اگر سخن غامض و مشکلی گفته است توضیح دهد و اگر مشکل نیست خلاصه کند.
تا سخن مخاطب و سؤال کننده تمام نشده، شروع به سخن نکند.
کلام خود را اول در ذهن مقرر کند و فکر نماید، بعد به زبان جاری کند. اما اینکه چگونه بگوید هم مهم است، اول فکر کند که چه بگوید، سپس فکر کند که چگونه بگوید؟
نه حرف تکراری بگوید و نه حرف خود را تکرار کند.
با اهل مجلس، در راست و دروغ مخالفت نکند، اگر راست می گویند که هیچ و اگر دروغ می گویند، سریع دخالت نکند شاید هدفی دارند یا کنایه است یا با مخاطب قراری دارند....
حرف ها و کلمات زشت را بیان نکند (فحش و ناسزا که گناه کبیره است) سعی کند الفاظ جدید و تمیز را بشنود و یاد بگیرد و بگوید.
اگر می خواهد حکم مسأله ای بگوید و مجبور است کلمه زشتی را بیان کند، بهتر است با کنایه باشد و از کلمات مترادف استفاده کند؛ زیرا گفتن کلمه زشت هم برخی موارد گناه و حرام است.
از شوخی زشت بپرهیزد.
با اهل مجلس، در راست و دروغ مخالفت نکند، اگر راست می گویند که هیچ و اگر دروغ می گویند، سریع دخالت نکند شاید هدفی دارند یا کنایه است یا با مخاطب قراری دارند....
در سخن گفتن لجاج نکند، خاصه با سفیهان و مهتران. با سفیه و ابله که نباید طرف شد، با مهتران نیز محاجه و جدل کردن درست نیست.
اگر در گفتگو و مجادله، طرف مقابل را بر حق می یابد، حق را بپذیرد.
از مخاطبه با مستان و دیوانگان و ... تا می تواند پرهیز کند؛ زیرا باعث قساوت قلب می شود؛ البته گاه هم لازم است.
هنگام سخن گفتن آیا باید به مخاطب نگاه کرد یا نه؟ اینها که گفته می شود آداب سخن است و آداب، در زمان و مکان مختلف، متفاوت است. برخی موارد را شرع فرموده نگاه نکن؛ مثل نگاه به نامحرم که اینها حکم است و تغییری نمی کند؛ اما جایی که شرع چیزی نگفته مثل نگاه دو مرد یا دو زن، آداب است و بستگی به شرایط زمانی و مکانی دارد؛ حتی گاه نسبت به افراد هم فرق می کند؛ گاه نگاه کردن هنگام سخن گفتن، نوعی احترام است و گاه بی احترامی است.
سخن باریک و غامض، با کسی که توانایی فهم و درک آن را ندارد، درست نیست.
منبع:
کانال رسمی استاد احمد عابدی زید عزّه
تبیان
