آشنايی با آكواريم

آشنايی با آكواريم

مقدمه
علاقمندان و صاحبان آكواریوم ماهیان زینتی علاقه زیادی به شناسایی گونه های مختلف آبزیان زینتی و نحوه تكثیر و پرورش آنها دارند ولی متأسفانه منابع اطلاعاتی كمی بصورت مكتوب یا الكترونیك در این خصوص وجود دارد. از زمان معرفی و گسترش ماهیان زینتی در آكواریمها سالها می گذرد ماهیان زینتی از دیرباز مورد توجه علاقمندان به طبیعت به خصوص در شهرهای صنعتی بوده است .
زندگی ساكت آبزیان و بخصوص ماهیها برای انسانی كه از زندگی مدرن و ماشینی مملو از سروصدا فرار می كند آرامش بخش است. انسان وقتی به تماشای محیط زیستی متضاد با فضای كنونی خود مینشیند سكوت نموده و با حوصله فراوان غرق در دنیای زیبای آبزیان می شود. آبزیان زینتی در مقایسه با سایر آبزیان دریایی بدلیل امكان زندگیشان در محیطهای مصنوعی بیشتر مورد توجه مردم شهرنشین قرار گرفته اند .
پس از جنگ جهانی دوم و با فراهمشدن امكانات حمل و نقل هوایی آبزیان زینتی به اقصی نقاط دنیا انتقال داده شدند. امروزه شاهد حضور گونههای ماهیان زینتی مختلفی دركشورهای آسیایی هستیم گونه هایی كه روزگاری تنها در رودخانه های آفریقا میزیستند و یا وجود گونه‌های آبزی مختص به رودخانه های آمریكا درآكواریوم خانه‌های اروپاییان و آسیاییها است و امروزه شاهدیم كشور سنگاپور با داشتن آب و هوا و شرایط اقلیمی مساعد مركز جهانی تجارت و تكثیر و پرورش آبزیان زینتی شده است و روزانه میلیونها گونه آبزیان زینتی به اقصان نقاط دنیا مبادله و صادرشود.

پیشگامان آكواریوم
اگرچه اطلاعات دقیقی در مورد نگهداری انواع ماهی بصورت تزئینی توسط انسان در دست نیست با وجود این می توان گفت كه از هزاران سال قبل در چین ماهیها را بعنوان یك حیوان خانگی نگهداری می كردند. اولین كتاب درباره ماهی بنام كتاب ماهیهای قرمز در قرن شانزدهم میلادی توسط Changchi-en نگاشته شده كه بیشتر در مورد زیبایی این نوع ماهیها و عكس العملشان نسبت به تغییرات حرارت بحث نموده است.
•اولین آكواریوم عمومی در سال 1853 در شهر لندن پایتخت انگلستان گشایش یافت و یكسال بعد از آن كتابی بعنوان نگهداری آكواریوم در منزل توسط مؤسس آكواریوم عمومی لندن بنام فلیپ به رشته تحریر درآمد.
•اولین سری ماهیهای زنده استوایی در سال 1863 به اروپا صادر گردید.
•اولین ماهی كه صادر شد ماهی بهشتی بنام Mocropodus opercularis كه ماهی بسیار زیبا و مقاوم بوده است.
•اولین پمپ كه در آكواریوم به كار برده شد در سال 1860 در آكواریوم عمومی پاریس بود.
•اولین بار جمع آوری ماهیهای زینتی و طبقه بندی و تكثیر آنها توسط آلمانها انجام شد.
[CENTER]
[IMG]http://www.persianfish.ir/Giyahan/Plants/03-%20plant%20aquarium%20%7Bwww.PersianFish.com%7D.jpg[/IMG]
[/CENTER]
نصب و راه اندازی آكواریوم
اگر تعدادی ماهی را در مخزن كوچكی قرار دهیم باید شرایط مساعدی برای آن فراهم سازیم تا از تماشای این محیط مصنوعی لذت ببریم. بدلیل اینكه ماهی باید مواد غذایی و اكسیژن مورد نیاز خود را از آب آكواریوم تهیه نماید لذا بطور پیوسته بایداز تامین غذا وفراهم شدن اكسیژن آب اطمینان حاصل كردو فعالیت در زمینه تكثیر و پرورش ماهیان زینتی نیز همانند كار با سایر ماهیان پرورشی دارای ویژگی ها و مسائل خاص خود استكه می توان ازجمله به تهیه و ساخت یك آكواریوم مناسب تهیه ماهیان زینتی مناسب تغذیه وغذادهی بهداشت و بیماریهای ماهیان زینتی اشاره نمود.
بعضی اوقات مشاهده شده كه علاقمندانی بدون داشتن اطلاعات در زمینه نگهداری و تكثیر و پرورش ماهیان زینتی برای خرید ماهی و آكواریوم به فروشگاه های ماهیان زینتی مراجعه مینمایند واقدام به خرید گونه های مختلف ماهی و آكواریوم نامناسب از نظر ظرفیت نگهداری می نمایندو پس از راه اندازی آكواریم در منزل یا محل كار خود آكواریوم دچار مشكل شده و علاقه خود را از دست می دهند. این عزیزان بهتراست قبل از خرید ماهی یا آكواریوم اطلاعات مختصری از گونه های آبزی مورد علاقه خود بدست آورند و در ابتدای كار به موارد زیر توجه فرمایند:
اختصاصات ظرفیت آكواریوم
ظرفیت آكواریوم را باید به نسبت تعداد گونه مورد علاقه خود انتخاب نمود تراكم بیش از اندازه ماهی در آكواریوم بعلت بوجود آمدن پس ماندههای غذایی و ازدیاد فضولات ماهی موجب كمبود اكسیژن و سریع آلوده شدن آب آكواریوم میشود. فضولات ماهی در آب آكواریوم تولید آمونیوم نموده و در محیط با فعل و انفعالات شیمیایی تولید سم می نماید كه باعث مرگ ماهیان زینتی درآكواریوم می شود.
با عنایت به ظرفیت هر آكواریوم و توجه به این نكته كه ماهیان از لحاظ رفتاری دارای گونه های مختلف صلحجو پرخاشگرو تهاجمی می باشند قرار دادن آنها در یك آكواریوم مشكلات مهمی را برای صاحب آكواریوم بودجود خواهد آورد لذا رعایت این نكته توصیه جدی میشود و باید توجه داشت كه چرخه زندگی درآكواریوم فعالیتی بیولوژیكی محسوب می شود از اینرو رعایت تعادل بین گیاهان آبزی و ماهیان زینتی درمحیط آكواریوم ضروری می نماید .
در زمانیكه محیط آكواریوم بصورت طبیعی یا مصنوعی روشن می باشد گیاهان تولید اكسیژن میكنند و زمانیكه محیط تاریك می شود گیاهان مصرف كننده اكسیژن میشوند. بدینترتیب عدم تعادل تراكم ماهی و گیاه آبزی باعث كمبود اكسیژن درآب آكواریوم میشود كه در صورت زیاد بودن تراكم گیاهان آبزی آكواریوم خصوصا در هنگام تاریكی خطر جدی از جهت كاهش اكسیژن ماهیان آكواریوم را تهدید می كند. همچنین باید توجه داشته باشیم كه ماهیان زینتی به دو صورت زنده زا و تخم ریز تكثیر می شوند لذا ممانعت از قرارگیری توام آنها در یك آكواریوم ضروری است .

لوازم مورد نیاز یك آكواریوم:
افرادی كه علاقمند به داشتن آكواریوم هستند می توانند یكدستگاه آكواریوم را بصورت آماده خریداری كنند و یا اینكه خود یك آكواریوم مناسب بسازنند. البته در صورت خرید آكواریوم آماده وسایل آنرا هم دریافت میكنند اما در صورت حوصله و گذاشتن كمی وقت میتوانند آكواریوم مورد نظر خود را در ابعاد مختلف بسازند كه دراینصورت هم ارزانتر تمام می شود و هم لذت بیشتری برای سازنده آن دارد.
بهتراست آكواریوم بصورت مكعب مستطیل تهیه شود چون از مزایای این نوع آكواریوم سطح تهویه زیاد آب درآن است ماهیها نیز فضای بیشتری از سطح را در اختیار داشته و تمیز كردن آكواریوم بمراتب آسانتر می باشد .ضخامت شیشه آكواریوم ها با توجه به كوچك یا بزرگی آن مختلف است در یك آكواریم با حجم 30 لیتر می توان از شیشه 4میلیمتری استفاده كرد ولی برای ساخت آكواریومهای بزرگتر باید از شیشه 6 میلمتری استفاده كرد .
ارتفاع آكواریوم بایستی بین 30 تا 40 سانتی متر و عرض آن بهتر است به اندازه بلندی آن باشد طول آكواریوم بستگی به محل قرار گرفتن آكواریوم دارد. باید بر روی آكواریوم سرپوشی قرار گیرد كه اندازه آن حداقل به اندازه طول آكواریوم و عرض آن 15 سانتی متری باشد كه در قسمت جلوئی آكواریوم تعبیه می شود . یكی از ضروریترین وسایل مورد نیاز آكواریوم پمپ هوا میباشد پمپ ها از طریق لرزش هوا را به داخل آكواریم میفرستند البته نوعی از پمپ ها نیز وجود دارند كه در داخل آنها موتور مخصوصی برای هوادهی وجود دارد.
در موقع تهیه پمپ حتما باید ابعاد آكواریم را در نظربگیرید پمپ درآكواریوم اساسی ترین كار را جهت تهویه آب از طریق جریان دادن حبابهای هوا بداخل آكواریوم و جریان دادن آب بداخل فیلتر به منظور تمیزكردن آب انجام میدهد.خاستگاه اكثر ماهیان زینتی مناطق گرم و استوایی میباشد بنابراین باید محیط آبی گرم در حدود 23 الی 26 درجه سانتیگراد درآكواریوم برای ماهیها مهیا شود كه این عمل توسط بخاری انجام شود.
جنس بخاریها شیشه ای پیركس (نشكن) و بصورت لوله ای هستند كه داخل آنها یك لوله چینی تعبیه شده است و روی آن سیم پیچ بخاری قرار دارد و در قسمت بالایی بخاری ترموستات نصب شده كه می توان با آن درجه حرارت آب آكواریوم را تنظیم كرد همچنین باید قدرت بخاری مورد نظر را برای حجم آب موجود در آكواریوم و تعداد ماهی قابل نگهداری در آن مورد توجه قرار داد. برای اندازه گیری درجه حرارت و كنترل دمای آكواریوم از گرماسنج استفاده میشود.
آب آكواریوم بعلت وجود موجودات زنده گیاهی و جانوری درآن كم كم تیره و كدر می شود و حالت شفافیت خود را از دست میدهد. از آنجا كه تعویض دائمی آب آكواریوم كاری دشوار است و هر بار تعویض آب موجب بوجود آمدن استرس در ماهیان میشود لازم است با بكاربردن فیلتر مرتبا مواد زائد و معلق داخل آب آكواریوم گرفته شود تا آب همیشه برای ماهیان صاف و شفاف باقی بماند.
البته بدیهی است پس از مدتی در اثر پر شدن حفرات ریزفیلتر كم كم از قدرت فیلتر كردن آن كاسته خواهد شد و هر چند وقت یكبار بایستی فیلتر تمیز شود تمیز كردن فیلتر بستگی به حجم آب نحوه تغذیه ماهیها درآكواریوم دارد هر چه روش تغذیه صحیحتر باشد و كمتر مواد غذایی اضافی وارد آب شود طبعا عمر فیلترآكواریوم بیشتر خواهد شد. برای صید ماهیها بخصوص در هنگام تمیز كردن آكواریوم یا بیرون آوردن ماهی بیمار بایستی از تورهای دستی مخصوص كه انواع مختلفی دارند استفاده نمود. جنس این تورها بایستی در حد امكان نرم و لطیف باشد تا صدمه ای به بدنماهی وارد نشود.
[CENTER]
[IMG]http://www.persianfish.ir/Giyahan/Plants/15-%20plant%20aquarium%20%7Bwww.PersianFish.com%7D.jpg[/IMG]
[/CENTER]
عوامل اصلی در نگهداری یك آكواریوم:

پس از تهیه آكواریوم و تامین وسایل مورد نیاز اولیه كه برای نگهداری و حفظ سلامت ماهیان آكواریومی ضرورت دارد توجه و رعایت برخی از نكات باعث داشتن ماهیان زیبا و شاد میشود كه رضایت هر بینندهای را به خود جلب مینماید. این عوامل عبارتند از :

1- اكسیژن كافی
اكسیژن مورد نیاز ماهیان زینتی را بایستی توسط گیاهان آبزی و تهویه مداوم آب آكواریوم بوسیله پمپ هوا و بطور همزمان تأمین كرد كمبود اكسیژن خطرناكترین عاملی است كه باعث تلفات سریع ماهی درآكواریوم میشود .عواملی كه در تأمین اكسیژن بطور مستقیم و غیر مستقیم دخالت دارند عبارتند از:
تعداد ماهی در آكواریوم:
هر چه تعداد ماهی در آكواریوم زیادتر باشد تولید اكسیژن نیز در آن بهمان نسبت بایستی بیشتر باشد .اكثرا هر جفت ماهی به حدود 20 الی 50 سانتی متر مربع از وسعت سطح آكواریوم نیاز دارد البته این مقدار به اندازه ماهی نیز بستگی دارد مثلا ماهی گوپی در حدود 20 سانتی متر به فضای آكواریومی نیاز دارد در حالیكه ماهی دم شمشیری بزرگ در حدود 50 سانتی مترفضا نیاز دارد. یك ماهی 9 سانتی متری در حدود 65 سانتیمتر فضا نیاز دارد در این فضای محدود فقط ماهیها زنده هستند و برای رشد و نمو به سه برابر این فضا نیاز دارند.
سطح آب آكواریوم
یكی دیگر از عوامل تولید اكسیژن سطح آب آكواریوم است كه هر چه سطح آب آكواریوم در مجاورت بیشتر هوا باشد میزان تبادلات گازی و در نتیجه اكسیژن محلول در آب افزایش خواهد یافت . زیاد بودن سطح آب توانایی جذب اكسیژن هوا توسط ماهیها را در موقع قطع برق و كم شدن اكسیژن محلول در آب زیادتر خواهدكرد.
گیاهان آبزی
یكی از مهمترین عوامل تامین اكسیژن آب آكواریوم گیاهان آبزی هستندكه در مقابل تابش نور خورشید یا نور مصنوعی با عمل فتوسنتز تولید اكسیژن در محیط آبی می كنند.

2- نور كافی
گیاهان و ماهیها مانند اكثر موجودات زنده برای رشد و نمو و سلامت خود احتیاج به نور دارند. بیشتر گونه های ماهیان زینتی می توانند در نور كم سالم و زنده بمانند ولی رشد و نمو و تولیدومثل آنها ممكن است بطور طبیعی انجام نشود زمانی كه گیاه آبزی در داخل آكواریوم وجود ندارد باید آكواریوم روزانه چندین ساعت در معرض تابش نور قرار گیرد.
بنابراین همواره بایستی آكواریوم در جایی قرار گیرد كه روزانه باندازه كافی نور خورشید بطورغیرمستقیم به آن بتابد. در صورت استفاده از نور مصنوعی آكواریوم را در هر نقطه ای از اتاق می توانیم قرار دهیم اما در موقع تاریكی مطلق روشن كردن ناگهانی چراغ باعث ناراحتی ماهیها میشود و گاهی اوقات در اثر روشن شدن ناگهانی چراغ ماهیها از آكواریوم به بیرون پریده و باعث مرگ و میر خود میشوند.

3- درجه حرارت مناسب
اغلب مردم فكر می كنند كه ماهیان زینتی باید در درجه حرارت بالا نگهداری شوند ولی بعلت اینكه برخی گونههای ماهیان زینتی جزو گونههای مناطق غیراستوایی و یا معتدل محسوب میشوند نگهداری همه ماهیها در یك درجه حرارت یكسان كار درستی نمی باشد. ماهیها می توانند 5 تا 6 درجه تغییر حرارت را در حالت طبیعی و یا بصورت تغییرات طبیعی تحمل نمایند و بعلت اینكه در طبیعت در شبها دمای آب حداقل چند درجه از روز كمتر میشود این تغییر درجه حرارت تاثیر ناگواری بر روی ماهیها حتی ماهیهای باردار و یا تخم دار و نیز تخمها و نوزادهای آنها نخواهد داشت.
بطور كلی افزایش درجه حرارت آب از حد مجاز خطرناكتر از كاهش آن می باشد زیرا با افزایش درجه حرارت بهمان نسبت از اكسیژن محلول در آب كاسته خواهد شد. بطور كلی درجه حرارت لازم برای نگهداری ماهیان زینتی بین 22 تا 25 درجه سانتی گراد می باشد.

4- بهداشت آكواریوم
آكواریوم در صورت تمیز و سالم بودن باعث لذت بیشتر آبزیان درون خود است. تمیز بودن آكواریوم و سلامت ماهیها تا حدودی لازم و ملزوم یكدیگر می باشند. مواد زائد غذائی حاصله از تغذیه غیر صحیح تابش بیش از حد نور تهویه نامناسب و عدم دقت كافی در گزینش و به كار بردن آنچه كه بایستی در داخل آكواریوم قرارگیرد باعث اختلال در كار آكواریوم و خراب شدن آب و نامساعد شدن محیط زیست ماهیها و سرانجام آماده شدن محیط برای رشد و نمو انگلها میكربها و سایر عوامل بیماریزا و در نتیجه از بین رفتن ماهیها میشود.

5- تغذیه صحیح
تغذیه صحیح اثر بسیار مطلوبی در سلامت ماهیها و مقاومت آنها در برابر انواع بیماریها و انگلها دارد. هرچه شرایط داخل آكواریوم بهتر باشد ماهیها سالمتر بوده و در برابر بیماریها مقاومتر خواهند بود. هر ذره از مواد غذایی زائد در داخل آكواریوم می تواند باعث رشد و نمو عوامل ناخواسته و در نتیجه آلوده شدن آب گردد. این مواد نه تنها رشد و نمو میكربها و فیتوپلانكتونها را تسریع می كند بلكه باعث رشد و نمو قارچها و سایر عوامل آلودگی زا می گردند.
در تغذیه ماهیها بایستی دقت كافی بعمل آید تا پس از چند دقیقه هیچگونه غذای زائدی در كف آكواریوم باقی نماند. اگر به ماهی كمتر از نیازش غذا داده شود بهتر از این است كه آنقدر به آن غذا داده شود كه نتوانند بخورند و در كف آكواریوم جمع شود و باعث رشد و نمو باكتریها گردد.

نگارش یافته توسط حجت الله طارمی

[URL="http://persianfish.com/index.php?option=com_content&task=view&id=86&Itemid=171"]منبع : www.PersianFish.com[/URL]