گچ بر حسب نوع آن کاربردهای زیادی دارد و در صنعت ساختمان کاربرد اصلی آن اندود سطوح داخلی دیوارها و همچنین سقف ساختمان و ایجاد سطحی صاف جهت انجام نقاشی و یا سایر نماسازی‌های داخلی می‌باشد. همچنین جهت تولید قطعات پیش ساخته گچ و گچ بری داخلی ساختمان نیز کاربرد دارد. همچنین در اجرای سقف‌های طاق ضربی و یا تیغه چینی‌های داخلی به عنوان ملات چسباننده آجرها کاربرد دارد.
چسباننده گچی
چسباننده گچی از پختن سولفات كلسیم دو آبه به دست می‌آید و متشكل از سولفات كلسیم در فازهای مختلف هیدراتاسیون است. برای مثال سولفات كلسیم نیمه هیدراته و سولفات كلسیم بدون آب یا انیدرید. هنگامی كه چسباننده گچی با آب مخلوط می‌شود، از طریق فرآیند گیرش، سبب نگهداری ذرات جامد به همدیگر (به صورت یک توده به هم چسبیده) می‌شود.
گچ از جمله مصالحی است که در صنایع ساختمان سازی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. گچ به دلیل ویژگی‌هایی که دارد از زمان‌های قدیم در امر ساختمان سازی به کار می‌رفته است. در بسیاری از ساختمان‌های قدیمی مخصوصاً در دوران صفویه که اغلب آنها در اصفهان موجود است، گچ نقش مؤثری داشته است و گچبری‌های بسیار زیبایی از آن دوران باقی مانده‌اند. گچ به علت خواص خود از اولین قدم در ایجاد یک بنا که پیاده کردن حدود زمین و به اصطالح برای ریختن رنگ اطراف زمین مورد نیاز است و همچنین تا آخرین مراحل بنا، یعنی سفیدکاری و نصب سنگ، باز هم گچ مورد نیاز است. حتی در نقاشی ساختمان هم از گچ استفاده میکنند.
کاربردهای گچ
مهمترین موارد استفاده گچ به شرح زیر خلاصه شده‌اند.
ساختمان‌سازی: اندود، سفیدکاری، تمیزکاری، پرداخت، گچبری، ملات‌های گچی، آجر، گچ و ماسه، عایق حرارتی و صوتی، ورقه‌های پیش ساخته سقف و کف دیوار، مجسمه سازی
صنعت سیمان: افزایش زمان گیرایی (دیرگیر). هر چه سیمان زودگیرتر باشد، مشتری پسندتر است.
قالبسازی در صنایع چینی و سرامیک: چینی مظروف و قالب وسایل سرامیکی
صنعت شیشه‌سازی: تنظیم ویسکوزیته مذاب (از نظر میزان اکسیژن حل شده یا نشده)
صنعت ریخته‌گری: گچ نسوز
صنعت کشاورزی: کشاورزی، تهیه کود شیمیایی، تهویه کننده خاک، تهیه سم‌های شیمیایی، تغییراتی که ژیپس در بخش کشاورزی ایجاد می‌کند، شامل موارد زیر است.
-بهبود ساختمان خاک و نرم کردن خاکهای رس
-تأمین کلسیم مورد نیاز گیاهان
-خنثی کردن سدیم خاکهای قلیایی
-ز‌لال کردن آب برکه‌های گلآلود
-فعال کردن موجودات میکروسکوپی
-تأمین سولفور مورد نیاز گیاهان
پزشکی: باند پزشکی، قالب دندان، تهیه قرص، در حشره کش‌ها و رشد مخمرها، مواد غذایی و داروسازی
صنعت کاغذسازی: شفافیت کاغذ
صنعت پتروشیمی: خشک کن
صنعت چرم‌سازی: جداکننده مواد شاخی از پوست، تهیه سولفات دوسود؛ تهیه اسیدسولفوریک و اکسیدکلسیم؛
پرکننده: گوگردزدایی از گازهای زائد
هشدارهای آموزشی
گچ از سایر مصالح ساختمانی سرامیکی سبکتر است. وزن مخصوص دانه‌ای آن ۲/۸ و وزن مخصوص انبوه‌ی آن ۰/۸۵ است. باید توجه کرد که سبک بودن گچ یکی از امتیازات آن است. نکته جالب توجه دیگر این است که روی سنگ گچ رستنی نمی‌روید و گیاهی سبز نمی‌شود.
واکنش در برابر رطوبت
یکی از معایب گچ آن است که در برابر رطوبت مقاوم نیست و به سرعت آب جذب می‌کند تا به حالت پایدار خود برسد. هنگامی که چسباننده گچی با آب مخلوط می‌شود، از طریق فرایند گیرش، سبب نگهداری ذرات جامد به همدیگر (به صورت یک توده به هم چسبیده) می‌شود.
واکنش در برابر حرارت و صوت
سطوح گچی در برابر انتقال حرارت و همچنین صوت، عایق به حساب می‌آیند.
جمع شدگی
گچ ساختمانی یک درصد افزایش حجم دارد. در نتیجه مسئله منقبض شدن پس از گیرش که در مورد سیمان مطرح است، در مورد گچ وجود ندارد. برای مثال اگر در دیواری ترک وجود داشته باشد، می‌توان آن را با گچ پر کرد. به همین دلیل در گذشته و قبل از دستیابی به فناوری جدید (پوشش رنگ، کاشی، سرامیک و…) سطوح ساختمان‌ها را فقط گچ اندود می‌کردند. البته باید دانست که سطح گچ به دلیل نداشتن سوراخ‌های ریز، یک سطح صاف و بهداشتی است. از همین خاصیت گچ استفاده میکنند و آن را برای پوشش سطوح وسیعی که نباید درز انبساط باشند، به کار می‌برند.
اثر بر فلزات
یکی از خصوصیات گچ این است که فلزات را سولفاته می‌کند. در نتیجه فلزات نباید مستقیماً در تماس با با گچ باشند و لازم است پیش از تماس با گچ از پوشش ضدزنگ برخوردار شوند.
محافظ در برابر آتش
یکی دیگر از امتیازات گچ آن است که در برابر آتش مقاومت می‌کند. فرایند مقاومت در برابر آتش با استفاده از گچ چنین است که فرض کنید روی یک ستون فو‌لادی با لایه‌ای از گچ پوشیده شده باشد. در صورت آتش سوزی آب تبلور تبخیر می‌شود و لایه‌ای از بخار آب روی فو‌لاد را می‌گیرد. در نتیجه با اینکه دمای محیط در اثر آتش سوزی بالا می‌رود، دمای ستون فو‌لادی تا مدتی روی درجه ۱۰۰ سانتیگراد می‌ماند و همین مقدار زمان برای رسیدن نیروهای آتش سوزی و اطفای حریق کافی است.
مقاومت
مقاومت گچ به مقدار آب موجود در خمیر گچ و همچنین به دمایی که در آن گیرش حاصل می‌شود، بستگی دارد. مقاومت گچ برخلاف سیمان، به سرعت زیاد می‌شود و بعد ثابت می‌ماند.
انواع گچ در گچکاری
گچ گیپسون: که از ترکیب گچ و افزودنی‌های چسبنده‌ای نظیر سریشم بدست می‌آید.
گچ عاج : دارای دانه‌بندی بسیار نرم و میکرونیزه است.
گچ مرمر: گچ بدون آب مولکولی است که با محلول مخلوط شده و مجدداً پخته می‌شود و در مقابل رطوبت مقاوم است.
کاربردها
معمولاً از گچ‌ها در صنعت ساختمان به عنوان اندود دیوارها و سقف استفاده می‌شود. معمولاً گچ خاکی جهت زیر کار (اندود اولیه) و گچ سفید به عنوان اندود نهایی (روی گچ و خاک) اجرا می‌شود. البته گچ دارای کاربردهای زیاد دیگری نظیر مصارف پزشکی، مجسمه‌سازی، تولید قطعات پیش‌ساخته جهت گچبری ساختمان، نصب ایزار گچی و گچبری، قالبسازی، ساخت رنگ لعابی و … می‌باشد.
انواع گچ ساختمانی
گچ‌ها دارای انواع مختلفی هستند که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند و شامل موراد زیر است.
گچ خاک
این نوع گچ مختص زیر کار بوده که از آن به عنوان لایه اول گچ کاری استفاده می‌شود.
گچ میکرونیزه
این نوع گچ را برای سفید کاری با مش بالا استفاده میکنند.
گچ سفید کاری
از گچ سفید کاری برای لایه نهایی گچ کاری و پرداخت بهره می‌گیرند.
انواع گچ‌های ترکیبی
توجه داشته باشید که نوع دیگری از گچ‌ها وجود دارند که به صورت ترکیبی هستند. در واقع مواد افزودنی داشته و عملیات سبک سازی روی آنها انجام شده و به عنوان عایق مورد استفاده قرار می گیرند که شامل موارد زیر هستند.
گچ گیپتون
این نوع گچ را برای گچ کاری روی بتن استفاده میکنند.
گچ سیوا
بهتر است بدانید که از ترکیب گچ با مواد افزودنی خاص همانند پرلیت و … می‌توان گچ سیوا را به دست آورده و از آن به عنوان گچ زیر کار استفاده نمود. این نوع گچ دارای مزیت‌های زیادی است که مهمترین آن گیرش اولیه و نهایی بالای آن است که می‌توان زیر کار تمیزی را در نهایت ارائه نمود.
گچ ساتن
این نوع گچ هم مانند گچ سیوا تهیه می‌شود و از آن به عنوان لایه نهایی گچ کاری می‌توان استفاده نمود و گزینه مناسبی برای سفید کاری می باشد. توجه داشته باشید که گچ های ساتن نه تنها دارای گیرایش اولیه و نهایی هستند، بلکه کاملاً ضد آب بوده و قابلیت شست و شو دارند. حتی این نوع گچ‌ها در برابر رطوبت، خش و ترک هم دارای مقاومت بالایی هستند.
گچ پاششی
به گچ‌های پاششی به دلیل اینکه پلیمر‌هایی اضافه می‌شود، در اصطلاح پلیمری هم گفته می‌شود که مختصص گچ کاری با استفاده از دستگاه گچ پاش است. استفاده از دستگاه گچ پاش علاوه بر اینکه سرعت اجرای کار را افزایش می‌دهد، باعث به هدر رفتن محصول نشده و هزینه‌ها را کاهش می‌دهد.
مزیت گچ‌های پاششی
این نوع گچ‌ها بعد از اینکه با استفاده از دستگاه پاشیده شوند، مانند بتن سقف و سخت شده و این مسله باعث می‌شود تا در برابر رطوبت مقاومت بالایی داشته باشند.
این نوع گچ‌ها حتی در مقابل حرارت هم تا حد قابل ملاحظه‌ای مقاوم هستند و در ساختمان سازی‌های نوین برای حذف مرحله گچ و خاک از این نوع گچ استفاده میکنند تا در هزینه‌ها صرفه جویی شود.
مزیت دیگر گچ‌های پاششی این است که می‌توان مستقیماً روی خود سازه سقف از آنها استفاده نمود و با سرعت بالا کل سقف را پوشش داد. نکته مهم این است که گچ‌های پلیمری را می‌توان با ضخامت ۱۰ سانتی متر هم روی آجر و بتن اجرا نمود. البته فراموش نکنید که این قابلیت به خاطر مواد افزودنی است که در گچ‌های پاششی وجود دارد و همین مسله شرط آکوستیک بودن گچ‌های پاششی را تضمین می‌کند.
