انس بن مالک درباره امام حسن(ع)می گوید:.
(لم یکن أحد أشبه برسول اللّه ص من الحسن بن علی (1)؛ هیچ فردی از امام حسن(ع)شبیه تر به پیامبر(ص)نبوده است.).
أحمدبن حنبل به نقل از علی بن ابیطالب(ع)می نویسد:.
(کان الحسن أشبه برسول اللّه مابین الصدر إلی الرأس والحسین أشبه فیما کان أسفل من ذلک (2)؛ حسن(ع)از سینه تا سر شبیه ترین فرد به نبی گرامی اسلام بود و حسین از سینه به پایین بیش ترین شباهت را به آن حضرت داشت).
ابن صبّاغ مالکی در زیبایی صورت و اعضای حسن بن علی(ع)می نویسد: رنگ چهره حسن بن علی(ع)سفید آمیخته با سرخی بود؛ چشمانش سیاه، درشت و گشاده؛ گونه هایش هموار، موی وسط سینه اش نرم؛ موی ریشش پر و انبوه؛ پشت گوشش پرمو؛ گردن آن حضرت کشیده، برّاق همچون شمشیری از نقره؛ مفاصلش درشت و دوشانه اش پهن و دور از یکدیگر بود؛ انسانی چهارشانه، میانه قد و نمکین که نیکوترین صورت را داشت؛ ریش خود را با رنگ سیاه خضاب می کرد؛ مویش پرچین و کوتاه و قامتش رسا بود.(3).
واصل بن عطا گفته است:.
صورت حسن بن علی(ع)چون سیمای انبیا و هیأت و شکل او چون هیأت ملوک و امرا بوده است.(4).

محدثان، سیمای ملکوتی امام مجتبی(ع)را چنین توصیف کرده اند: رخسارش سفید و آمیخته با سرخی؛ سیاهیِ چشمانش در کنار سفیدی آن درخششی خاص داشت؛ دارای مویی درهم و پیچیده و انبوه بود؛ استخوان و عضلاتش درشت؛ فاصله شانه و بازوانش زیاد؛ گردنش همانند ابریقی نقره می درخشید؛ با هوش و ذکاوت سرشاری که داشت، هر آنچه از جدّ و پدر و مادرش سرمی زد، همانند آینه تمام نما در وجودش منعکس می گشت؛ او در امتیازهای عقلی و اخلاقی در بلندترین قلّه قرار داشت؛ در کنار همه آنچه گذشت، از اصالت و ریشه ای بس والا برخوردار بود و بر اساس قانون وراثت و نسب همه برجستگی ها و سرمایه های معنوی رسول گرامی اسلام در وجود حسن بن علی(ع)تبلور یافته بود و به قول معروف: (آنچه خوبان همه دارند او تنها داشت).
رسول خدا(ص)در مواردی از حسن و برادرش حسین به ریحانه و سیّد تعبیر می کند، آن جا که می فرماید: (وریحانتای: الحسن والحسین (5)؛ حسن و حسین دو ریحانه منند.) و نیز فرمود:.
(الحسن والحسین ریحانتای من الدنیا(6)؛ حسن و حسین دو ریحانه من در دنیایند. و گاهی در مورد حضرت مجتبی(ع)فرموده است:.
(إنّ هذا ریحانتی وإنّ ابنی هذا سیّد سیصلح اللّه به بین فئتین من المسلمین (7)؛ همانا حسن ریحانه من است و این فرزندم آقاست و به زودی خداوند به دست او بین دو گروه مسلمان، صلح برقرار خواهد کرد.).
علامه طریحی در توضیح واژه (ریحانه) می نویسد: (کل نبت طیب الرائحة؛ هر گیاه خوشبو و لذّت بخشی را ریحانه گویند) و سپس درباره احادیث فوق اضافه می کند: خوشبوترین و جذاب ترین گل و گیاه نزد رسول خدا(ص)دو فرزندش حسن و حسین بودند و این زیباترین نوع تشبیه است.(8).
همچنین واژه (سیّد) که صفت مشبّهه است و دلالت بر ثبات و دوام دارد، یعنی کسی که سیادت و آقایی با تمام وجودش عجین گشته و از او جدا نخواهد شد و مجد و بزرگواری در تمام حالات در سراسر وجودش متبلور است.
آری، مجموعه اوصاف زیبای ذاتی و مورثی، او را بر دیگران برتری داده بود و برای همین، وی از نظر بیان، شجاعت، سخاوت، هیبت، تقوا، و عبادت و... زبانزد خاص و عام بود.

 

پینوشتها:

1. شیخ عباس قمی، انوار البهیّه فی تواریخ الحجج الإلهیّة، ص 38.
2. بحارالانوار، ج 43، ص 301، ح 64.
3. سیدمحسن امین، أعیان الشیعة، ج 1، ص 563؛ کشف الغمه عن معرفة الائمه، ج 2، ص 151.
4. اعیان الشیعه، ج 1، ص 562.
5. بحارالانوار، ج 43، ص 264، ح 13.
6. الصواعق المحرقه، ص 114؛ صحیح ترمذی، ص 306.
7. الإصابة فی تمییز الصحابه، ج 2، ص 12.
8. مجمع البحرین، ج 2، ص 363.