مسجد نو اصفهان
بی‌تردید امروزه یکی از مراکز مهم گردشگری در ایران، مساجد کهن است. مساجدی که با تمام توان و هنر دینی و با کمترین امکانات توسط انسان‌هایی هنرمند، ساخته و طراحی شدهاند. این مساجد با زیبایی منحصربه‌فردشان مایه آرامش روح و جسم هستند. در شهر متمدن و تاریخی اصفهان، نمونه این مساجد که در نوع خود شاهکار معماری و زیبایی هستند، کم نیست. از آن جمله مسجد سید، مسجد حکیم، مسجد ایلچی و سایر مساجد که عمدتا به جا مانده ازدوران صفویان و قاجار هستند. با من در نابرو همراه باشید تا سری به مسجد نو اصفهان که یکی از مساجد قدیمی و دیدنی اصفهان است، بزنیم.
یکی از خیابان‌های مهم و پر تردد و نام آشنا برای اصفهانی‌ها، خیابان عبدالرزاق است. هر دو سمت خیابان عبدالرزاق را محله‌های قدیمی و کوچه‌پس‌کوچه‌هایی به قدمت تاریخ این سرزمین فرا گرفته‌اند. یکی از کوی‌ها و برزن‌های این ناحیه، کوی مسجد نو است. در این کوی مسجدی به‌نام نو بازار یا مسجد نو اصفهان وجود دارد که در زمان خود «نو» به شمار می‌آمد.
در اصفهان چند مسجد وجود دارند که به آن‌ها نو به معنای نو بنیاد گفته می‌شود؛ چراکه نسبت به بقیه مساجد در زمان خود، تازه‌سازتر بودند؛ اما امروز برای ما کهن و به‌جا مانده در دل تاریخ به حساب می‌آیند. از جمله آن‌ها مسجد نو حاج رسولی‌ها، مسجد نو چهارسو شیرازی‌ها و مسجد نو بازار یا همان مسجد نو اصفهان هستند.
این مسجد دارای دو در ورودی است که یکی در سمت شرق و به بازار باز می‌شود و دیگری در سمت شمال که در واقع، در اصلی این مسجد است به کوچه پشت مسجد باز می‌شود و به محله قدیمی سینه پایینی می‌رود. در سمت شرق، دری بسیار ساده و قدیمی است.
چشم از پیرمردی که به سبک و سیاق قدیم مشغول تعمیر کفش و واکس‌زنی است می‌گیریم و به طاق آجری، ساده و گنبدی سردر ورودی که تنها تزیین به‌کار رفته در این سمت است، نگاه می‌کنیم و وارد بنای مسجد می‌شویم. دالان تاریک و روشن و سرپوشیده مسجد (در معماری کهن ایران به آن دهلیز می‌گفتند) را طی می‌کنیم. از دکان قدیمی تعمیر کفش در دهلیز می‌گذریم تا به فضای نورانی محوطه مسجد می‌رسیم.
این مسجد، مسجدی چهار ایوانی است که در زمان حکومت قاجاریه در ایران بنا شده. مسجد نو اصفهان، دارای دو صفه است، یکی در سمت راست و دیگری در سمت چپ ورودی که این صفه «صفه چهل‌ستون» نام دارد.
مسجد نو بازار، مسجدی بزرگ به وسعت ۶۴۰۰ مترمربع است. صحن و شبستان وسیع، صفه‌ها و ایوان‌ها و ایوان‌چه‌های جالب و رواق‌های مجلل تنها بخشی از دیدنی‌های آن هستند. همچنین ستون‌ها و طاق و چشمه‌های شبستان مسجد که در نوع خود بی‌نظیر است.
از آنجا که این مسجد در میان بازار بنا شده، معبر عمومی نیز هست و همیشه عده‌ای در حال تردد یا استراحت در فضای آرام آن هستند. در ضلع غربی مسجد نو اصفهان، چند حجره طلبه‌نشین وجود دارد.
مصالح به‌کار رفته در ساخت بنای مسجد نو بازار، آجر، سنگ‌های سیاه یکپارچه، گچ و تزیینات ساده و زیبای کاشی فیروزه‌ای است و از آنجا که نسبت به زمان خویش و ساخت و سازهای آن زمان که خشت و گل بود، نو بنیاد به شمار می‌آید، هیچ‌گونه خشت و گلی ندارد.
درست در میان مسجد، حوض فیروزه‌ای و پر آب قرار گرفته و سنگ‌هایی قطور دورتادور آن را احاطه کرده‌اند.
صحن، رواق‌ها و دهلیز همه از سنگ‌فرش، مفروش شدهاند. ازاره‌ها و ستون‌های شبستان، گنبد و چهل‌ستون مسجد، همه از سنگ تشکیل شدهاند. ایوانی بزرگ و بلند، گنبدی جالب و شبستانی بسیار بزرگ و پایین‌تر از سطح مسجد که مناسب برای فصل زمستان ایجاد شده در آنجا قرار دارد. در طرف شمال، ایوانی بزرگ و زیبا ساخته شده است.
در سمت جنوب، ایوان مقصوره مسجد، دارای گنبدی نسبتا کوتاه و در دو طرف آن، چهل ستون‌های مسجد بنا شدهاند.
این مسجد از نظر موقعیت محلی و در واقع قرار داشتن بین بازار و تردد مردم، از مساجد قابل توجه است. به‌خصوص در ایام ماه رمضان که نماز جماعت‌های با شکوهی در این مکان برگزار می‌شود.
مسجد نو بازار، در مجموع مسجدی است بزرگ با تزیینات و کاشی‌کاری ساده و زیبا. در اصلی مسجد سمت شمال، بسیار زیبا است و سادگی در سمت شرق را ندارد.
تزیینات کاشی‌کاری زیبا، بخشی از زیبایی آن است. کاشی‌های رنگی و منقوش، نوشته‌ها و کتیبه‌هایی به خط ثلث و نستعلیق که پیرامون آن‌را فرا گرفته‌اند بسیار جذاب و دوست داشتنی هستند.
ورودی این در به مسجد نیز از طریق یک دالان تاریک (دهلیز) انجام می‌شود و ورودی آن با سقاخانه‌ای سبز رنگ، به قدمت تاریخ مسجد تزیین شده است. از پنجره‌های مشبک سبزرنگ سقاخانه به درون آن سرک می‌کشیم.
حوضچه‌ای سنگی در میان آن جا خوش کرده و طاق گنبدی و پرنور آن بسیار زیبا است. به محض خروج از مسجد آرام نو بازار هیاهوی بازار، گرفتارمان می‌کند.
این بنا در تاریخ یک اردیبهشت ۱۳۷۷ با شماره ۱۹۹۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران، ثبت ملی شد.
آیت‌الله حاج شیخ محمد باقر نجفی، بانی و واقف مسجد نو بازار است. ایشان در زمان خود، ریاست و مرجعیت قضا، تدریس و فتوا داشت. ساخت بنای این مسجد از سال ۱۲۹۹ توسط وی آغاز شد؛ اما ایشان در سال ۱۳۰۱ درگذشت و ادامه ساخت‌وساز مسجد و به‌خصوص تزیینات آن، توسط فرزندانش انجام و تا سال ۱۳۰۵ تکمیل شد.
اکنون در بخشی از مسجد، مدرسه علمیه وکتابخانه عمومی و همچنین مرقد مطهر آیت‌الله نجفی نیز قرار دارد. کتابخانه آیت‌الله نجفی برای عموم مردم قابل استفاده است.
کوچه پس کوچه‌های سرشار از هویت اصفهان، پر است از مکان‌های دیدنی که کمتر به آن‌ها پرداخته شده. در تماشای این آثار ارزش زیادی نهفته است که قطعا در شنیدن در مورد آن‌ها نیست. بنابراین پیشنهاد می‌شود اگر به اصفهان سفر کردید، سراغ این محله‌ها را بگیرید و به این اماکن پر خاطره نیز سر بزنید و از نزدیک به گذشته‌های دور این سرزمین سفر کنید.
