هرچند خراسان شمالي، بخش كوچكي از پهنه سرزمين خراسان است، ولي تنوع طبيعي و فرهنگي، آن را به سرزميني غني بدل كرده است.آداب و سنن، موسيقي، پوشاك و صنايع دستي متنوعي مانند منبت و ساخت ساز موسيقي و زيورآلات علاوه بر جذابيتي كه براي گردشگران دارد، بيانگر قدمت و تنوع اين خطه است.خراسان شمالي از استان‌هايی است كه زبان و لهجه‌هاي زيادي در آن متداول است و همين امر نشان از تنوع قومي دارد كه مي‌تواند بر جذابيت منطقه بيفزايد.مردم اين خطه ساليان سال است كه با گويش‌هاي تركي، فارسي، تاتي، بلوچي، كردي كرمانجي، تركمني و فارسي دري با هم ارتباط داشته و دارند. شبيه اين تفاوت گفتاري، تفاوت‌هايي در مذهب و فرهنگ اهالي نيز ديده مي‌شود.
شهرهاي خراسان شمالي بنابه تقسيمات کشوري شامل اسفراين، بجنورد، جاجرم ، درق ، شيروان، شوقان، فاروج و گرمه است.موسيقي به عنوان يكي از مظاهر فرهنگ و هنر به طور كلي در اين خطه در قالب كردي و تركي جاي دارد. موسيقي تركمن‌ها با اقتباس از اشعار شاعر معروف تركمن مختوم قلي اجرا مي‌شود.
از سازهاي معروف موسيقي در خراسان شمالي مي‌توان از كمانچه، سورنا، دوتار، دهل و ني نام برد.يكي از مواردي كه بخوبي بيانگر فرهنگ و سنت اقوام است و در گردشگري نيز اهميت بسياري دارد، صنايع دستي است كه در خراسان شمالي از تنوع زيادي نيز برخوردار است.
وجود مراتع سرسبز و بكر و رونق دامداري سبب شده دسترسي به مواد اوليه آسان شده و دستبافت‌هاي متنوعي از نظر طرح و رنگ ايجاد شود.مي‌توان نقش‌هاي ذهني برگرفته از اعتقادات و نگاره‌هاي متأثر از طبيعت را در بافته‌هايي مانند گليم، سفره كردي، پلاس يا نوعي گليم پشمي، قالي و قاليچه ديد.
در مورد سفره كردي بايد گفت اين هنر از بافته‌هاي منحصربه‌فرد زنان كرد عشاير در خراسان بزرگ است و در شهرستان‌هاي بجنورد، مانه و سملقان، شيروان، فاروج و اسفراين رواج دارد.سفره كردي نقش‌هاي بسيار زيبا با مضامين و مفاهيم عميق دارد. نقوش به كار رفته در اين دستبافت‌ها داراي تنوع بسياري بوده كه عمدتا شامل نقوش انتزاعي گياهي، حيواني و نقوش هندسي و براساس سه شكل مربع، مثلث و دايره است.
علاوه بر موارد ياد شده، هنر نساجي سنتي نيز زماني رونق داشت و بخشي از مواد اوليه مورد نياز پوشاك اين خطه را تأمين مي‌كرد.در حال حاضر بخشي از اين منسوجات نظير چادرشب در شهرستان‌هاي جاجرم و اسفراين بافته مي‌شود. از ابعاد بزرگ توليد شده آن براي پيچيدن رختخواب و از ابعاد كوچك آن نيز براي روميزي و پرده استفاده مي‌شود.كفش يا پاافزارهاي رنگين را كه با طناب ضخيم و بلندي به پا مي‌بندند به تركي چاروق مي‌گويند.
چاروق با ويژگي‌ها و ظاهر خاص از گذشته‌هاي دور با توجه ساكنان كرد و ترك در مناطق شمال شرقي ايران ازجمله بجنورد متداول بوده است.رويه چاروق را با نخ‌هاي رنگي ابريشمي گلابتون دوزي مي‌كنند و همچنين با انواع ابزار مخصوص فلزي سطح آن را به روش سوخت يا حكاكي چرم زينت مي‌دهند.
يكي از مشخص‌ترين مظاهر تنوع قومي، ديدن لباس‌هاي مختلفي است كه به دست هنرمندان هر قوم تهيه مي‌شود. در خراسان شمالي به دليل وجود قوميت‌هاي مختلف تركمن، كرد و ترك و همنشيني فرهنگ‌هاي مختلف لباس‌هاي محلي با رنگ‌هاي متنوع و شاد و نقوش مختلف شكل گرفته است.به عنوان نمونه پوشاك مورد نياز افراد خانواده تركمن را زنان قبيله و از پشم گوسفند يا ابريشم تهيه مي‌كنند. جوراب كركي، كلاه كركي و چوخه يا تن‌پوش پشمي از اين دست پوشاك است.
در مورد چوخه بايد گفت به عنوان جليقه، لباس كشتي (پالتوي چوخ)، پاتابه و كت و شلوار به‌كار مي‌رود، اما معمولا جوانان و پهلوانان ايل كه عموما ورزشكار و سختكوش بوده‌اند سفارش پالتوي چوخ را مي‌دادند و اين لباس را به عنوان يك قانون در هنگام مبارزه كشتي به تن مي‌كردند و از اينجا بود كه نام اين مبارزه به كشتي با چوخه شهرت يافت.مهم‌ترين علت پوشيدن اين لباس، استحكام آن است، به طوري كه در مبارزه كشتي هيچ پارچه‌اي مانند چوخه دوام نمي‌آورد.
از ديگر هنرهاي سنتي منطقه كه چشم بازديدكنندگان را نيز مسحور مي‌كند، زيورآلات مكمل لباس‌هاي سنتي و بومي است كه معرف آداب، رسوم، عادات و سنن و فرهنگ مردم اين استان است، آن چنان كه در مراسم عروسي و جشن و شادماني اسب عروس نيز با زيورآلات خاص تزيين مي‌شد.
منبع : روزنامه جام جم
