مهر گزارش می دهد؛
بیرجند- نخل گردانی میراثی برگرفته از مراسم تشییع پیکر امام حسین (ع) بوده که امروزه در شهرستان های خراسان جنوبی اجرایی می شود.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها: دهم محرم، روزی گرانقدر و تکرار نشدنی در تاریخ است که حماسه ای سراسر شور و ایثار را در دل دارد. اهمیت حماسه عاشورا بعد از گذشت بیش از هزاران سال، مسلمانان را در سراسر جهان به تکاپو می اندازد. در سراسر کشور به پا می خیزند تا سالروز این حماسه عظیم را عزاداری و در غم شهادت امام حسین (ع) دیدگان خود را تر کنند.
خراسان جنوبی از جمله استان هایی است که عاشورا در آن حال و هوای دیگری دارد. مردمان این دیار با آغاز محرم خودشان را برای مراسمی عظیم در روز عاشورا آماده می سازند و به شهر و روستاها جامه ماتم می پوشانند.
نخل گردانی از جمله آداب مرسوم عاشورا در شهرستان های خراسان جنوبی بوده که به معنای تشییع پیکر پاک سرور شهیدان در روز عاشورا است. مردم شهرستان هایی مانند خوسف، فردوس، بشرویه و طبس در این روز در میدان بزرگ شهرستان جمع می شوند و دوشادوش یکدیگر به عزاداری سالار شهیدان می پردازند.
فسلفه استفاده از نخل
نخل در برای هر شنوده ای یادآور درخت خرما است و در روایات و اعتقادات مردم نیز پیکر مقدس امام حسین(ع) بر روی شاخه ای از درخت خرما قرار گرفته و به محل دفن حمل شده است.
از دیگر تعاریف نخل، آرایشی است که بر تابوت مردگان می سازند و در فرهنگ نظام، نخل را اینگونه معرفی می کنند: نخل، تابوت بزرگ و بلندی است که بر آن خنجر، شمشیر و پارچه های قدیمی و چندین آیینه بسته شده و در روز عاشورا به عنوان تابوت امام حسین(ع) به حرکت در می آید.
آنچه که در این مراسم با عنوان نخل از آن یاد می شود، اتاقکی چوبی و حجیم است که به شکل مکعب مستطیل که بامی شیروانی دارد و در لغت نامه دهخدا چنین تعریفی برای آن آمده است: « نخل، حجله مانندی است که از چوب می سازند و با انواع شال های ابریشمین رنگارنگ و پارچه های قیمتی و آینه و چراغ آرایش می دهند و به گل و سبزه می آرایند و در روز عاشورا آن را به محلی که مراسم روضه خوانی برپاست، می برند. بزرگی و سنگینی این نخل ها گاهی چنان است که چند صد نفر مرد قوی آن را از زمین بر می دارند و بر دوش می گیرند و حمل می کنند.»
نخل گردانی در خراسان جنوبی
یک پیر غلام حسینی بیرجندی در گفت و گو با خبرنگار مهر بیان کرد: نخل گردانی در گذشته های دور در بیرجند اجرایی می شد و اکنون در برخی از شهرستان ها اجرا می شود.
رضا توسلی بیان کرد: شکل ظاهری برخی از نخل ها جناغی شکل و همانند درخت سرو است و برخی به صورت جناغ قوسی شکل ساخته می شوند.
وی با بیان اینکه چهارچوب نخل، دارای چوب بسیطی با کف بلند است، افزود: بر اساس کوچکی و بزرگی دارای هشت تا بیست تیرچه چوبه و الوار و چهار تا دوازده ستون چوبی بلند است.
این پیرغلام بیرجندی با بیان اینکه هر کدام از عناصر به کاربرده شده در نخل دارای نمادی بود، گفت: پوشش سیاه نخل به عنوان سوگواری و ماتم بود.
هر عنصر یک نماد دارد
توسلی بیان کرد: شمشیر و نیزه به معنای تیر و نیزه های وارد شده بر بدن امام حسین(ع)، پارچه های زینتی نخل به نشانه حجله قاسم بن حسن(ع)، زنگ های روی نخل به عنوان زنگ کاروان امام حسین(ع) و حمل کنندگان یا تشییع کنندگان بودند.
وی با اشاره به چگونگی این مراسم بیان کرد: در برخی از روستاها قبل از اجرای این مراسم، تعزیه خوانی دارند که واقعه عاشورا را به روایت عینی به تصویر بکشند.
توسلی با بیان اینکه این مراسم در عصر و یا ظهر عاشورا اجرا می شود، گفت: دسته عزاداری نخل را دوش به دوش حمل کرده و به قبرستان می برند و در آنجا به عزاداری می پردازند.
این پیرغلام بیرجندی افزود: در مسیر راه نیز برخی بر سر و صورت می زنند و برخی با زنجیر زنی هیئت را برای رسیدن به قبرستان هدایت می کنند.
نخل گردانی مراسم نمادین تشییع امام حسین(ع)
مسئول حوزه پژوهش اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر بیان کرد: نخل گردانی در گذشته ها در برخی از روستاهای استان انجام می شد.
سید احمد برابادی بیان کرد: این آیین امروز در برخی از شهرستان های خراسان جنوبی مانند خوسف، فردوس، بشرویه و طبس انجام می شود.
وی اظهار کرد: نخل گردانی به نوعی تشییج جنازه نمادین امام حسین (ع) است که طایفه بنی اسد بعد از واقعه عاشورا بدن های شهدا را روی تابوتی که از شاخه های نخل درست شده، گذاشته و تشییع می شدند.
برابادی با بیان اینکه نخل نمادی از تابوت امام حسین (ع) است، اظهار کرد: این مراسم به تاسی از تشییع بدن های شهدای کربلا توسط طایفه بنی اسد، در عصر روز عاشورا انجام می شود.
ثبت مراسم نخل گردانی در میراث معنوی کشور
مسئول حوزه پژوهش اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی بیان کرد: این مراسم عصر عاشورا به طرف قبرستان و یا مکانی که جنبه زیارتی دارد می برند و در کنار آن عزاداری می کنند.
برابادی بیان کرد: نخل گردانی فردوس با شماره ۵۰۹ و نخل گردانی درخش با شماره ۷۰۶ در فهرست میراث معنوی کشور به ثبت رسیده است.
وی با بیان اینکه وسایل به کار برده شده در نخل هر کدام معنایی دارد، افزود: هر کس بنا بر عقاید و اعتقادات خود از آن نماد تعریف می کردند.
مسئول حوزه پژوهش اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی بیان کرد: در مجموع این مراسم نمادی از تشییع پیکر مطهر امام حسین(ع) است.
امروزه همزمان با دهم محرم مراسم نخل گردانی در شهرستان های خراسان جنوبی به اجرا در می آید تا مردم ولایت مدار این خطه به همگان بگویند راه امام حسین(ع) ادامه دارد و فرهنگ عاشورا تا دنیا باقی است، فراموش نمی شود. آنچه مسلم است این مراسم هزاران سال سینه به سینه منتقل شده تا به نسل امروز رسیده است. بدون شک این میراث معنوی نسل به نسل منتقل خواهد شد تا قیام عاشورا برای همگان روشن بماند.
