درجات و نام درجات در نیروهای نظامی و انتظامی جمهوری اسلامی ایران

سَرباز  در معنا کسی است که از جانش در پی آرمانی گذشته باشد.ولی معنای کاربردی این واژه برای کسی به کار برده می‌‌شود که پیشه نظامی‌گری داشته باشد و در ارتش و سپاه  خدمت کند که بدین معنا سپاهی و لشکری هم می‌‌گویند.

سرجوخه از درجه‌های ارتش  و سپاه است و به فرمانده ۴ یا پنج سرباز گفته می‌شود.
پیش از دوره رضاشاه به سرجوخه "سرجوقه" می‌گفتند. درجه سرجوخه بر روی دوش نصب نمیشود. در ارتش ایران بر روی قسمت پایین آستین و در سپاه بر روی بازو قرار میگیرد.
اخیراً در ارتش ایران کلیه درجات سربازان و سرجوخگان بر روی بازو نصب می گردد.

گروهبان نام یکی از درجات نظامی است. در ارتش و سپاه به کسی گروهبان گفته می‌شود که فرمانده یک گروه باشد. گروه، نام از یگان‌های ارتشی است که معمولاً از ۸ تا ۱۲ نفر تشکیل شده است. هر گروه خود معمولاً از دو جوخه تشکیل می‌شود.
درجه گروهبان در نیروی زمینی برابر با درجه مهناوی در نیروی دریایی است. پیش از دوره رضاشاه به گروهبان "وکیل" می‌گفتند.

اُستُوار درجه ایست در ارتش ایران میان گروهبان و ستوان.
درجه استوار دو مرحله دارد:
استوار دوم
استوار یکم

سُتوان نام یکی از درجات نظامی است. در ارتش به کسی ستوان گفته می‌شود که فرمانده یک دسته باشد. دسته از یگان‌های ارتشی و سپاهی  است که معمولاً ۳۰ تا ۴۰ نفر تشکیل شده است. در مرحله ستوانی نیز امکان ارتقاء وجود دارد و به این منظور درجات ستوان یکمی و ستوان دومی نیز داده می‌شود. ستوان نخستین درجه از درجه‌های افسری است.
خود واژه ستوان یا استوان در فارسی به معنی محکم و قابل اعتماد و موثق است. تلفظ این واژه در پارسی‌میانه اُستیگان بوده است.
پیش از دوره رضاشاه به ستوان "نایب" می‌گفتند.

سَروان فرمانده یک گروهان ارتش است. گروهان یکی از یگان‌های ارتشی و سپاهی است که معمولاً از ۱۰۰ تا ۴۰۰ سرباز تشکیل شده است. درجه سروانی یکی از درجات ارتش و سپاهاست.سروان درجهء بالاتر از ستوان و پایینتر از سرگرد است.
در ایران پیش از دوره رضاشاه به سروان "سلطان" می‌گفتند. در فارسی دری افغانستان برای درجه سروان واژه تورن و برای سروان بلندپایه‌تر جکتورن بکار می‌رود.
سَرگُرد از درجه‌های نظامی ایران است. سرگرد فرمانده یگ گردان است که ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ سرباز دارد. سرگرد درجهء بالاتر از سروان و پایینتر از سرهنگ است.
پیش از دوره رضاشاه به سرگرد "یاور" می‌گفتند. معنای خود واژهء سرگرد "فرمانده دلاوران" است. گُـرد در پارسی معنای پهلوان و دلیر و جنگاور را می‌‌رساند.
سَرهَنگ مقامی است در ارتش و سپاه که بالاتر از سرگرد و پایین تر از سرتیپ
درجه برابر با سرگرد در نیروی دریایی درجه ناخدا سوم است.

سرتیپ (امیر یا سردار) مقامی در ارتش که بالاتر از سرهنگ و پایین تر از سرلشگر است.
این مقام معادل درجه دریادار در نیروی دریایی است.
سردار لقبی است که در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به دارندگان درجه نظامی بالاتر از سرهنگ که دوره دافوس (دانشگاه فرماندهی و ستاد) را گذرانده باشند، اعطاء می‌شود. معادل این لقب در ارتش جمهوری اسلامی ایران امیر و در زمان پیش از انقلاب تیمسار بوده است.
امیر یا سردار : آخرین لقب نظامی در ارتش جمهوری اسلامی ایران است که به نظامیان دارای درجات نظامی بالاتر از سرهنگ که دوره دافوس (دانشگاه فرماندهی و ستاد) را گذرانده باشند بعد از لقب جناب اعطاء می شود و معادل این لقب در سپاه ، سردار و در زمان پیش از انقلاب تیمسار بوده است. این لقب شامل دارندگان درجات:سرتیپ دوم، سرتیپ یکم، سرلشگر، سپهبد و ارتشبد می شود.

سرلشکر لقبی احترام آمیزاست که تا اندکی پس از کشته شدن سرلشگر علی صیاد شیرازی در ارتش ایران برای دارندگان درجه‌ی نظامی سرتیپ و بالاتر از آن بکار می‌‌رفت. برای مثال؛ تیمسار سپهبد فضل اله زاهدی و تیمسار سرلشکر سید محمد خاوری .به صیاد شیرازی پس از مرگ درجه‌ی سپهبدی داده شد و تا مدتی در یادواره ها و خبر ها او را "تیمسار سپهبد صیاد شیرازی" می‌خواندند.
با توجه به این که درجه‌ی سپهبدی پس از انقلاب به کس دیگری داده نشده بود-- و هنوز هم داده نشده است.

سپهبد نام یکی از درجات ارتشی است. سپهبد فرمانده یک سپاه از ارتش است. سپاه یکی از یگان‌های ارتشی است که معمولاً از بیش از ۳۰.۰۰۰ سرباز یعنی دو لشکر، تشکیل شده است.

اَرتِشبُد یکی از درجات بالای ارتشی در ایران است. آن را گاهی با ردهٔ ژنرال یکی دانسته‌اند.
بعد از مارشال که همان شاه می‌باشد، «ارتشبد» بالاترین درجه نظامی است که بیشتر اوقات به آن فرمانده کل قوا نیز می‌گویند.
اولین کسی که در ایران به این درجه ارتقاء پیدا کرد ارتشبد عبدالله هدایت درهمین سال بود.

از سال ۱۳۳۷ تا سال ۱۳۵۵ حدود ۲۰ نفر از افسران ارتش به درجه ارتشبدی ارتقا پیدا کردند که یک نفر از نیروی دریایی، ۴ نفر از نیروی هوایی و بقیه از نیروی زمینی بودند.آخرین ارتشبد درارتش شاهنشاهی، عباس قره‌باغی فرمانده وقت ژاندارمری بود که درسال ۱۳۵۵ به این درجه رسید.

درجه‌های نیروی زمینی ارتش

سرباز	سرباز دوم	سرباز یکمی	سرجوخه

گروهبان سوم	گروهبان دوم	سرگروهبان	استوار دوم	استوار یکم

ستوان سوم	ستوان دوم	ستوان یکم	سروان	سرهنگ دوم

سرهنگ دوم	سرهنگ	سرتیپ دوم	سرتیپ	سرلشگر

سپهبد	ارتشبد

درجه‌های نیروی هوایی ارتش

سرباز	سرباز دوم	سرباز یکمی	سرجوخه

گروهبان سوم	گروهبان دوم	سرگروهبان	استوار دوم	استوار یکم

ستوان سوم	ستوان دوم	ستوان یکم	سروان	سرهنگ دوم

سرهنگ دوم	سرهنگ	سرتیپ دوم	سرتیپ	سرلشگر

سپهبد	ارتشبد

درجه های نیروی پدافند هوایی ارتش

سرباز	سرباز دوم	سرباز یکمی	سرجوخه

گروهبان سوم	گروهبان دوم	سرگروهبان	استوار دوم	استوار یکم

ستوان سوم	ستوان دوم	ستوان یکم	سروان	سرهنگ دوم

سرهنگ دوم	سرهنگ	سرتیپ دوم	سرتیپ	سرلشگر

سپهبد	ارتشبد

درجه‌های نیروی دریایی ارتش

ناوی	ناوی دوم	ناوی یکم	سرناوی

مهناوی سوم	مهناوی دوم	مهناوی یکم	ناواستوار دوم	ناواستوار یکم

ناوبان سوم	ناوبان دوم	ناوبان یکم	ناو سروان	ناخدا سوم

ناخدا سوم	ناخدا سوم	دریادار دوم	دریادار	دریابان

دریاسالار	دریابد

درجه های سپاه پاسداران 

سرباز	سرباز دوم	سرباز یکمی	رزم یار

رزم‌آور سوم	رزم‌آور دوم	رزم‌آور یکم	استوار دوم	استوار یکم

ستوان سوم	ستوان دوم	ستوان یکم	سروان	سرهنگ دوم

سرهنگ دوم	سرهنگ	سرتیپ دوم	سرتیپ	سرلشگر

سپهبد	ارتشبد

منبع: سرباز

چرا در درجات شما سرگرد و ناخدا دوم وجود ندارد ؟

لطفا اصلاح بفرمایید