با فرمت های گرافیکی آشنا شوید.

گر چه GIF ،BMP ،JPG وTIF شبیه به کدهایی مخفی هستند که جیمز باند از آنها استفاده می‌کرد! اما واقعیت این است که این کدها بیانگر قالب‌های رایج گرافیکی هستند که به عنوان یک کاربر کامپیوتر ممکن است با آنها برخورد کنید. از آنجا که برای یک فرد مبتدی گرفتار شدن در پیچیدگی‌های قالب‌های گرافیکی دور از ذهـن نیسـت، در ایـن مقـاله سعی شـده اسـت الفبای الگوهای گرافیکی را بـه نحوی سـاده بیان کـنیم تـا از ایـن رهـگذر بـتوانید کدهای گرافیکی را همانند کارآگاهی زبردست رمزگشایی کنید و بهترین قالب گرافیکی را برای نیازهای خود انتخاب کنید.

● دو دسته‌بندی اصلی
قبل از بحث در مورد جزئیات، دانستن اینکه دو دسته‌بندی اصلی و کلی در مورد ساختارهای گرافیکی وجود دارد، کمک موثری خواهد بود، این دو دسته‌بندی عبارتند از Bit map و Vector (نوع سوم که کاربرد کمتری دارند فایل‌های متا هستند که تلفیق این دو نوعند.) 

جالب بود

Bit map کـه پیکـسل یـا خـطوط مـوازی (Raster) نـیز نامیده می‌شود در هر گوشه و کنار، از تصاویر وب گرفته تا تصاویری که در برنامه Paint ایجاد می‌کنید، یافت می‌شود. به عنوان مثال زمانی که یک تصویر دیجیتال را باز می‌کنید به احتمال زیاد یک تصـویـر Bit map را شـاهد خواهـید بـود. در مـقابل بـرنامه‌های طراحی مانند CAD با استفاده از قالب برداری (Vector) شکل‌ها و تصاویر را ایجاد می‌کنند. حال به ارائه توضیحاتی در مورد هر یک از این دو ساختار گرافیکی می‌پردازیم. 
▪ Bit map:
این سـاختار گـرافیکی بـا تـقـسیم تـصویر به تعدادی پیکسل‌های ریز و سپس تخصیص رنگ به هر پیکـسل و تنظیم شدت رنگ و سـایه آن کار می‌کند. اگر چه هر پیکسل تنها می‌تواند یک رنـگ و شـدت آن را نمـایش دهد اما یـک تصویر می‌تواند شـامل صـدها و هزاران پیکسل باشد. گرافیک Bit map دارای یک مشکل اسـاسی اسـت و آن ایـن اسـت کـه چـنانچه بـخواهید انـدازه یـک فـایل Bit map را بـزرگ کـرده و یا کـوچک کنید، وضـوح و کیفیت آن تغـییر می‌کـند و حتی موجـب به‌ هـم ‌ریختگی تصویرمی‌شود.
برنامه‌هایی کـه بـرای تـغـیـیر انـدازه تصاویر Bit map اسـتفاده می‌کـنـیـد یـکـی از ایـن دو شـیـوه را بـرای ایــن مـنـظـور به کار می‌گیرند، شیـوه اول از طریق کشیدگی پیکسل‌ها در هنـگام بـزرگ کـردن انـدازه تـصـاویـر عـمـل می‌کـند، بـدون اینکه تعـداد پیکسل‌ها را در کـل تـصویـر تغیـیر دهـد امـا ایـن شـیوه ممـکن اسـت لبه‌های تیز و دندانه‌دار در تصویر ایجاد کند.
شـیـوه دوم، پـیـکسل‌هـای غـیـرضــروری را بــرای تـقـلیـل انـدازه تـصـویـر حـذف می‌کنـد. ایـن فـرآیـند اغـلب مـوجـب پـدیـد آمـدن یک تصویـر بـا کـیفـیـت نامـناسـب مـی‌شـود. تـصـور کـنـیـد کـه هـر تـصـویر Bit map هـمانند یـک موزائیک یا سنگ ‌فرش طرح‌دار باشد.
اگر موزائیک یا سنگ ‌فرش را بزرگ کنید طـرح‌ها و شـکل‌های مـوجود در آن کـشیده شده و لـبه‌ها تیز و گـوشه‌دار می‌شـوند. زمـانی‌ که تـصویر Bit map را کوچک می‌کنید، مقداری از طرح‌ها و شکل‌ها را دور می‌اندازید که این به نوبه خود باعث می‌شود موزائیک یا سنگ ‌فرش ساختار و طراحی اولیه خود را از دست بدهد. البته شما می‌توانید درجه وضوح تصویر را به بالاترین تعداد نقطه در هر اینچ (dpi) افزایش دهید و تصویری واضح‌تر داشته باشید. به عنوان مثال تصاویر دیجیتال با درجه وضوح ۳۰۰ نقطه در اینچ جزئیات بیشتری نسبت به تصاویر با درجه وضوح ۷۲ نقطه در اینچ ارائـه می‌دهنـد. یـکی دیـگر از مـشکلات Bit map اندازه بزرگ فایل و اشغال کردن فضای زیادی از هارددیسک است.
شما می‌توانید با فشرده‌سازی فایـل‌های Bit map با استفاده از برنامه‌های فشرده‌سازی مانند WinZip این مشکل را برطرف کنید. اگر می‌خواهید فایل‌های Bit map را از طریق پست ‌الکترونیکی ارسال کنید، فشرده‌سازی آنها امری ضروری است که هم زمان ارسال و هم زمان دریافت آنها را کاهش می‌دهد، به علاوه اینکه بسیـاری از کـامپیوترهای موجـود در شـبـکه‌های ایـنترنـت (که در اصـطلاح بـه آنها کلایـنـت گـفتـه می‌شـود) مقدار محدودی فضا برای نگهداری فایل‌ها دارند.
بزرگنمایی یک تصویر گرافیکی که از قالب Bit map بهره گرفته باشد، موجب به هم ریختگی و دندانه‌دار شدن گوشه‌های تصویر می‌شود.

▪ بردار:
اگر چه گـرافـیـک بـــرداری یــــا Vector کـاربرد کمـتری نـسـبت بــه Bit map دارد امـا ایـن نـوع گـرافیک بـرای ترسیمات بـا دقــت بـالا در بـرنامه‌های طـراحـی مثـل AutoCAD ایـده‌آل اســت. بــرنــامــه‌هـای CAD و مــعـمـــاری از شکل‌های هـندسی ســاده بـرای ایـجـاد فـایـل‌هـای Vector استفاده می‌کنند. از آنـجـا کـه شـکل‌های هــنــدســی Vector بـــا استـفـاده از فـرمـول‌هـا و مـعـادلات ریــاضـی ایـجاد می‌شوند، بنابراین دارای لبه‌های صـاف و هـموار هستـند. امـا مـزیت اصـلی گرافیک Vector ایـن اسـت که می‌تـوانید طرح‌ها و ترسیمات خود را بدون به هم ریختن تصویر یا ایجاد لبه‌های تیز، بزرگ و یا کوچک کنید؛ ضمن اینکه فایل‌های برداری برخلاف Bit map فضای زیادی را اشغال نمی‌کنند.
● بیشتر بدانید!
اکنون می‌دانید کـه گرافیک Bit map برای عکـس‌ها و تصاویری که تغییرات تدریجی در سایه‌های رنگی آنها وجود دارد، مناسب است؛ در حالی که بـردار برای برنامه‌های طراحی و نقشه‌کشی عملکـرد مناسـبی دارد؛ زیـرا کـاربر می‌تـوانـد بـدون تغیـیـر و به هم ریختگی، اندازه شکل را بـزرگ یا کـوچک کند. در ادامـه برخی از رایج‌ترین قالب‌های گـرافیکی از هر دو گـروه را شـرح می‌دهیم.
▪ BMP:
پسونـد BMP نشان دهـنده یک فـایل از نـوع Bit map است. شما می‌توانید تصاویر ذخیره شده در قالب BMP را با بسیاری از برنامه‌های مایکروسافت باز کرده و ویرایش کنید. با در نظر داشتن معروفیت سیستم عامل ویندوز و فراگیر بودن آن منطقی به نظر می‌رسد که BMP یکی از گسترده‌ترین قالب‌های مورد استفاده در فایل‌های گرافیکی باشد. اما همان‌طور که قبلاً اشاره شد یکی از نکات منفی این قالب گرافیکی غیر فشرده بودن آن است،‌ بدین معنی که فایل‌های با پسوند BMP فضای زیادی از حافظه را اشغال می‌کنند. 

▪ TIFF:
یک قالب گرافیکی غیرفشرده دیگر از نوع Bit map است. TIFF که به‌طور گسترده‌ای توسط برنامه‌های گرافیکی پشتیبانی می‌شود. TIFF از هر انـدازه، وضوح و یا عمق رنگ پشتیبانی می‌کـند، از ایـن ‌رو عـرضه کـنندگان اسـکنر از توسعه‌دهندگان اصلی و عمده TIFF هستند. اکـثر برنامه‌های گرافیکی از جمله PowerPoint و Adobe Photoshop می‌تـوانـنـد فـایل‌های خود را تحت این قالب ذخیره کنند. اما فراموش نکنید که TIFF به عنوان یک قالب غیر فشرده به فضای زیادی، حتی بیشتر از نوع BMP، برای ذخیره شدن نیاز دارد به خصوص اگر روی تصاویری با درجه وضوح بالا کار می‌کنید.
▪ GIF و JPEG:
اگر در صفحات وب گشت‌وگذار کنید تصاویری را با پسوندهای JPEG ،JPG و GIF خواهید دید. هر دو قالب از فشرده سازی استفاده می‌کنند و نتیجه اینکه فایل‌های ایجاد شده کوچک‌تر بوده و سـریع‌تر دریافت و بـارگذاری می‌شوند. نوع GIF در ابتدا توسط شرکت CompuServe برای تسریع انتقال فایل‌های گرافیکی به صورت online طراحی شد. این قالب در تصاویری با رنگ‌ها و خطوط متمایز کم یعنی کمتر از ۲۵۶ رنگ به خوبی عمل می‌کند و کاربرد خوبی دارد.
قـالـب نـوع JPEG هـمانـند GIF فـایل‌های گـرافیکی را فـشرده می‌سازد و در برخی مـواقع حـجم فـایل را تـا۵۰ درصـد کـاهش می‌دهـد، امـا اینـکه یـک تـصـویـر تـا چـه حـد فـشرده می‌شــود بستگی بـه نــوع و شــرایـط تـصـویـر اولــیـه دارد و در شــرایــط مـخـتلف متفاوت اســت. فـایل‌هـای فـشـرده JPEG مـقــداری از رنــگ خـود را طـی فـرآیـنـدی که فـشـرده‌سـازی تــقلـیـلی (Lossy Compression) نام دارد از دسـت می‌دهـنـد. یـعنی در ایـن حـالـت، شـمـا کـیـفیت تـصـویـر را با حـجم کـوچک‌تر مبـادله می‌کنید. امـا بسیـاری از برنامه‌های گرافیکی امکان کنترل مقدار فشرده‌سازی تصویر را برای کاربر فراهم می‌کنند.
▪ EPS:
قالب گرافیکی EPS شامل دستورات PostScript است که به یک چاپـگر PsotScript اعـلام می‌کـند که چگونه یک فایل را چاپ کـنـد. PostScript زبـان اسـتفـاده شـده در فـایل‌هـای برنامه‌های نشر رومیزی و گرافیک پیشرفته برای انتشار و تکثیر بهتر است.
● انتخاب با شماست!
حدس می‌زنید چه اتفاقی خواهد افتاد اگر یک فایل گرافیکی را در برنامه‌ای دیگر، غیر از برنامه‌ای که در آن ایجاد شده است باز کنید؟
شاید هیچ اتفاقی روی ندهد زیرا اکثر برنامه‌های گرافیکی می‌توانند مجموعه زیادی از قالب‌های گرافیکی را پشتیبانی کنند. به عنوان مثال Microsoft Photo Editor فایل‌هایی از نوع GIF ،JPEG و BMP را باز می‌کند. اگر با یک فایل گرافیکی که با آن آشنایی ندارید، کار می‌کنید و می‌خواهید بدانید کدام یک از برنامه‌هایتان از آن پشتیبانی می‌کنند، برنامه را باز کرده و در مـنوی File روی گزینه Save as کلیک کنید.
در پنجره باز شده در کادر Save as، روی فلش رو به پاییـن آن کـلیک کنید تـا فهرستـی از قالب‌های گرافیـکی که با آن برنامه کار می‌کنند را مشاهده کنید. برای ذخیره کردن فایل در یک قالب فایلی متفاوت، قالب مورد نظرتان را از این فهرست انتخاب کنید.
اگر چه در اینجا مجال کافی برای بیان و توصیف همه قالب‌های گرافیکی در اختیار نیست اما به نظر می‌رسد که همین اطلاعات ارائه شده تا حدودی موجب کاهش سر در گمی پیرامون قالب‌های گرافیکی است و می‌تواند شما را در تصمیم گیری در انتخاب نوع فایل گرافیکی یاری دهد.
 

به طور كلي، براي تصميم گيري در خصوص نوع يا فرمت فايل گرافيكي، سه عامل را بايد مورد توجه قرار دهيد:
نوع خروجي (قرار است تصوير چاپ شود يا مثلا روي وب به نمايش درآيد؟)

ويژگي ها و قابليت هاي خاص هر فرمت
(مثلا فرمت TIFF براي ويرايش تصوير از BMP مناسب تر است)، و امكانات موجود (اگر دوربين ديجيتالي شما فرمت TIFF را نشناسد، كاري نمي توانيد بكنيد). در ادامه اطلاعاتي را خواهيد يافت كه در تصميم گيري شما براي انتخاب فرمت مناسب چاره ساز خواهند بود.

•JPEG: يك فرمت تمام رنگي از نوع raster كه تمام مرورگرهاي وب و دوربين هاي ديجيتالي آن را مي شناسند. روش فشرده سازي مورد استفاده اين نوع فرمت، اندازه فايل را بسيار كاهش مي دهد، كه براي بارگذاري از اينترنت مناسب است. البته اين كاهش حجم فايل به قيمت افت كيفيت تمام مي شود. هر دفعه كه يك فايل را با فرمت JPEG ذخيره مي كنيد، از كيفيت آن باز هم كاسته مي شود.

•GIF: يك فرمت raster مخصوص وب. پالت رنگ مورد استفاده فايل هاي GIF بسيار محدود است (حداكثر 256 رنگ به طور همزمان). عملا براي كاهش حجم فايل، فقط چند رنگ از اين 256 رنگ استفاده مي شود. پالت رنگ كوچك، فشرده سازي بدون افت كيفيت، رنگ هاي پشت نما (transparent) و انيميشن فريمي، خواصي هستند كه GIF را به يك فرمت مناسب براي نمايش آرم و آيكون در وب تبديل كرده اند.

•TIFF: بهترين انتخاب براي تصاوير raster كه قرار است چاپ شوند. اين فرمت از مدهاي رنگي مختلفي تشكيل شده است. TIFF علاوه بر رنگ RGB، از طيف خاكستري 8 بيتي و CMYK سي و دو بيتي هم حمايت مي كند. ويژگي هايي چون gradient transparency، چند لايه اي بودن، و روش هاي متعدد فشرده سازي در TIFF محبوبيت خاصي به اين فرمت بخشيده اند.

•PNG: فرمتي از نوع raster كه كم كم دارد در وب جا باز مي كند. PNG كه سرنام Portable Network Graphics است هم از تصاوير پالتي و هم تصاوير تمام رنگ پشتيباني كرده و فشرده سازي آن بدون افت كيفيت است. متوجه شفافيت و سايه ظريف كلاه موجود در شكل بالا مي شويد؟ يادتان باشد كه در حال حاضر همه مرورگرهاي وب قابليت نمايش فايل هاي PNG را ندارند.

•فايل هاي اختصاصي: بعضي برنامه ها فايل هايي مي سازند كه فقط خودشان مي شناسند. اين فرمت ها به درد ساخت و ويرايش تصوير مي خورند. مثلا تصوير بالا كه در برنامه فتوشاپ (فرمت PSD) ساخت شده چند لايه اي است و از ماسك هاي transparent استفاده كرده و نوشته هم دارد.

•فونت يكدست: اين تصاوير از اشيايي جدا از هم تشكيل مي شوند. 

بدليل سادگي و كم حجمي همچنان فرمت JPEG  جي پگ  پيشتاز است  .