چند نکته تربیتی در سیره حضرت زهرا (سلام الله علیها))

حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) از آن مربیان و معلمان اخلاق است که بشر می تواند زندگی او را به عنوان بهترین الگو برای رفتار و معاشرت خود قرار دهد؛ او انسانی کامل است که می‌تواند برترین نمونه ی واقعی زن شایسته را ارائه دهد. خدای متعال، حضرت زهرا سلام الله علیها را از عظمتی والا و شکوه و جلالی ویژه بهره مند ساخته بود. اکنون نگاهی گذرا خواهیم داشت به شیوه های تربیتی این بزرگ بانو:

1. جایگزین نساختن هیچ عاملی به جای عاطفه ی مادری

محبت یکی از نیازهای اساسی انسان به خصوص کودکان است. بررسی های متعدّد ثابت کرده محبت مهم ترین عامل سلامت روح و روان آدمی است. عدم محبت یا کمبود آن موجبات ناهنجاری های روانی را فراهم می کند لذا لازم است والدین محبت قلبی خود را به نحو مقتضی نسبت به کودکان ابراز دارند. والدین به خصوص مادر، قلب خانه و مظهر مهر و عاطفه، عشق، احساس، محبت و صفا هستند که در پی‌ریزی سعادت کودکان سهم فوق العاده‌ای دارند. مادر می تواند اعضای خانواده را سعادتمند و بهشتی کند و یا زمینه ی تباهی و فساد را در آنان به وجود آورد. همانطور که گفته اند: «مادر سرچشمه ی فضیلت است، درس عملی تقوا و خداترسی او راهنمای نافذ در قلب اعضای خانه است و برعکس می تواند منشأ رذیلت ها باشد و اتباع خانواده را به بدبختی و فلاکت بکشاند».[1]

محبت یکی از نیازهای اساسی انسان به خصوص کودکان است.

حضرت فاطمه سلام الله علیها مانند مادران دلسوز دیگر، نسبت به بچه هایش بسیار مهربان بود. تاریخ زندگی آن حضرت پر از خاطرات مخصوص با آن فرزندانش است؛ ایشان بچه ها را سرگرم می نمود، گاهی برایشان شعر می خواند، گاهی با انواع بازی ها نیاز طبیعی بچه هایش را تأمین می نمود.

2. پرورش شوق پرستش و عبادت

زهرای مرضیه سلام الله علیها با آن همه کثرت مشاغل داخلی خانه از شوهرداری و تربیت فرزندان و دستاس و خمیر و نان پختن و رشتن و بافتن و علوفه دادن به شتر، باز در عبادت پروردگار سرآمد عبّاد جهان بوده چنان که از حسن بصری مروی است: «مَا كَانَ فِي هَذِهِ الْأُمَّةِ أَعْبَدُ مِنْ‏ فَاطِمَةَ كَانَتْ تَقُومُ حَتَّى تَوَرَّمَ قَدَمَاهَا؛[2] در این امت کسی عابدتر از فاطمه سلام الله علیها نبود که در محراب آنقدر ایستاد تا اینکه دو پای مبارکش ورم کرد».

حضرت زهرا سلام الله علیها نسبت به عبادت فرزندان نیز عنایت داشت. کما اینکه اسلام دستور می دهد فرزندان را قبل از آنکه به سن تکلیف برسند به نماز و عبادت عادت دهید، لذا در دعائم الاسلام نقل شده در شب بیست و سوم ماه رمضان حضرت فاطمه سلام الله علیها کودکان خود را به بیداری و نخفتن وادار می فرمود. در روز بچه‌ها را می خوابانید تا کاملاً استراحت کنند و برای شب زنده داری آمادگی داشته باشند و نمی گذاشت احدی از اهل خانه خوابش ببرد و می فرمود: محروم است کسی که از برکات شب قدر محروم بماند.

اسلام دستور می دهد فرزندان را قبل از آنکه به سن تکلیف برسند به نماز و عبادت عادت دهید.

3. نوع دوستی

یکی از نکاتی که در باب پرورش مذهبی کودکان باید مورد توجّه قرار گیرد آموزش دعاست. از همان کودکی در ضمن عمل به کودکان بیاموزید و آن ها را عادت دهید در حین دعا برای خود، برای سعادت دیگران هم دعا کنند.با این عمل دگردوستی را در کودک خود زنده کنید، چون انسان ها دگر دوستند، امّا ما باید این امور فطری را در آن ها رشد دهیم و تقویت کنیم.

از جمله روش‌های تربیتی حضرت فاطمه سلام الله علیها نوع دوستی او بوده است. آن حضرت در برابر چشمان تیزبین فرزندانش به مردم کمک می کرد و خود گرسنه می ماند، ولی دیگران را سیر می نمود.

فاطمه سلام الله علیها گردنبندش را به فقرا ایثار کرد و آنان را مورد نوازش قرار داد و از پول آن پارچه ها خریداری شد و برای بی لباس ها لباس مناسب تهیه گردید... و پرده های خانه اش در اختیار پیامبر خدا صلی الله علیه و آله قرار گرفت و از آن عریان ها پوشانده شد و حدیث «فاطمه بضعة منّی» در حق آن حضرت صادر گشت...

از جمله روش‌های تربیتی حضرت فاطمه سلام الله علیها نوع دوستی او بوده است.

حضرت امام حسن علیه السلام می فرمایند: شبی مادرم را دیدم که تا صبح به عبادت پرداخت و مرتب مؤمنین و دیگران را دعا می کرد، ولی در حق خود ساکت بود. از علت آن پرسیدم فرمود: اول همسایه و دیگران، سپس خودمان «اَلجار ثُمَ الدار».[3] اگر امام حسن علیه السلام سه بار متوالی اموالش را با فقرا تقسیم نموده و دو بار خلع ید کرده است؛ زیرا در دامان پرمهر انسان ساز فاطمه سلام الله علیها پرورش یافته است.

فهرست منابع:

1. ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على‏، قم، نشر علامه، ‏1379 ق.

2. دانشور، مهدی، ارزش والدین و تربیت فرزند، تبریز، یاس نبی، 1380.

3. محمودی، محسن، فرازهایی از زندگانی کوثر ولایت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها، ورامین، انتشارات علمی و فرهنگی صاحب الزمان، بی تا.

منبع: نشریه شمیم نرجس، ش 36، سمیه فانی مقدم.

پی نوشت ها:

[1]. دانشور، 1380، ص83.

[2]. ابن شهرآشوب، ج ‏3، ص341.

[3]. محمودی، بی‌تا، ص107.