عاقبت حکومت آل زبیر

پس از شهادت امام حسین علیه السلام و به اسارت رفتن خاندان پیامبر، تاریخ اسلام به نحوی جدی دستخوش تغییراتی شد و هر کس خود را به نحوی به خاندان پیامبر نسبت می داد.

مصعب بن زبیر بن عوام یكی از ده پسر زبیر است. تاریخ برای زبیر فرزندان بسیاری را نام برده است و مهم ترین فرزند و بزرگترین آنها، عبدالله بن زبیر می باشد. مصعب از مهم ترین حاكمان زبیرى بود كه بجز مدت كوتاهى در تمام دوره اى كه عراق زیر سلطه زبیریان بود، بر آن حكومت كرد. همچنین او نخستین كسی بود كه در عراق درهم و دینار سكه زد. وی این كار را به دستور برادرش عبدالله كه فرمانروای حجاز بود، انجام داد. مصعب درشكست مختار نقش اساسی داشت وسقوط حكومت مختار ثقفی درعراق به دست او صورت گرفت. وی پس از غلبه بر مختار خونریزی زیادی كردو تعدد زیادی از یاران مختار را كشت. همچنین اوهنگامی كه عبدالملك مخالفان خود در شام را به قتل رساند، با مشورت عده ای از درباریان به فكر تصرف عراق افتاد. از طرفی بسیاری از اشراف و بزرگان عراق نیز برای او نامه نوشته و او را به عراق دعوت كردند. وقتی عبدالملك به طرف عراق حركت كرد، مصعب به مقابله با او شتافت. عبدالملك به خاطر دوستی و رفاقتی كه از قبل با او داشت، پیش از جنگ از او درخواست كرد كه با هم سخن بگویند  و یا كار را به شورا ارجاع دهند. مصعب نپذیرفت و این در حالی بود كه اكثر سربازان و فرماندهان سپاه او فریفته ی وعده و وعیدهای عبدالملك شده و به مروانیان پیوستند. وى تا آخر مقاومت كرده و در واپسین دم از عروة بن مغیره، سیره حسین بن على(علیه السلام) را در هنگام شهادت پرسید. او نیز گفت: حسین بن على حاضر به پذیرش حكم ابن زیاد نشد، در آن موقع مصعب گفت:

برگزیدگان خاندان هاشم درکربلا سنتی را پایه ریزی كردند و این سنت را براى مردم كریم باقى گذاشته كه باید از آن ها پیروى كنند. به دنبال آن مصعب تا آخر ایستادگی كرد تا این كه كشته شد. این رویداد در نیمه جمادی الاولی سال 72(ه.ق) اتفاق افتاد. وی هنگام مرگ 36 سال داشت.

پایان دوران زبیریان

 بعد ازقتل مصعب، عبدالله بن زبیر از داعیه داران خلافت پس از مرگ معاویه که حکومت آل زبیر را در مکه پایه گذاری کرد، بود. او فرزند صحابی مشهور زبیر بن عوام است و به علت سن کمش در زمان حیات پیامبر(صلی الله علیه و آله) او را جزو صحابه صغار قرار می دهند. او نخستین مولود مهاجران در مدینه بود. شهرت ابن زبیر بیشتر به واسطه بیعت نکردن با یزید بن معاویه، ادعای خلافت و پناه بردنش به مکه است که منجر به حمله سپاه یزید به این شهر شد. ابن زبیر در ۶۴ق. خود را خلیفه خواند و بسیاری از اهالی شام و حجاز از جمله مکه و مدینه با او بیعت کردند. یکی از بازسازی های مشهور کعبه را به او نسبت می دهند. ابن زبیر از عوامل موثر در فتنه جنگ جمل بود و با امام علی(علیه السلام) جنگید ولی پس از شکست اصحاب جمل، مشمول عفو عمومی امام علی(علیه السلام) شد. در جنگ با عبد الملك مروان كشته شد. و این امر در ماه جمادی الاخره سال 73 اتفاق افتاد. به این صورت حكومت آل زبیر به پایان رسید.

منبع:
دایره المعارف بزرگ اسلامی
مرکز ملی پاسخ گویی دینی
دانشنامه مکتب اهل بیت

محمد باعزم- تبیان