا (ص) فرمود: «انا مدينة العلم وعلي بابها» خوارج وقتي اين حديث را شنيدند به امام علي(ع) حسد ورزيدند. از اين رو ده نفر از سران خوارج گرد آمدند و گفتند: يك سؤال واحد را هر يك از ما تك تك از علي(ع) بپرسد تا ببينيم چگونه جواب مي دهد. اگر به هر يك از ما جواب يكساني داد، معلوم مي شود كه او علمي ندارد.
يكي از آنان آمد و گفت: يا علي العلم افضل أم المال؟
حضرت علي (ع) جواب داد: «إن العلم افضل» علم برتر است.
آن مرد پرسيد: به چه دليل؟
فرمود:
«لان العلم ميراث الانبياء والمال ميراث قارون وهامان وفرعون وعاد وشداد» زيرا علم ميراث پيامبران است و مال ميراث قارون و هامان و فرعون و شدّاد است.
آن مرد نزد دوستان خود رفت و اين جواب را به آنان گفت. نفر دوم برخاست نزد ايشان آمد و همان سؤال را از وي پرسيد.
امام علي (ع) پاسخ داد: «العلم افضل» علم بهتر است. عرض كرد: به چه دليل؟
فرمود: «لان المال تحرسه والعلم يحرسك» زيرا تو مال را بايد نگهداري كني، ولي علم ترا حفظ مي كند.
او نيز اين جواب را به دوستانش خبر داد، گفتند: علي راست گفته است. سومي برخاست و آمد پرسيد: اي علي علم بهتر است يا ثروت؟
فرمود: «بل العلم أفضل» علم بهتر است.
گفت: به چه دليل؟
فرمود: «لان لصاحب المال اعداء كثيرة ولصاحب العلم اصدقاء كثيرة» زيرا ثروتمند دشمنان بسياري دارد و دانشمند دوستان فراواني دارد.
او نيز نزد دوستانش برگشت و جواب را به آنان گفت. چهارمي برخاست و آمد پرسيد: يا علي العلم افضل أم المال؟ اي علي علم بهتر است يا ثروت؟ فرمود: «بل العلم أفضل» علم بهتر است.
گفت: به چه دليل؟
فرمود: «لان المال إذا تصرفت فيه ينقص والعلم إذا تصرفت فيه يزيد»
زيرا وقتي در مال تصرّف كني كاهش مي يابد، ولي وقتي در علم تصرّف كني افزوده مي شود.
او نيز نزد دوستانش برگشت و جواب را به آنان خبر داد.
پنجمي آمد پرسيد: يا علي العلم افضل ام المال؟ اي علي علم بهتر است يا ثروت؟
فرمود: «بل العلم أفضل» علم بهتر است.
گفت: به چه دليل؟
فرمود: «لان صاحب المال يدعي باسم البخل واللوم، و صاحب العلم يدعي باسم الاكرام والاعظام» زيرا ثروتمند به نام بخيل و لئيم خوانده مي شود، و دانشمند با اكرام و اعظام خوانده مي شود.
او هم نزد دوستانش برگشت و جواب را به اطلاع داد.
ششمي آمد و پرسيد: يا علي العلم افضل أم المال؟ اي علي علم بهتر است يا ثروت؟
فرمود: «بل العلم» علم بهتر است.
گفت: به چه دليل؟
فرمود: «لان المال يخشي عليه من السارق والعلم لا يخشي عليه» زيرا اين ترس وجود دارد كه مال را دزد ببرد ولي در مورد علم ترسي وجود ندارد.
او نيز نزد دوستانش برگشت و جواب را به آنان گفت.
هفتمي پرسيد: يا علي العلم افضل أم المال؟ اي علي علم بهتر است يا ثروت؟
حضرت جواب داد: «بل العلم أفضل» علم بهتر است.
گفت: به چه دليل؟
فرمود: «لان المال يندرس بطول المدة و مرور الزمان والعلم لا يندرس ولا يبلي» زيرا مال با طول مدّت و گذر زمان فرسوده و كهنه مي شود. و علم كهنه نمي شود و دچار آفت نمي گردد.
او هم نزد دوستانش برگشت و جواب را اطلاع داد.
[ شيخ يوسف بحراني مي گويد: سؤال نفر هشتم و جواب آن از نسخه ي اصلي افتاده بود.]
نفر نهم پرسيد: ياعلي العلم افضل أم المال؟ اي علي علم بهتر است يا ثروت؟
حضرت جواب داد: «بل العلم» علم بهتر است.
گفت: به چه دليل؟
فرمود: «لان المال يقسي القلب والعلم ينور القلب» زيرا ثروت باعث قساوت و سنگدلي مي شود و علم قلب را نوراني مي كند.
او هم نزد دوستانش برگشت و جواب را به خبر داد.
نفر دهم آمد پرسيد: يا علي العلم افضل أم المال؟ اي علي علم بهتر است يا ثروت؟
فرمود: «العلم» علم
عرض كرد: به چه دليل؟
فرمود: «لان صاحب المال يتكبر و يتعظم بنفسه و ربما ادعي الربوبية وصاحب العلم خاشع ذليل مسكين»
زيرا ثروتمند تكبّر مي ورزد و خود را بزرگ مي شمارد و چه بسا گاه ادّعاي ربوبّيت كند، ولي دانشمند خاشع و افتاده و مسكين است.
او هم نزد دوستانش برگشت و جواب را به آنان خبر داد.
آنگاه ده نفر همگي گفتند: خدا و رسولش راست گفته اند و شكّي نيست كه علي(ع) باب همه ي علوم است.
در پي اين ماجرا امام علي عليه السلام فرمود:
«والله لو سألني الخلق كلهم ما دمت حيا لم اتبرم، ولأجبت كل واحد منهم بجواب غير جواب الآخر الي آخر الدهر من فضل الله علينا ونعمته.»
به خدا سوگند اگر تمام مردم تا پايان عمرم از من سؤال مي كردند، آزرده و خسته نمي شدم و به هر يك از آنان جوابي غير از جواب ديگري مي دادم تا ابد و [ اين] از لطف و نعمت خدا بر ماست.(1)
- توضيح اين واقعه:
ناگفته پيداست كه امام(ع) صرفا در مقام مقايسۀ علم و ثروت و بيان وجوه برتري علم است، و از سخن گهربار ايشان به دست نمي آيد كه ثروت چيز بدي است و نبايد در كسب آن كوشيد، سيرۀ عملي اهل بيت(ع) بخصوص خود حضرت مؤيد اين مطلب است. اهل بيت عليهم السلام در كسب معاش بسيار كوشا بودند، ولي با قناعت و ساده زيستي زندگي مي كردند و از مازاد ثروت خود فقرا و نيازمندان و يتيمان و بيوه زنان را تأمين مي كردند و براي آخرت خود ذخيره مي نمودند.
پي نوشت:
1. كشكول شيخ يوسف بحراني، ج1، ص27. به نقل از امام علي‌بن‌ابي‌طالب، ص142.
