روزنامه هفت صبح -: در گذشته اقتباس های مجموعه های کارتونی از رمان ها و کتاب ها بسیار بیشتر از امروز بود؛ هرچند که عده ای فضای تیره برخی از آن ها را مناسب سن و سال کودک و نوجوان نمی دانند...
اقتباس سینماگران از رمان های مشهور و حتی گمنام جهان کار تازه ای نیست. اما این اتفاق پیش از این ها در مجموعه های کارتونی بیشتر مرسوم بود. اینکه چرا با گذشت زمان کم رنگ تر شده است خود جای تحلیلی دیگر دارد اما هرچه بوده، آشنایی ما با بعضی شاهکارهای ادبی جهان را رقم زده است؛ کارتون هایی نظیر «دیوید کاپرفیلد» نوشته چارلز دیکنز.
بعضی از کتاب ها نیز، کتاب های مشهوری نبوده اند اما مجموعه کارتونی شان ناخودآگاه آن را در ذهنمان حک کرده؛ رمانی نظیر «رنگین کمان جنوبی» که در ایران با عنوان مجموعه کارتونی «مهاجران» پخش شد. گاهی هم گنجینه ای بوده اند که امکان نداشته در آثار یک نویسنده بزرگ آن را ببینیم؛ مثل افسانه چینی «توشی شان» که روایات مختلفی دارد اما یکی از آن ها متعلق به نویسنده برجسته ژاپنی، آکوتاگاوا است.
در هر حال در ادامه به معرفی بخشی از این کارتون ها پرداخته ایم. هر چند قاعدتا بخشی نیز از این فهرست بیرون می ماند؛ آثاری نظیر «سفرهای گالیور» (جاناتان سوییفت)، «مسافر کوچولو» (آنتوان دو سنت اگزوپری)، «بابا لنگ دراز» (جین وبستر)، «پینوکیو» (کارلو کلودی)، «تن تن» (هرژه کسترمن)، «دور دنیا در هشتاد روز» و «20 هزار فرسنگ زیر دریا» (ژول ورن)، «آن شرلی» (لوسی ماد مونتگمری)، «هایدی» (یوهانا اشپیری)، «سپید دندان» (جک لندن)، «لوک خوش شانس» (موریس دو بور)، «آلیس در سرزمین عجایب» (لوییس کارول)، «با خانمان» (هکتور مالو)، «سندباد» و...
بل و سباستین؛ سسیل اوبری
سسیل اوبری، بازیگر، نویسنده، نمایشنامه نویس و کارگردان فرانسوی است که «بل و سباستین» یکی از رمان های اوست. او در سال 1928 به دنیا آمد و در 20 سالگی روی سن رفت. بعد از آن در سال 1949، به خاطر بازی در فیلم «منون» ساخته آنری جورج کلوزو به شهرت رسید که شیر طلایی ونیز را نیز به ارمغان اورد. بعدها نقش مکمل چهره هایی چون تایرون ادموند پاور و اورسن ولز در فیلم «رز سیاه» (1950) به کارگردانی هنری هاتاوی را نیز ایفا کرد.
موفقیت های سسیل اوبری به همین جا ختم نشد و در کار نوشتن داستان های کودکان و ساخت مجموعه های تلویزیونی نیز وارد شد. از جمله آثار بسیار مشهورش ساخت مجموعه تلویزیونی «بل و سباستین» است که رمان آن را نیز خودش نوشته بود. این مجموعه با همین نام در دهه شصت در تلویزیون ایران نیز پخش می شد و بسیاری از مخاطبان آن روزها، آن را به خوبی به یاد دارند. سسیل اوبری در سال 2010 به جهت ابتلا به سرطان ریه درگذشت.
مهاجران؛ فیلیس پیدینگتون
فیلیس پیدینگتون، نویسنده استرالیایی و متولد سال 1910 بود. او در سال 1982 رمانی نوشت با عنوان «رنگین کمان جنوبی» که بعدها دستمایه شرکت ژاپانی نیپون قرار گرفت. دست اندرکاران این شرکت انیمیشن براساس این رمان، مجموعه ای کارتونی ساختند به نام «لوسی می از رنگین کمان جنوبی» که در ایران به اسم «مهاجران» پخش شد.
ماجرا درباره دختری بود به اسم لوسی می که همراه خانواده از انگلستان به استرالیا سفر می کند و در این سفر همراه خواهرش کیت، تجربیاتی جالب را از سر می گذراند. ماجرای مهاجرت در هر حال پلات خوبی بود که ساکنان جدید اتفاقات و کاراکترهایی نو را در مسیر زندگی تجربه کنند. به همین جهت این سریال در ایران هم مثل سایر نقاط دنیا طرفداران زیادی پیدا کرد. نویسنده رمان «رنگین کمان جنوبی» اما در سال 2001 درگذشت.
بچه های مدرسه والت؛ ادموندو دِ آمیسیس
ادموندو دِ آمیسیس، نویسنده، روزنامه نگار و شاعر ایتالیایی، متولد 1846 و از داستان نویسان نیمه دوم قرن نوزدهم است. معروف ترین کتاب او رمانی است با نام «مدرسه عشق، داستان عاشقانه» که به نام «دل» به انگلیسی ترجمه شده است. بعدها این کتاب در ایران با عنوان «محبت» از سوی نشر پنجره و با ترجمه مرحوم بهمن فرزانه به چاپ رسید. هرچند که مترجم فقید نام نویسنده را به این صورت آورده است: «ادموندو دی آمیچیس».
او افسر ارتش بود و نخستین کتابش را نیز به تجربیات خود در همین زمینه اختصاص داد؛ کتابی با عنوان «زندگی نظامی» که در سال 1868 چاپ شد. بعدها آثار دیگری نیز به چاپ رساند که معروف ترین شان همان رمان «محبت» (با ترجمه مذکور) است.
اما نکته جالب درباره این نویسنده این است که یکی از داستان هایش با عنوان شاهکارها قرن نوزدهم توسط متفکر و نویسنده بزرگ قرن بیستم و هموطنش یعنی امبرتو اکو، در گزیده ای با همین عنوان آمده است. درواقع به لحاظ نویسندگی چنان مهارتی داشته که امبرتو اکو در گزیده شاهکارهای قرن نوزدهم، داستانش را آورده است.
اما برسیم به رمان «محبت» که معروف ترین کار اوست. این رمان در سال 1886 منتشر شد؛ زمانی که هنوز تلویزیونی در کار نبود اما رمان با استقبال فراوان مواجه شد. طوری که در عرض چند ماه به چاپ چهلم رسید! راوی رمان، انریکو، پسربچه ای یازده ساله است که روزهای ابتدایی مدرسه را می گذراند.
رمان چنان به مذاق خواننده خوش آمد که به سرعت به چندین زبان دنیا ترجمه شد. با این حال روزهای پایانی این نویسنده به شکلی تراژیک گذشت. به شدت از مرگ مادرش متاثر بود و درگیری های مکرر با همسرش او را به خلوت و انزوا رساند. تمام این ها هم باعث شد پسرش، فوریو در نهایت دست به خودکشی بزند. این اتفاقات چنان تاثیر عمیقی روی او داشت که همه در رمان «محبت» نیز بازتاب پیدا کرد. به عنوان مثال فوریو و برادرش اگو، دو فرزند آمیسیس، کاملا به شکل دو کاراکتر مجزا در این رمان نمود پیدا کرده اند.
پس از مرگ نویسنده در سال 1908، رمان «محبت» همچنان محبوبیت فراوانی داشت و در سال 1948 فیلمی سینمایی براساس آن به کارگردانی ویتوریو دسیکا و دیولیو کولتی ساخته شد.
در سال 1981، شرکت ژاپنی انیمیشن نیپون نیز به اقتباس از این کتاب رو آورد و سریالی کارتونی در 26 قسمت ساخت با عنوان «مدرسه عشق، داستان عشق». این مجموعه تلویزیونی کارتونی بعدها در ایتالیا نیز پخش شد و مشتاقان بیشتری پیدا کرد. اما ماجرای این روایت کودکانه در ایران هم به شدت طرفدار پیدا کرد؛ زمانی که این مجموعه با عنوان «بچه های مدرسه والت» از تلویزیون ایران پخش می شد. با این حال غیر از این ها، براساس این رمان در سال 1984 نیز مجموعه ای تلویزیونی ساخته شد که اقبال مجموعه کارتونی را نداشت.
دختری به نام نل؛ چارلز دیکنز
فقط براساس رمان «دیوید کاپرفیلد» و «آرزوهای بزرگ» بیش از 50 اقتباس سینمایی و انیمیشن انجام شده است. اما یکی از پرطرفدار ترین انیمیشن هایی که براساس داستان این نویسنده بزرگ ساخته شده و در ایران طرفداران بسیاری داشته «سرود کریسمس» است. متولدین دهه پنجاه و شصت به قبل قطعا یادشان هست که کارتون «اسکروچ» همیشه قبل از سال نوی میلادی از تلویزیون ایران برای کودکان و نوجوانان پخش می شد.
«اسکروچ» درواقع کاراکتر اصلی داستان «سرود کریسمس» است که در ایران مترجمان فراوانی داشته؛ از فرزانه طاهری و محسن سلیمانی گرفته تا پرویز همتیان بروجنی. اگر خواستید داستان های چارلز دیکنز را کامل تر بخوانید، پیشنهاد ما مطالعه کتاب «داستان های کریسمس» ترجمه پرویز همتیان بروجنی است که از سوی انتشارات امیرکبیر چاپ شده. با این حال تا اینجای کار هنوز از «دختری به نام نل» صحبت نکرده ایم.
این مجموعه کارتونی نیز یکی از پرطرفدارترین مجموعه های صدا و سیما در دهه شصت بود؛ دختری به دنبال پارادایس (بهشت). مجموعه به شدت تراژیک بود و نل همراه پدربزرگش به دنبال مادر. «دختری به نام نل» توسط شرکتی ژاپنی در 26 قسمت و براساس رمانی از چارلز دیکنز ساخته شد که پخش آن از سال 1979 تا 1980 به طول انجامید.
جالب است بدانید این مجموعه هم براساس رمان «دکان عتیقه» (مغازه عتیقه فروشی) نوشته چارلز دیکنز ساخته شده.
توشی شان؛ ریونوسکه آکوتاگاوا
«توشی شان» کارتونی ژاپنی است محصول سال 1981 به کارگردانی تاکه ایچی سایتو که در ایران با عنوان «افسانه توشی شان» در دهه هفتاد پخش شد و طرفداران فراوانی پیدا کرد؛ آنقدر که بارها آن را بازپخش کردند. حالا بد نیست بدانید که ماجرای «توشی شان» برگرفته از افسانه ای چینی است که بسیاری آن را روایت کرده اند. از جمله عنوان یکی از داستان های نویسنده بزرگ ژاپنی، ریونوسکه آکوتاگاوا نیز بوده است.
در معرفی این نویسنده بزرگ باید گفت اگر بخواهیم فهرستی از داستان های کوتاه شاهکار جهان را تنظیم کنیم قطعا یکی از آن ها داستان «در جنگل» نوشته ریونوسکه آکوتاگاوا است. براساس این داستان، کارگردان بزرگ ژاپنی، کوروساوا فیلم را در سال 1951 ساخت و قبل از آن بیش از 10 فیلم دیگر هم ساخته بود اما منتقدان اعتقاد دارند همین فیلمش سبب شد که شهرتی جهانی پیدا کند.
با این حال اگر بخواهیم بین نسخه سینمایی و داستان یکی را انتخاب کنیم، به نظر می رسد داستان آکوتاگوا قدرتمندتر باشد. او برای مخاطبان فارسی زبان نامی آشناست. داستان «دماغ» این نویسنده را احمد شاملو به فارسی برگردانده و مجموعه داستانی هم از او با عنوان «پرده جهنم» با ترجمه جلال بایرام منتشر شده.
«دماغ» به شدت نمادین به نظر میر سد اما خود داستان «پرده جهنم» (در مجموعه «پرده جهنم») با وجود زیرمتن های نمادین به نظر داستانی بهتر است. با این حال همچنان «در جنگل» بهترین داستانی است که از او می توان توصیه کرد. داستانی که به ظاهر جنایی است. جنازه ای یافت شده و کارآگاه در حال بازرسی از مظنونین است اما جلوتر که می روید احساس می کنید نویسنده به دنبال قاتل و مقتول و جانی و جنایت نیست.
داستان انگار ماجرای سرگردانی انسان معاصر است. مایه های پسامدرنیستی داستان هم قابل تامل است؛ بیشتر البته به لحاظ شیوه روایی. این داستان را سال ها پیش، بانوی فقید داستان نویس ایران، خانم سیمین دانشور به فارسی ترجمه کرد و در کتاب «ماه عسل آفتابی» به چاپ رساند که مدتی نایاب بود. بعدها اما دوباره به همت انتشارات «نگاه» منتشر شد و در حال حاضر در بازار کتاب موجود است.
گوژپشت نوتردام؛ ویکتور هوگو
ویکتور هوگو به دلیل غنای الهاماتش و قدرت بیانش به عنوان نابغه ادبیات قرن نوزدهم فرانسه شناخته می شود. این شاعر، داستان نویس و نمایشنامه نویس برجسته، به عنوان یکی از بهترین نویسندگان فرانسوی شهرت جهانی دارد. از برجسته ترین آثارش هم می توان به «بینوایان» و «گوژپشت نوتردام» اشاره کرد. او سال 1802 به دنیا آمد. به شدت تحت نفوذ مادرش قرارداشت که از شاه دوستان بود و تنها بعد از مرگ مادر بود که پدرش توانست ستایش و علاقه فرزندش را نسبت به خود برانگیزد.
سال های کودکی ویکتور در کشورهای گوناگون سپری شد و در نوجوانی به تحصیل پرداخت و نوشتن و سرودن اشعار را آغاز کرد. در سال 1822 با آدل فوشه ازدواج کرد و صاحب پنج فرزند شد. دختر بزرگ او لئوپولدین هوگو در 19 سالگی به همراه همسرش در رودخانه سن غرق شد که این حادثه نقطه عطفی در آثار او به شمار می رود و دختر کوچک او، آدل هوگو به دنبال عشقی نافرجام به یک افسر ارتش نیروی دریایی بریتانیا به بیماری روانی مبتلا شد.
ویکتور هوگو عصری نو در تاریخ ادبیات جهان گشود، عصری که به دوره رمانتیسم معروف شد. او در زمان حیاتش همواره به دلیل داشتن عقاید آزادی خواهانه و سوسیالیستی و حمایت قلمی و لفظی از طبقات محروم جامعه، مورد خشم سران دولتی و حکومتی بود و با وجود فشارهایی چون سانسور، تهدید و تبعید هرگز از آرمان های خود دست نکشید.
در تبعید «افسانه قرون»، «بینوایان»، کتاب جنجال برانگیز «ناپلئون صغیر» و بسیاری آثار دیگر را نوشت؛ او درباره نگارش رمان بینوایان گفته است: «من این کتاب را برای همه آزادی خواهان جهان نوشته ام.» وقتی هو گو در سال 1870 به پاریس بازگشت مردم از او به عنوان قهرمان ملی استقبال کردند. او در اول ژوئن 1885 درگذشت و مراسم خاکسپاری ملی باشکوهی برایش برگزار شد.
کورالین؛ نیل گی من
نیل گی من، نویسنده کتاب «کورالین»، امروز به یک نویسنده جهانی تبدیل شده و جایزه های بسیاری چون نیوبری، استوکر و جایزه جهانی فانتزی را به خود اختصاص داده؛ داستان «کورالین» هم برنده جایزه «روبان آبی» و «هوگو» شده و به باور منتقدان این کتاب را می توان با «آلیس در سرزمین عجایب» مقایسه کرده و آن را داستانی ترسناک اما در ستایش شجاعت دانسته اند. این رمان در ایران معروف نبود و اکثر مخاطبان بعد از تولید انیمیشن با آن آشنا شدند؛ انیمیشنی محوصل کمپانی لایکا به کراگردانی هنری سلیک که در سال 2009 اکران شد.
این انیمیشن درواقع براساس رمانی ساخته شده بود، نوشته نویسنده ای شهیر به نام نیل گی من که حالادر ایران هم آشناست. ماجرای «کورالین» را داستانی ترسناک اما در ستایش شجاعت می داند و آن را با «آلیس در سرزمین عجایب» مقایسه می کند. این رمان، فضایی شگفت دارد و درباره دختری است که بعد از نقل مکان به خانه جدید، به دنبال کشف موضوع تازه و هیجان آوری می گردد و پس از جست و جو، به در پشتی خانه می رسد.
او در آن جا مرد و زنی عجیب و غریب را می بیند که شکل و شمایلی شگفت انگیز دارند. او در خانه جدید، در اسرارآمیزی پیدا می کند. آن سوی در آپارتمانی است درست مثل آپارتمان خودشان ولی همه چیزهایی که او همیشه در آرزویش بوده در این آپارتمان وجود دارد اما روی صورت پدر و مادر جدید کورالین به جای چشم، دو دکمه سیاه برق می زند و شخصیت اصلی داستان ما تازه متوجه می شود در چه تله ای گرفتار شده است. با این که پدر و مادر جدید، حاضر به انجام کارهایی برای دخترک هستند اما کورالین، بعد از مدت ها متوجه می شود که پدر و مادرش را با همه دنیا عوض نمی کند.
زنان کوچک؛ لویزا می الکات
لویزا می الکات، رمان نویس و شاعر آمریکایی در سال 1832 به دنیا آمد. او شهرت خود را مدیون رمان «زنان کوچک» است. الکات این رمان را در سال 1868 نوشت و سه سال بعد نیز رمان «مردان کوچک» را منتشر کرد. از دیگر آثارش همچنین می توان به «پسران جو» اشاره کرد. به هر حال بین نویسندگان شهیری بزرگ شده بود و قطعا از مصاحبت با آن ها چنین مهارتی را کسب کرده بود؛ نویسندگانی چون ناتانیل هاثورن و شاعر بزرگی نظیر هنری دیوید ثرو.
گرفتاری های خانواده او آنقدری بود که ناچار باشد در جوانی کار کند و به آن ها برسد. از همان دوران نیز شروع به نوشتن کرد. هرچند گاهی به اسم مستعار ای. ام. برنارد می نوشت. بعدها اما هیچ کدام از نوشته ها و آثارش به اندازه «زنان کوچک» اقبال نیافت. چندان که این رمان به زبان های مختلف دنیا ترجمه شد و علاقه مندان فراوانی پیدا کرد. ماجرا درباره زندگی چهار خواهر است به نام های مگی، کتی، بتی و سارا که بخشی از آن را با الهام از زندگی خود و خانواده اش نوشته است.
بعدها چند اثر سینمایی و تلویزیونی براساس این رمان ساخته شد که معروف ترین آن ها فیلمی است محصول سال 1994 و به کارگردانی گیلیان آرمسترانگ. با این حال مجموعه کارتونی «زنان کوچک» نیز که در دهه هفتاد از تلویزیون ایران پخش شد، طرفداران نوجوان را با خود همراه کرد.
بچه های کوه آلپ؛ پاتریشیا سنت جان
مجموعه کارتونی «داستانی از آلپ؛ آنت من» محصول استودیوی ژاپنی نیپون در ایران با نام «بچه های کوه آلپ» پخش شد. این مجموعه براساس رمانی ساخته شده بود با عنوان «جواهرات برف» نوشته پاتریشیا سنت جان.
خانم سنت جان، نویسنده ای انگلیسی و متولد سال 1919 بود. او بخش اعظمی از زندگی اش را به عنوان پرستاری مسیحی در مراکش گذراند. هرچند که در ابتدا هم همراه برادرش در بیمارستانی خارجی کار می کرد. بعد از استقرار در مراکش، روی درمانگاهی محلی در دهکده ای محروم و دورافتاده نیز کار کرد. بعد از آن، زمانی که به عنوان خواهر روحانی در مدرسه کلارندون با عمه اش می گذراند، رمان «جواهرات برف» را نوشت؛ رمانی که بعدها کارتون معروف آن ساخته و در ایران نیز پخش شد.
او البته آثار دیگری هم دارد که از جمله آن ها می توان به «راز تنگل وود» و «ستاره نور» اشاره کرد. سنت جان رمان دیگری هم با عنوان «راز شمع شمالی» دارد که آن را براساس تجربیاتش در مراکش نوشته است.
او سال های پایانی عمرش را نیز در کلیسا گذراند و در سال 1919 درگذشت. با این حال معروف ترین رمانش همچنان «جواهرات برف» است و چندین اقتباس از آن انجام گرفته است. اولی فیلمی که در سال 1980 و در سوییس ساخته شد. دوم مجموعه کارتونی «داستان آلپ؛ آنت من» (بچه های کوه آلپ) که در سال 1983 تولید شد و در کشورهای ژاپن، ایتالیا، فرانسه، اسپانیا، آلمان، استرالیا، لهستان، هلند، ایران، فیلیپین و... پخش شد. و سرآخر نمایشنامه ای که در سال 1980 براساس آن نوشته شد.
