گردشگری مذهبی که امروزه از آن به عنوان شاخه‌ی پرسود و مهم صنعت گردشگری یاد می‌شود، توجه بسیاری از کشورهای جهان، به‌خصوص کشورهای در حال توسعه را به خود جلب ساخته است.

این صنعت از ویژگی ارزنده و منحصربه‌فردی در بین دیگر انواع گردشگری برخوردار است که می‌توان به عدم تاثیرات اقلیمی و شرایط آب‌وهوایی بر اجرای آن اشاره کرد.

پدیده‌ای که پیشینه‌ی آن برابر با قدمت فرهنگ دینی است. در واقع می‌توان گفت که زیارت و گردشگری مذهبی، در باورها و اعتقادات مذهبی افراد ریشه دارد و همین امر از عوامل توسعه و اهمیت یافتن آن در بین ملل مختلف سراسر جهان محسوب می‌شود. شهر قم، یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری مذهبی در جهان اسلام و تشیع است که پس از شهر مقدس مشهد، عنوان دومین مقصد توریسم مذهبی در ایران را از آن خود کرده است. پس از حرم مطهر حضرت فاطمه‌ی معصومه (س)، مسجد مقدس جمکران که در شش کیلومتری شهر قم قرار دارد، اصلی‌ترین و پربازدیدترین مکانی است که زائران و گردشگران بسیاری را به حضور در خود فرا می‌خواند. این مکان معنوی، دارای تاریخچه‌ای جالب است که در کنار معماری قابل توجه آن، از اهمیتی انکارناپذیر در بین مسافران و گردشگران برخوردار شده است.

در روایات و اسناد معتبر تاریخی و مذهبی آمده است که مسجد جمکران، به دستور مستقیم حضرت مهدی (عج)، در ۱۷ ماه مبارک رمضان سال ۳۷۳ هجری قمری، توسط «شیخ عفیف صالح حسن بن مثله‌ی جمکرانی» احداث شده است. وجه تسمیه مسجد مقدس جمکران، به دلیل قرارگیری آن در محدوده‌ی روستای جمکران است که به این نام شهرت یافته و با نام‌های دیگری همچون مسجد قدمگاه (در گذشته) و مسجد صاحب‌الزمان، شناخته می‌شود. مکانی که امروزه میزبان بیش از ۱۲ میلیون زائر از سراسر ایران و جهان بوده و به میعادگاه شیفتگان و دلسوختگان ایشان تبدیل شده است.

در کتاب «تاریخ قم» به نوشته‌ی «حسن بن محمد بن حسن قمی» از علمای بزرگ جهان اسلام، به نقل از حسن بن مثله چنین آمده است.

شب سه‌شنبه، هفدهم ماه مبارک رمضان ۳۹۳ هجری، در سرای خود خفته بودم که جماعتی به در سرای من آمدند. نصفی از شب گذشته بود. مرا بیدار کردند و گفتند: برخیز و امر امام محمد مهدی صاحب‌الزمان، صلوات الله علیه را اجابت کن که تو را می‌خواند.

سپس در ادامه‌ی متن کتاب نقل می‌کند که پس از دریافت پیام، برخاسته و خود را به مکان مورد نظر می‌رساند. در آن محل، جمعی از بزرگان را مشاهده می‌کند و پس از عرض سلام و ادای احترام، او را به جایگاهی که امروزه از آن به مسجد جمکران شهرت یافته است، می‌برند.

در این قسمت «حسن بن مثله» این چنین نقل می‌کند

چون نیک نگاه کردم، دیدم تختی نهاده و فرشی نیکو بر آن تخت گسترده و بالش‌‏های نیکو نهاده و جوانی سی‏ ساله، بر روی تخت، بر چهار بالش، تکیه کرده، پیرمردی در مقابل او نشسته، کتابی در دست گرفته، بر آن جوان می‏‌خواند.

با توجه به گفته‌ی «حسن بن مثله»، بیش از شصت مرد که تعدادی از ایشان جامه‌هایی به رنگ سفید و تعدادی دیگر لباس‌هایی به رنگ سبز بر تن داشتند، دورتادور مرد جوان، در حال ادای نماز بودند.

پیرمردی که وی ایشان را حضرت خضر نبی (ع) معرفی می‌کند، حسن مثله را دعوت به نشستن کرده و سپس امام مهدی (عج)، «حسن بن مثله» را به نام خود صدا کرده و فرمودند:

برو به حسن بن مسلم بگو: «تو، چند سال است که این زمین را عمارت می‏کنی و ما خراب می‏‌کنیم. پنج‏ سال زراعت کردی و امسال دیگر باره شروع کردی، عمارت می‌‏کنی. رخصت نیست که تو دیگر در این زمین زراعت کنی، باید هر چه از این زمین منفعت ‏برده‌ای، برگردانی تا در این موضع مسجد بنا کنند».

 

به حسن بن مسلم بگو: «این جا، زمین شریفی است و حق‌‏تعالی این زمین را از زمین‏‌های دیگر برگزیده و شریف کرده است، تو آن را گرفته به زمین خود ملحق کرده‌‏ای! خداوند، دو پسر جوان از تو گرفت و هنوز هم متنبه نشده‌‏ای! اگر از این کار بر حذر نشوی، نقمت ‏خداوند، از ناحیه‌‏ای که گمان نمی‌‏بری بر تو فرو می‌‏ریزد»

در بخشی از این کتاب نوشته شده است که «حسن بن مثله» پس از فرمان امام زمان (ع)، به ایشان عرض می‌کنند که ممکن است مردم با شنیدن سخنان وی، آن‌ها را داستان یا خیال بپندارند و سخنان او را باور نکنند. امام نیز در پاسخ به حسن بن مثله می‌فرمایند:

«تو برو رسالت‏ خود را انجام بده. ما، در این جا، علامتی می‏‌گذاریم که گواه گفتار تو باشد. برو به نزد سید ابوالحسن و بگو تا برخیزد و بیاید و آن مرد را بیاورد و منفعت چند ساله را از او بگیرد و به دیگران دهد تا بنای مسجد بنهند و باقی وجوه را از رهق به ناحیه‏‌ی اردهال که ملک ما است، بیاورد، و مسجد را تمام کند، و نصف رهق را بر این مسجد وقف کردیم که هر ساله وجوه آن را بیاورند و صرف عمارت مسجد کنند.

در بخشی از متن کتاب، حسن بن مثله نقل کرده است که حضرت مهدی (ع)، مردم را به خواندن دو نماز (دو رکعت نماز امام زمان (عج) و دو رکعت نماز تحیت مسجد)، دعوت کرده‌اند و فرمودند:

«فمن صلاهما، فکانما صلی فی البیت العتیق»

هركس، اين دو ركعت (يا اين دو نماز) را بخواند، گويي در خانه كعبه آن را خوانده است.

همچنین امام به «حسن بن مثله» می‌فرمایند که با خریدن بزی از گله‌ی چوپانی به نام «جعفر کاشانی» و ذبح کردن آن، در روز چهارشنبه که مصادف با هجدهم ماه مبارک رمضان است، گوشت بز را بین بیماران و افرادی که از بیماری صعب‌العلاج رنج می‌برند، انفاق کرده تا به اذن خداوند، همگی شفا یابند.

طبق روایت «حسن بن مثله»، امام زمان (عج) شخصا در بیداری و نه در خواب، به ایشان دستور ساخت مسجد مقدس جمکران را صادر کردند و خود حضرت مکان و چگونگی تامین هزینه‌ی ساخت آن را اعلام فرمودند. در منابع مختلفی از جمله کتب عالمانی چون شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ هجری)، حسن بن محمد بن حسن قمی، سید نعمت‌ الله جزائری، میرزا عبدالله افندی (از شاگردان علامه مجلسی)، سید امیر محمد اشرف (از شاگردان علامه مجلسی)، سید محمد بن محمد هاشم رضوی قمی و بسیاری از کتب و نسخ تاریخی و ارزشمند اسلامی، از صحت احداث مسجد مقدس جمکران به فرمان حضرت ولی عصر (عج)، صحبت به میان آمده است.