پاسخ هاى گوناگونى به اين پرسش داده شده كه به اختصار اشاره مى شود:
1. پيامبران و امامان هر چه بيش تر به دستورهاى خدا عمل كنند، باز هم احساس قصور يا تقصير مى كنند و چون به عظمت بى منتهاى پروردگار وقوف كامل دارند، اشك مى ريزند و ناله مى زنند كه اى پروردگار مهربان، به بزرگوارى خود، كاستى ها را بر ما ببخش.
2. رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) و امامان معصوم(عليهم السلام)، در اين گونه مناجات ها، در پى آموختن شيوه دعا به مردم بوده اند. يعنى آنان اين گونه مناجات ها را براى آن بر زبان آورده اند كه گناهكاران بدانند چگونه از خدا طلب آمرزش كنند.
اين دو پاسخ، به نظر كامل نيستند و نمى توانند اين همه مناجات و نيايش و دعا و طلب مغفرت را توضيح دهند. نظر سوم ، نظر علاّمه طباطبايى(قدس سره) است كه با تلخيص و اقتباس ارائه مى گردد:
3. انسان، در كمال و معرفت، داراى مراتب مختلفى هستند و براى هر مرتبه، نوعى از اعمال، گناه و خطا شمرده مى شود. «ذنب» (= گناه) در زبان عربى به معنى كارى است كه تبعات بدى به دنبال دارد. بر اين اساس، مخالفت با فرمان پروردگار (انجام حرام و ترك واجب) گناه شمرده مى شود. براى اولياى خدا علاوه بر اين، انجام مكروه و ترك مستحب نيز گناه شمرده مى شود؛ زيرا اين كارها پيامدهاى بدى به دنبال دارند و براى آنان كه به معرفت بالاترى دست يافته اند، اين كارها نيز ناديده گرفتن حريم پروردگار است.
امّا پيامبران و امامان، هر نوع سرگرم شدن به غير خدا و توجه به غير پروردگار را براى خود گناه مى شمرند. اينان گرچه بر اساس ضرورت به كارهاى عادى زندگى مى پردازند و حتى در راه انجام وظايف الهى خود، به امور دنيوى مشغول مى شوند، امّا چون همه اين كارها را با اختيار خود انجام مى دهند، خود را در درگاه الهى مقصّر مى بينند و اين اعمال را «ذنب». [= كارى كه تبعات بدى دارد] تلّقى مى كنند. از اين رو از خدا طلب مغفرت مى كنند كه آثار همين مقدار رويگردانى از حضرت حقّ را نيز از آنان دور سازد و ويژگى اين اشتغالات دنيوى را از قلب آنان بزدايد.
در حديثى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) آمده است: «همانا من دلم تيره مى شود و من هر روز هفتاد بار استغفار مى كنم.» اين گونه استغفارها و طلب آمرزش ها، خلاف عصمت نيست. اگر استغفار از مخالفت با پروردگار باشد، با عصمت سازگار نيست؛ ولى در مرتبه پيامبران و امامان، طلب مغفرت معناى ديگرى دارد.
خلاصه آن كه «ذنب» (=كارى كه تبعات بدى دارد) داراى مراتبى است كه مقابل هر مرتبه، نوع خاصى از مغفرت (= پوشاندن اثر گناه) وجود دارد. طلب مغفرت پيامبران و امامان از نوع خاصى از گناه است كه با مفهومى كه ما از كلمه «ذنب» در نظر داريم متفاوت است.[1]
[1]. ر.ك: تفسير الميزان، علاّمه طباطبايى، ج 6، ص 364 ـ 367، انتشارات جامعه مدرسين.
منبع: t-pasokhgoo.ir
