بنابر تحقیق و جست‌وجو؛ سخنی از پیامبر اسلام(ص) نقل نشده است که فرموده باشند از شب قدر اطلاعی ندارند؛ زیرا پیامبر اسلام(ص) و امامان(ع) تا حدودی علم گذشته و آینده نزدشان است،[1] اما بنابر مصالحی در برخی از موارد، همه جزئیات یک حقیقت و واقعیت را به مردم نمی‌فرمودند. بر این اساس، پیامبر اسلام(ص) به صورت قطعی شب قدر را برای مردم معلوم نفرمود، اما خود پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) به امر الهی شب قدر را می‌دانستند، همان‌طور که در حدیثی از امام باقر(ع) نقل شده است: «هنگامی که پیامبر(ص) از عرفات بازگشت، و به سوى منى روان شد، به مسجد [خیف] درآمد، پس مردم پیرامون او گرد آمدند، و در باره شب قدر از آن‌حضرت پرسیدند، پس پیامبر(ص) برای خواندن خطبه برخاست، و پس از ثنا و ستایش خداى عزّ و جلّ فرمود: شما درباره شب قدر از من سؤال کردید، من آن‌را نه بدان جهت از شما پوشیده داشتم که نسبت به آن عالم نبودم، [بلکه علم دارم اما] بدانید اى مردم! هرکس ماه رمضان بر او وارد شود، در حالى که سالم و پیراسته از بیماری باشد، پس روز آن ماه را روزه بدارد، و بخشى از شب آن‌را به تلاوت قرآن و دعا بپا دارد، و بر نماز خود مواظبت کند، و در [نماز] جمعه آن شرکت کند، و به سوى عیدش بشتابد، پس در حقیقت شب قدر را درک کرده است، و به جایزه پروردگار عزّ و جلّ دست یافته است».[2]
همچنین در روایت دیگری آمده امام باقر(ع) به کسی که درباره شب قدر پرسیده بود، فرمود: «علم آنچه گذشته و آنچه خواهد آمد بر پیامبر و یا وصى او و وصى بعد از آن اطلاع دارد، اما اطلاع از مطالبى که سؤال کردى (مقدرات و امور جارى در شب قدر) خداوند علم آن‌را فقط منحصر به اوصیای خود نموده و دیگران نباید مطلع باشند».[3]
بنابر این، اولاً: همان‌طور که در روایت آمده به عبادت و دعا و تضرّع در ماه رمضان، به ویژه سه شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم[4] سفارش شده است، ثانیاً: در برخی از روایات به عبادت و دعا در شب بیست و سوم بیشتر تأکید شده است؛ مانند این روایت: شخصی به پیامبر اسلام(ص) گفت: منزلم دور از مدینه است (و نمی‌توانم سه شب را بیایم) شب قدر را به من بگویید (که فقط همان شب را بیایم)، آن‌حضرت فرمود: «شب بیست و سوم بیا».[5]
[1]. ر ک: کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 260، «بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ (ع) یَعْلَمُونَ عِلْمَ مَا کَانَ وَ مَا یَکُونُ وَ أَنَّهُ لَا یَخْفَى عَلَیْهِمُ الشَّیْءُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ»، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق؛ «علم اولیای خدا»، سؤال 189؛ «انسان و آگاهی از علم غیب»، سؤال 339.
[2]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 97 - 98، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1413ق.
[3]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 25، ص 82، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.
[4]. ر.ک: «قرآن به سر گرفتن در شب‌های قدر»، سؤال 41786.
[5]. «وَ فِی رِوَایَةِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا(ع) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ اللَّیَالِی الَّتِی یُسْتَحَبُّ فِیهَا الْغُسْلُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فَقَالَ لَیْلَةُ تِسْعَ عَشْرَةَ وَ لَیْلَةُ إِحْدَى وَ عِشْرِینَ وَ لَیْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ وَ قَالَ لَیْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ هِیَ لَیْلَةُ الْجُهَنِیِّ وَ حَدِیثُهُ أَنَّهُ قَالَ لِرَسُولِ اللَّهِ ص إِنَّ مَنْزِلِی نَاءٍ عَنِ الْمَدِینَةِ فَمُرْنِی بِلَیْلَةٍ أَدْخُلُ فِیهَا فَأَمَرَهُ بِلَیْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ»؛ من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 160 – 161.
