مهمترین وقایع 16 بهمن 57

در روز 16 بهمن 57 مهندس بازرگان رسما به عنوان نخست وزیر دولت انقلابی معرفی شد.

فرآوری: ه-هدایتی - بخش تاریخ تبیان

پیشنهاد انتخاب بازرگان به نخست وزیری در جلسه 14 بهمن مطرح شده بود. 15 بهمن نیز جلسه شورای انقلاب برای شنیدن پاسخ بازرگان تشکیل شد که در آن بازرگان درباره این جلسه می گوید: ابتدا پس از تشکر از حسن ظن آقایان، گفتم «اگر بنده را نامزد نخست وزیری نمایید با علم و اطلاع از افکار و اخلاق و سوابقم خواهد بود.همه می دانید که من معتقد به دموکراسی و مشورت و اعتقاد به دیگران هستم و از تندی و تعجیل احتراز دارم و علاقمند به مطالعه و علم تدریجی هستم. حال اگر با این سوابق و شرایط قبولم دارید، پیشنهاد فرمایید.» عکس العمل مثبت یا منفی در مجلس ندیدم. سکوت و قبولی و اصرار مجدد آقایان روحانی عضو شورا و امام در برابر شرایط و اتمام حجت من باعث تعجبم شد و انتظار آن را نداشتم.
انتخاب بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت، رسما در 16 بهمن اعلام شد. حکم و فرمان نخست وزیری که با اتفاق آراء شورای انقلاب و تصویب امام خمینی صادر شده بود، توسط حجت الاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی در حضور حضرت امام و آقای بازرگان قرائت شد.
حضرت امام در حکم نخست وزیری بازرگان، وی را موظف به انجام رفراندوم تغییر نظام به جمهوری اسلامی، تشکیل مجلس مؤسسان (خبرگان) برای تصویب قانون اساسی، برگزاری انتخابات مجلس شورا طبق قانون اساسی جدید و انتخاب هیأت وزیران بدون در نظر گرفتن روابط حزبی کردند. در متن حکم آمده است: بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، بر حسب حق شرعی و قانونی ناشی از آراء اکثریت قاطع قریب به اتفاق ملت ایران که طی اجتماعات عظیم نسبت به رهبری جنبش ابراز شده است، جنابعالی را مأمور تشکیل دولت موقت می نمایم.

انتخاب بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت، رسما در 16 بهمن اعلام شد. حکم و فرمان نخست وزیری که با اتفاق آراء شورای انقلاب و تصویب امام خمینی صادر شده بود، توسط حجت الاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی در حضور حضرت امام و آقای بازرگان قرائت شد

مهندس بازرگان پس از قرائت حکم نخست وزیری گفت: خدای بزرگ را شکر می کنم که چنین اعتبار و حسن شهرتی را که به هیچ وجه اهلیت و لیاقت آن را نداشتم، به من ارزانی داشته و همین موهبت الهی باعث شده که آیت الله، ابراز اعتماد و ارجاع چنین مأموریتی را به بنده عنایت بفرمایند و همچنین تشکر از ملت ایران می کنم.
حضرت امام در فرمایشات خود بعد از سخنان مهندس بازرگان به عنوان نخست وزیر، از مردم خواستند تا با تظاهرات آرام و از طریق مطبوعات، نظر خود را درباره دولت بازرگان ابراز نمایند. ایشان در یک مصاحبه قبل از قرائت حکم گفتند: مخالفت با این حکومت، مخالفت با شرع است.
بازرگان پس از خروج امام از محل جلسه، در رابطه با تهدید بختیار در مورد نخست وزیری دولت موقت، گفت: از این اخطار نمی ترسیم، اگر تهدید می خواهند بکنند، به چیز دیگری ما را تهدید کنند. این چیز خیلی کوچکی است و اگر عملی شود، بنده شخصا خیلی ممنون می شوم؛ چون راحت می شوم.
برخی از وقایع دیگر این روز در ادامه می آید:
_آسوشیتد پرس: با توجه به اینكه شانس موفقیت بختیار روز به روز كمتر می شود، سخنگوی وزارت خارجه آمریكا به ابراز حمایت ملایم از بختیار بسنده كرد. 
_بنا به نوشته مجله تایم: سالیوان، سفیر آمریكا در ایران، از همكاران خود خواسته است كه با مخالفان رژیم گفتگو كرده، سیاست آمریكا را برای آنان تشریح كند.  رییس سازمان سیا اعراف كرد كه در رابطه با پیش بینی مسائل ایران، این سازمان ناكام بوده است. وی گفت: چیزی كه ما پیش بینی نمی كردیم، این بود كه یك مرد هفتاد و هشت ساله كه مدت چهارده سال در تبعید بود، این نیروها را به هم پیوند زند. 
_كیسینجر گفت: بیم آن می رود كه انقلاب اسلامی به سایر كشورها سرایت كند و گناه این حركت، متوجه هدف توخالی حقوق بشر است.
_آیت الله گلپایگانی بازگشت حضرت امام به میهن را به ایشان تبریك گفت.  آیت الله گلپایگانی با صدور پیامی خطاب به ارتش، از فرماندهان نظامی خواست تا از رویارویی و مقابله با انقلاب اسلامی بپرهیزند.  چند وزارتخانه، از جمله وزارت آموزش و پرورش، امور اقتصاد و دارائی، بهداری و دادگستری، توسط نیروهای ارتش اشغال شد.  بیست و دو نماینده دیگر مجلس شورا، استعفا دادند.  در تظاهرت مردم آغاجاری، عده ای به شهادت رسیدند.  غلامرضا كیانپور، وزیر اسبق اطلاعات و دادگستری و استاندار آذربایجان غربی و اصفهان، بازداشت شد وهشت هزار یهودی از ایران به اسرائیل رفتند.

تیترهای روزنامه ها در روزهای 15 و 16 بهمن ماه سال 57

روزنامه های تهران در روزهای 15 و 16 بهمن ماه سال 57 این تیترها را برای مطالب خود برگزیدند:
بختیار: نه با شاه سازش می کنم نه با خمینی
شوروی: سیا در ایران تحریکات کمونیستی می کند
 200 مقام سیاسی در معرض بازداشت
 رویترز گزارش داد: فرماندهان ارتش با نمایندگان امام تماس گرفتند
 فرمانداری نظامی تهران خبر داد: اجتماعات در تهران آزاد شد
 تحصن کارمندان وزارت خارجه علیه اردشیر زاهدی
 امام خمینی: تظاهرات خیابانی باید ادامه یابد
 گروهی از نظامیان به امام اظهار وفاداری کردند
 بختیار: هرکس اکثریت داشت حکومت می کند
 تماس با فرماندهان نظامی برای آزادی همافران
ارتش: نویسندگانی که روحیه ارتش را تضعیف کنند تعقیب می شوند

 

حوادث 16 بهمن 1357

 

در روز 16 بهمن سال 1357  آيت‌الله گلپايگاني بازگشت حضرت امام به ميهن را به ايشان تبريك گفتند .  آيت‌الله گلپايگاني با صدور پيامي خطاب به ارتش، از فرماندهان نظامي خواستند تا از رويارويي و مقابله با انقلاب اسلامي بپرهيزند.

در روز 16 بهمن سال 1357 اعضای شورای انقلاب آیت الله دکتر بهشتی ، شهید مطهری و مهندس بازرگان سعی کردند تا با تماس های مداوم خود با فرماندهان ارتش ، آنان را بدون جنگ و خونریزی با ملت متحد کنند و مردم با گل و اشک و شیرینی به استقبال ارتشیان رفتند .

در اواسط روز 16 بهمن سال 1357 نیروهای ارتش چند وزارتخانه ، از جمله وزارت آموزش و پرورش، امور اقتصاد و دارائي، بهداري و دادگستري، توسط نيروهاي ارتش اشغال شد.  حزب توده از شوراي انقلاب اسلامي اعلام پشتيباني كرد.

خبرگزاری آسوشيتد پرس در روز 16 بهمن سال 1357  اعلام کرد : با توجه به اينكه شانس موفقيت بختيار روز به روز كمتر مي‌شود، سخنگوي وزارت خارجه آمريكا به ابراز حمايت ملایم از بختيار بسنده كرد .

در روز 16 بهمن سال 1357 کيسينجر ، رييس سازمان سيا اعتراف كرد كه در رابطه با پيش بيني مسائل ايران، اين سازمان ناكام بوده است. وي گفت: چيزي كه ما پيش بيني نمي‌كرديم، اين بود كه يک مرد هفتاد و هشت ساله كه مدت چهارده سال در تبعيد بود، اين نيروها را به هم پيوند زند.  كيسينجر گفت: بيم آن مي‌رود كه انقلاب اسلامي به ساير كشورها سرايت كند و گناه اين حركت، متوجه هدف توخالي حقوق بشر است .

عصر روز 16 بهمن سال 1357 در مراسمی که در محل آمفی تئاتر مدرسه علوی برگزار شد  حکم نخست وزیری مهندس بازرگان به وی اعطا شد .

حكم و فرمان نخست وزيري كه با اتفاق آراء شوراي انقلاب و تصويب امام خميني صادر شده بود ، توسط حجت‌الاسلام والمسلمين رفسنجاني در حضور حضرت امام و آقاي بازرگان قرائت شد.  حضرت امام در حكم نخست وزيري بازرگان ، وي را موظف به انجام رفراندوم تغيير نظام به جمهوري اسلامي ، تشكيل مجلس مؤسسان (خبرگان) براي تصويب قانون اساسي ، برگزاري انتخابات مجلس شورا طبق قانون اساسي جديد و انتخاب هيأت وزيران بدون در نظر گرفتن روابط حزبي كردند . در متن حكم آمده است : بنا به پيشنهاد شوراي انقلاب ، بر حسب حق شرعي و قانوني ناشي از آراء اكثريت قاطع قريب به اتفاق ملت ايران كه طي اجتماعات عظيم نسبت به رهبري جنبش ابراز شده است، جنابعالي را مأمور تشكيل دولت موقت مي‌نمايم .

مهندس بازرگان پس از قرائت حكم نخست وزيري گفت : خداي برگ را شكر مي‌كنم كه چنين اعتبار و حسن شهرتي را كه به هيچوجه اهليت و لياقت آن را نداشتم، به من ارزاني داشته و همين موهبت الهي باعث شده كه آيت‌الله، ابراز اعتماد و ارجاع چنين مأموريتي را به بنده عنايت بفرمايند و همچنين تشكر از ملت ايران مي‌كنم .

 حضرت امام در فرمايشات خود بعد از سخنان مهندس بازرگان به عنوان نخست وزير، از مردم خواستند تا با تظاهرات آرام و از طريق مطبوعات، نظر خود را درباره دولت بازرگان ابراز نمايند. ايشان در يك مصاحبه قبل از قرائت حكم گفتند: مخالفت با اين حكومت، مخالفت با شرع است. بازرگان پس از خروج امام از محل جلسه ، در رابطه با تهديد بختيار در مورد نخست وزيري دولت موقت ، گفت: از اين اخطار نمي‌ترسيم ، اگر تهديد مي‌خواهند بكنند، به چيز ديگري ما را تهديد كنند. اين چيز خيلي كوچكي است و اگر عملي شود، بنده شخصا خيلي ممنون مي‌شوم؛ چون راحت مي‌شوم .

 راديو مسكو براي اعلام نخست وزيري بازرگان برنامه خود را قطع كرد.  بختيار گفت: هر كس اكثريت داشت، حكومت مي‌كند.

بنا به نوشته مجله تايم: ساليوان، سفير آمريكا در ايران ، از همكاران خود خواسته است كه با مخالفان رژيم گفتگو كرده، سياست آمريكا را براي آنان تشريح كند.  سازمان چريك‌هاي فدايي خلق، در مخالفت با شوراي انقلاب گفت: شوراي انقلاب بايد توسط ميليون‌ها اعتصاب كننده تشكيل شود. گفتني است كه اين گونه سازمان‌ها كه تنها خود را قيام خلق مي‌دانند، اعتماد و حمايت ميليوني مردم از حضرت امام را نديده گرفته و به دنبال جايگاهي در آينده نظام براي خود هستند .  بيست و دو نماينده ديگر مجلس شورا، استعفا دادند .

در تظاهرت مردم آغاجاري، عده‌اي به شهادت رسيدند.  غلامرضا كيانپور، وزير اسبق اطلاعات و دادگستري و استاندار آذربايجان غربي و اصفهان، بازداشت شد.  هشت هزار يهودي از ايران به اسرائيل رفتند.

*مراسم معارفه مهندس بازرگان در آمفی تئاتر مدرسه علوی برگزار وحکم نخست وزیری دولت موقت ایشان، رسما اعلام شد. در ابتدای مراسم حضرت امام در بیاناتی با اشاره به آشفتگی حاکم بر کشور ، برلزوم غلبه بر این آشفتگی ها تاکید کردند.ایشان با اشاره به عدالت امام علی (ع) فرمودند : ما می خواهیم یک همچو حکومت عدلی ایجاد کنیم.

*ده ها خبرنگار داخلی و خارجی، گروه های مختلف مردم و جمعی از نزدیکان و یاران امام در سالن مدرسه ی علوی اجتماع کرده اند.

*پس از بیانات امام ،حکم و فرمان نخست وزیری که با اتفاق آراء شورای انقلاب و تصویب امام خمینی صادر شده بود، توسط حجت الاسلام والمسلمین رفسنجانی در حضور حضرت امام و آقای بازرگان قرائت شد.

*حضرت امام در حکم نخست وزیری بازرگان، وی را موظف به انجام رفراندوم تغییر نظام به جمهوری اسلامی، تشکیل مجلس مؤسسان (خبرگان) برای تصویب قانون اساسی، برگزاری انتخابات مجلس شورا طبق قانون اساسی جدید و انتخاب هیأت وزیران بدون در نظر گرفتن روابط حزبی کردند. در متن حکم آمده است: بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، بر حسب حق شرعی و قانونی ناشی از آراء اکثریت قاطع قریب به اتفاق ملت ایران که طی اجتماعات عظیم نسبت به رهبری جنبش ابراز شده است... جنابعالی را مأمور تشکیل دولت موقت می نمایم.

*مهندس مهدی بازرگان سپس در حضور حضرت امام حکم نخست وزیری را از دست حجت الاسلام والمسلمین رفسنجانی گرفت و سپس به ایراد سخنرانی پرداخت.وی در بخشی از سخنان خود گفت : خدای بزرگ را شکر می کنم که چنین اعتبار و حسن شهرتی را که به هیچوجه اهلیت و لیاقت آن را نداشتم، به من ارزانی داشته و همین موهبت الهی باعث شده که آیت الله، ابراز اعتماد و ارجاع چنین مأموریتی را به بنده عنایت بفرمایند و همچنین تشکر از ملت ایران می کنم...

*حضرت امام در فرمایشات خود بعد از سخنان مهندس بازرگان ، از مردم خواستند تا با تظاهرات آرام و از طریق مطبوعات، نظر خود را درباره دولت بازرگان ابراز نمایند.

*بختیار به دنبال انتخاب بازرگان به ریاست دولت موقت گفت: در ایران تنها یک حکومت وجود خواهد داشت.

ð بازرگان پس از خروج امام از محل جلسه، در رابطه با تهدید بختیار در مورد نخست وزیری دولت موقت، گفت: این تهدیدها کوچکتراز آن است که بتوان درباره ی آن اندیشه کرد...

*28 نماینده مجلس استعفا دادند.

*آیت الله گلپایگانی بازگشت حضرت امام به میهن را به ایشان تبریک گفت.

*آیت الله گلپایگانی با صدور پیامی خطاب به ارتش، از فرماندهان نظامی خواست تا از رویارویی و مقابله با انقلاب اسلامی بپرهیزند.

*به نقل از برخی خبرگزاری ها حدود هشت هزار یهودی ( تا این تاریخ ) از ایران خارج شدند.

*اعضای شورای انقلاب، آیت الله دکتر بهشتی، آیت الله مطهری و مهندس بازرگان با تماس های مداوم با فرماندهان ارتش سعی می کنند ارتش را بدون خونریزی، متحد ملت کنند. مردم با گل و اشک و شعار به استقبال ارتشیان می روند.

*رادیو مسکو برای اعلام نخست وزیری بازرگان برنامه خود را قطع کرد.

*بنا به نوشته مجله تایم: سالیوان، سفیر آمریکا در ایران، از همکاران خود خواسته است که با مخالفان رژیم گفتگو کرده، سیاست آمریکا را برای آنان تشریح کند.

به گزارش برنا؛ از جمله رخداد‌های مهم دهه فجر ۱۳۵۷ می‌توان به بازگشت امام خمینی (ره) به ایران، استعفای شهردار تهران، انتخاب نخست وزیر موقت، خروج نیرو‌های آمریکایی از ایران و در نهایت پیروزی انقلاب اسلامی اشاره کرد.

در ادامه به مهم ترین تحولات روز شانزدهم بهمن 1357 اشاره می شود.

ده‌ها خبرنگار داخلی و خارجی، گروه‌های مختلف مردم و جمعی از نزدیکان امام در سالن مدرسه‌ی علوی اجتماع کرده‌اند. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی حکم نخست‌وزیری مهندس مهدی بازرگان را قرائت می‌کند. در حالی که مردم هر لحظه به پیروزی نزدیکشان امیدوارتر می‌شوند، جمعی از تیمساران ارتش در حال فراهم کردن مقدمات اجرای طرحی با حمایت مستقیم آمریکا برای دستگیری امام و کشتن مردم هستند.

اعضای شورای انقلاب، آیت‌الله دکتر بهشتی، آیت‌الله مطهری و مهندس بازرگان با تماس‌های مداوم با فرماندهان ارتش سعی می‌کنند ارتش را بدون خونریزی، متحد ملت کنند. مردم با گل و اشک و شعار به استقبال ارتشیان می‌روند.

منابع وقایع نگاری:

 ¯ روزشمار زندگی امام خمینی (ره) علی رنجبرکرمانی ،موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)،1389

¯ روزشمار تاریخ ایران ، باقر عاقلی ،نشر گفتار،2ج ،1372

¯ صحیفه امام ، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) ، 22 ج ،1385

¯ از مهاجرت امام خمینی به پاریس تا پیروزی ، علی اکبر علی اکبری بایگی ، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ،1384

¯ دهه سرنوش ساز، داود قاسم پور، مرکز اسناد انقلاب اسلامی،1388

¯ گام به گام با انقلاب ، اکبر خلیلی ، انتشارات حوزه هنری،1375

¯ آرشیو روزنامه کیهان ازتاریخ 12 بهمن 1357   تا  23 بهمن 1357