نگاهی به فیلم ویلایی ها ساخته منیر قیدی که از هفته پیش اکران عمومی شده است.

فیلم درباره حضور زنان در جنگ یا فیلم های جنگی زنانه کم داریم اما داشتیم نمونه موفقش گیلانه رخشان بنی اعتماد که مادرانگی را در نسبت با جنگ و پیامدهای آن به تصویر می کشید یا نمونه های دیگری مثل کیمیا اثر احمد رضا درویش و حتی دوئل او و بسیاری دیگر از فیلم های که ردپای زنان و نقش آنان را در هشت سال جنگ تحمیلی به نمایش گذاشته است.

 ویلایی ها اما یک فیلم ناب زنانه در بستر جنگ است. نه فقط به این دلیل که اکثر شخصیت های آن زن هستند که اساسا فیلم حضور زنان را در جنگ و پشت جبهه و چه بسا نگاه زنانه به جنگ را روایت می کند که در نوع خودش بی بدیل است. امتیاز مهمش این است که این روایت زنانه از جنگ به هیچ وجه در ورطه سانتی مانتالیست زنانه یا نگاه احساسی – عاطفی صرف که دچار لحنی اگزجره بشود نیست و مواجهه ظاهری و معنایی زنان در فیلم با جنگ خیلی هم مردانه است که البته ظرافت های زنانه را نیز تهی نکرده و سعی کرده به یک صورت رئالیستی از سوژه دست یابد که فاصله گذاری خود را با منطق دراماتیک اثر حفظ می کند. این فاصله گذاری از حیث جغرافیایی نیز یک موقعیت تازه درسینمای ماست. اینکه قرارگاهی نزدیک به خط مقدم جبهه که محل استقرار همسران و خانواده رزمندگان است که هر بارخبر شهادت یکی از همسران  از طریق نامه ای به دست آن می رسند یک موقعیت جدید است که هم از حیث طراحی صحنه و بافت قصه شکل گرفته و همین تجربه های زنانه ای که در نسبت با یک موقعیت مردانه ترسیم می شود. موقعیتی که در نهایت و با همه خرده روایت هایش واجد یک روایت کلان است و آن هم مقاومت زنانه است. مقاومتی که برساخته ویژگی های جسمی و جنسی نیست بلکه برآمده از باورها و اعتقاداتی است که صبر زنانه را به یک تراژدی باشکوه بدل می کند. 

روایت زنانه از جنگ به هیچ وجه در ورطه سانتی مانتالیست زنانه یا نگاه احساسی – عاطفی صرف که دچار لحنی اگزجره بشود نیست و مواجهه ظاهری و معنایی زنان در فیلم با جنگ خیلی هم مردانه است که البته ظرافت های زنانه را نیز تهی نکرده.

تمام صحنه های فیلم در جنوب کشور (اندیمشک) فیلمبرداری شده است. ویلایی ها خانه های سازمانی در این شهر است که محل زندگی فرماندهان جنگ بوده که کماکان وجود خارجی دارد. فیلمنامه این فیلم را منیر قیدی خود به نگارش درآورده است. در واقع فیلم درباره زندگی همسران فرماندهان جنگ است که در سال های ۶٢ و ۶٣ روایت می شود. با این حال فیلم از ریتم کند در میانه های قصه رنج می برد و در شخصیت پردازی آن نیز به ویژه درباره برخی از زنان به پردازش بیشتری نیاز داشت ولی در نهایت فیلمساز که خود یک زن است تلاش کرده دنیای درونی زنان را در یک موقعیت خشن و مردانه جنگ به تصویر بکشد که در این زمینه کم و بیش موفق بوده و فیلم از حیث عاطفی می تواند در فرازهای از داستان مخاطب مرد را هم تحت تاثیر خود قرار دهد.ثریا قاسمی تلاش کرده تا کمی غیر احساسی بازی کرده و کنترل بیشتری بر هیجانان و سانتی مانتال همیشگی اش در بازی داشته باشد با این حال باز هم رگه های از بازی های اگزجره او در فیلم مشهود است. 

پریناز ایزدیار و طناز طباطبایی نیز یکی از متفاوت ترین بازی های خود را ارائه کرده اند و خوش درخشیدند. اگر فیلمنامه از چالش بیشتری برخوردار بود و کمی از تخت و یکدستی دراماتیک فاصله می گرفت چه بسا قابلیت های بازیگری این دو نیز بیشتر نمایان می شد.

قطعا یکی از امتیازات مهم ویلایی ها طراحی صحنه و لباس و تامین اکسسوار است که سعی شده با نگاه جزیی نگرانه و حتی زنانه به آن نگریسته شود که محصول کار نیز رعایت ریزه کاری های ظریفی است که در بازنمایی مناسبات و ابزار و لوازم زندگی و نوع پوشش زنان در آن زمان وجود داشت. به همان نسبت و البته کمی بیشتر جهان زنانه در فضای جنگ به خوبی ترسیم می شود. ترسیم رنج زنانه آنگاه که همسرانشان می روند و آنها می مانند، و این ماندن چه بسا دشوارتر و رنج آور تر از رفتن است. 

زنانی که صبورانه باید به زندگی بدون همسر ادامه دهند یا درانتظار همسر صبوری کنند. ویلایی ها روایت انتظار زنان برای مردانی است که مردان بی ادعایی بودند و اگر حمایت و رضایت این زنان نبود چه بسا جنگ، مردان زیادی کم داشت.

منبع: تبیان