به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان، مقوله سرمايه اجتماعي شامل مواردي ازجمله اعتماد، مشاركت، همبستگي، امنيت، صداقت، همدلي و همدردي مفهومي است كه به دليل تاكيد بر ارتباطات انسان ها و شبكه روابط بين افراد، به لحاظ ماهوي قدمتي به اندازه تاريخ بشريت دارد، به گفته برخی کارشناسان سرمایه اجتماعی در جامعه کاهش یافته است بر همین اساس با «روزبه امیدی» روان شناس و استاد دانشگاه گفتگویی انجام دادیم که در ادامه می خوانید.
آیا عامل وجود بسیاری از مسایل و بحران های اجتماعی در جامعه می تواند به دلیل کاهش اعتماد اجتماعی باشد؟
بله، اگر با رويكرد اجتماعي به اين مساله نگاه كنيم، بسياري از مسايل و بحران هاي اجتماعي ناشي از فقدان اعتماد اجتماعي است كه از مهم ترين مولفه هاي سرمايه اجتماعي محسوب مي شود. با بررسي آسيب هاي اجتماعي به اين نتيجه مي رسيم كه اين آسيب ها نقطه مقابل سرمايه اجتماعي هستند و با رشد صعودي آسيب هاي اجتماعي در واقع سرمايه اجتماعي كاهش يافته و دچار فرسايش مي شود ،برای بهره برداری از جامعه ابتدا باید جامعه سالمی داشته باشیم، طبق سازمان جهانی بهداشت، سلامتی عبارت از رفاه روحی روانی، اجتماعی و معنوی است بنابراین اگر با این دید به مساله بهداشت بنگریم ابتدا باید ببینیم این بهداشت در جامعه وجود دارد یا خیر؟ در صورتی که بهداشت جامعه در چهار عامل فوق تضعیف شود، زمینه ایجاد بسیاری از آسیب ها در جامعه فراهم می شود که بخشی از این آسیب و پاتولوژی، می تواند خود را در حیطه سرمایه اجتماعی که همان عدم اعتماد در جامعه می باشد، نشان دهد و آسیب هایی همانند بیکاری، بزهکاری، اعتیاد و طلاق شکل بگیرد.
آیا تضعیف باورهای دینی می تواند عامل کاهش اعتماد اجتماعی در جامعه شود؟
بله، قطعا بروز آسیب های معنوی به دلیل وجود یک عامل مخل بهداشتی در جامعه صورت می گیرد در صورت عدم رعایت بهداشت معنوی، آسیب های اجتماعی زیادی در جامعه رخ می دهد در واقع سرمایه اجتماعی رابطه مستقیم با بهداشت جامعه دارد که شامل روابط افراد جامعه می شود، وجود هر مشکلی در حوزه های ازدواج، طلاق و فرزند آوری به دلیل عدم رعایت چهار عامل فوق است.
علت کاهش اعتماد اجتماعی در جامعه چیست؟
از حیطه های مختلف می توان این مساله را بررسی کرد، یک بخشی از آن مربوط به رسانه ها به ویژه صدا و سیما است، سوال اینجاست آیا واقعا موارد مربوط به بهداشت اجتماعی در رسانه ملی رعایت می شود؟ چه میزان از برنامه های این رسانه موجب افزایش اعتماد اجتماعی در جامعه می شود؟ امروزه بیشتر مردم جامعه به نوعی درگیر رسانه ها هستند ایا واقعا برنامه ها و اهداف این رسانه ها در جهت تامین بهداشت اجتماعی، روانی و معنوی جامعه است؟ ما از صبح تا شب درگیر خبرهای مختلفی هستیم که نه تنها اعتماد اجتماعی را کاهش می دهند بلکه به روح و روان مردم هم خدشه وار می کنند.
امروز نقش بیشتر رسانه ها تبلیغاتی است، هر کدام جناح خود را تبلیغ می کنند با پخش فیلم های مختلف، جناح مقابل خود را تخریب می کنند در حالی که از ایجاد عدم اعتماد اجتماعی با این اقداماتشان غافل هستند ضمن اینکه بیشتر تبلیغات صدا و سیما مصرفی و سرمایه داری شده است این در حالی است که بیشتر مردم ما زیر خط فقر قرار دارند و با دیدن این تبلیغات این گونه تصور می کنند که حقشان خورده شده است و چرا ما نباید چنین زندگی مرفهی داشته باشیم یا این بد بینی را در فرزندان ایجاد می کنند که والدینشان ناتوان بوده و نمی توانند چنین زندگی را برای آنها فراهم کنند لذا از هر سو در حال خدشه دار کردن سرمایه اجتماعی هستند که نتیجه آن عدم اعتماد اجتماعی در جامعه می باشد.
مسئولان چه نقشی در کاهش یا افزایش اعتماد اجتماعی در جامعه دارند؟
مسئولان هم در پر رنگ کردن و هم در کم رنگ کردن اعتماد اجتماعی نقش مهمی دارند، برخی از مسئولان به دلیل قدرت طلبی و خود شیفتگی باعث کاهش اعتماد اجتماعی در جامعه می شوند در حال حاضر بسیاری از مسئولان محو در قدرت شدند مثلا برای پیروزی در انتخابات از هر حربه ای استفاده می کنند ولی از اسیب رسانی به جامعه غافل هستند که نتیجه ان عدم اعتماد اجتماعی در بین مردم است.بايد بين مردم و دولت ارتباط دوسويه برقرار شود و چنانچه اين ارتباط برقرار نشود اعتماد فرو مي ريزد و جامعه دچار اختلال مي شود.
چرا اعتماد اجتماعی در جامعه قربانی شده است؟
به دليل اينكه ساختار فرهنگي ما هنوز ارباب -رعيتي است و تا زماني كه به شهروند محوري و تساوي حقوقي انساني برنگشته است، پاشنه بر همين مدار تلخ مي‌چرخد. الان شما نگاه كنيد. همه مدیران تصور می کنند از دیگران بیشتر می فهمند، افراد دیگر باید گوش به فرمان آنها باشند وهیچ کس هم حق انتقاد ندارد آدم‌ها هرچقدر به مركز قدرت نزديك‌تر باشند امكانات بيشتري در دست دارند.
از نظر شما راهکار حل این مساله چیست؟
ابتدا باید تبلیغات صورت گرفته مورد بررسی و کاوش قرار گیرند و هر رسانه ای با توجه نوع فعالیت خود ،موضوع سلامت در جامعه را بیشتر مورد توجه قراردهند.
کمرنگ شدن باورهای دینی چقدر در کاهش اعتماد اجتماعی در جامعه نقش دارد؟
تضعیف باورهای دینی در جامعه یک آسیب معنوی محسوب می شود، من به عنوان یک تاجر یا فروشنده باید با رفتار و برخورد درست در صنف خود، مراقب بهداشت معنوی جامعه باشم ،قطعا اگر دروغ بگویم یک عمل غیر بهداشتی مرتکب شدم که ثر این عمل غیر شرعی من متوجه سایر افراد جامعه هم می شود.
میزان سرمایه اجتماعی در کشورهای خارجی در چه سطحی است؟
سرمایه اجتماعی در بیشتر کشورهای اروپایی مانند آلمان بالا است.
