داماش بر بلندای زمین قد برافراشته است، جایی نزدیک آسمان، تکیه داده بر کوهی زیبا و آرمیده بر بازوی بلند جنگلی سبز که چشم بر دامنه‌های رنگین و بی شمار خود دوخته است. ارزش آن را دارد، که آن همه پیچ و خم خاکی را پشت سر بگذاریم تا به داماش برسیم، داماش جایی است که تنها در خیال می‌گنجد.
داماش ییلاق اهالی جیرنده است. آن‌ها ۷ ماه از سال را در جیرنده می‌گذرانند و ۵ ماه را هم به زیبایی‌های داماش مهمان می‌کنند. داماش این روزها صفحه دیگری از زیبایی‌های زندگی را به رخ می‌کشد. سوسن چلچراغ یا سوسن سفید از گیاهان انحصاری فلات ایران است که در این روزها پرده از چهره گل‌های زیبایش برمی‌دارد. زیستگاه این گل به مساحت ۶۰۰۰ مترمربع که رویشگاه منحصربهفرد گیاه سوسن سفید است، در سال ۱۳۵۵ به‌عنوان اثر طبیعی ملی شناخته شد. این اثر طبیعی در ناحیه داماش از توابع شهرستان رودبار قرار دارد و ذخیره‌گاهی ژنتیکی برای این گیاه کمیاب محسوب می‌شود.
دامنه ارتفاعی این زیستگاه ۱۷۵۰ تا ۲۰۰۰ متر و دما و متوسط بارندگی سالیانه آن به ترتیب ۱۰ درجه سانتی‌گراد و ۴۵۰ میلی‌متر است. این منطقه دارای اقلیم نیمه مرطوب معتدل است. اقطی، گرنه، بنفشه، انواع سرخس، گل قاصد، شبدر وحشی و سرخ ولیک از جمله گونه‌های گیاهی منطقه به شمار می‌آیند. هر ساله شکوه و زیبایی شگفت انگیز گل‌های سوسن سفید، دوستداران طبیعت را به این منطقه جلب می‌کند.
کلمه داماش از دو واژه دا و ماش تشکیل شده و در گویش کرمانجی به معنی (به کسی ماش داده) است.
آب و هوای روستای داماش در بهار و تابستان، معتدل و خنک و در فصل‌های پاییز و زمستان به سردی می‌گراید. این روستا در قدیم ییلاق مردم جیرنده و امروزه به سکونت‌گاه دائمی تبدیل شده است. مردم این روستا به گویش دیلمی سخن می‌گویند. درآمد اکثر مردم روستا از فعالیت‌های باغداری، دامداری و پرورش طیور تامین و گروهی از مردم در امور خدمات و صنایع دستی فعالیت دارند. این روستا در یک منطقه کوهستانی استقرار یافته و فاقد اراضی هموار برای کشت محصولات کشاورزی است. مصارف مردم این روستا محصولاتی از قبیل حبوبات، سیب زمینی و پیاز و درختانی هم چون فندق و گردو است. پیرامون روستا را ارتفاعات و بیشه‌زارهای سلسله جبال البرز فراگرفته و چشم‌اندازهای بسیار زیبایی را پدید آورده است. هر ساله در فصول بهار و تابستان گردشگران بسیاری از نقاط مختلف ایران به داماش سفر می‌کنند. در زمان شکوفایی گل سوسن چلچراغ، جشنواره باشکوهی در اطراف داماش برگزار می‌شود؛ اهالی منطقه عمارلو با لباسهای محلی زیبا در آن شرکت می‌کنند و با شادی و نشاط مراسم ویژه‌ای را بر پا می‌کنند. کشتی گیله مردی، طنابکشی، خرپشتک، چوب بازی (رقص چوب)، تیش بازی (نوعی بازی محلی) چرخ و فلک، هلولک، گلفا و دور بچرخان از جمله بازی‌هایی است که در این ایام بیشتر رواج دارد. در این روزها، بازارچههای محلی برپا می‌شوند و نغمههای شورانگیز و ترانههای دلنشین روستایی با همراهی سازهای نی، تنبک، تنبور، کمانچه و سنتور به گرمی جشنواره سوسن چلچراغ میافزایند.
حتما به خاطر داشته باشید بدون تن‌پوش گرم نمی‌توان در آن هوای سرد دوام آورد، آن بالا فقط مه است و ابر و چمنزارهای سبز با گل‌های رنگین. تمام مسیر جاده به سوی داماش پوشیده از بوته‌های بزرگ گل بابونه سفید و بوته‌های رنگین کلاه میرحسن است که در هیچ کجای دیگری بدین انبوهی یافت نمی‌شود. به نظر می‌رسد که گل‌های بابونه سفید جای تابلوهای گردشگری را گرفته‌اند و مسافران را به سرزمین سوسن‌های چلچراغ هدایت می‌کنند.
جای تأسف است که عمارلو تنها منطقه سوسن چلچراغ هیچ جایی برای شب ماندن مسافر ندارد. نه اتاقی و نه کمپی، گردشگرانی که به این سمت می‌آیند، جایی برای اقامت ندارند.
البته مسافران این منطقه طبیعت‌گردند و بیش از هر چیزی دوست دارند در دل طبیعت و با استفاده از کمپ و چادر شب را به صبح برسانند. بنابراین اگر شما با آژانس به این سمت آمده باشید و شب را در جوار سوسن‌های چلچراغ گذرانده باشید، مشکلی برای اقامت ندارید. آن‌ها خود کمپ را با استفاده از چادرهای مسافرتی برقرار می‌کنند. اما اگر به صورت گروهی می‌آیید حتما به این مسئله فکر کنید، دلایل مهمی وجود دارد که باید حتما شب را در عمارلو و داماش بگذرانید.
نخست آنکه اگر بخواهید سفر را در یک روز خلاصه کنید، با توجه به دوری مسیر خستگی آن در جانتان باقی می‌ماند و دلیل مهم‌تر اینکه زیبایی و درخشش سوسن‌های چلچراغ در شب‌های مهتابی را از دست خواهید داد؛ بنابراین پیش از اینکه پابه‌پای جاده شوید باید چادرهای مسافرتی را آماده کنید. وقتی آنجا بروید مسافرانی را می‌بینید که درست چهره‌به‌چهره چلچراغ‌ها و بیرون از منطقه فنس‌کشی شده چادر زنده‌اند و شب زیبای روستا را به نظاره نشسته‌اند.
به خاطر داشته باشید، طبیعت‌گردی در همه دنیا آداب خاص خود را دارد. نباید کوچک‌ترین آزاری به طبیعت برسد. وقتی موضوع سوسن‌های منحصربهفرد داماش باشد، مواظبت‌ها و مراقبت‌ها باید بیشتر شود. در تمام دنیا تنها یک محدوده هفت هکتاری است که سوسن چلچراغ در آن به صورت کلونی می‌روید. این محدوده را فنس کشیده‌اند. ورود به آن با همراهی نگهبان ممکن است یا با مجوز. تخریب هر گونه گیاه در محدوده رویش سوسن چلچراغ ممنوع است. آسیب به خود سوسن هم جریمه دارد. از ریشه درآوردن هر پیاز مساوی است با پرداخت یک جریمه ۴۰۰ هزار تومانی.
داماش تنها در سوسن‌هایش خلاصه نمی‌شود. جنگل‌پیمایی هم از جمله لذت‌هایی است که نباید در سفر به این بلند سرسبز از دست داد. اگر با آژانس‌های تخصصی همراه شوید اطلاعات بسیار زیادی درباره پوشش گیاهی و حیوانی منطقه به شما می‌دهند، با آن‌ها هم‌سفر شوید خیلی راحت ردپای پلنگ و گونه‌های دیگر حیوان را به شما نشان می‌دهند. اگر هم اهل خوابیدن تا نیمه‌های ظهر نباشید و صبح قبل از طلوع آفتاب به جنگل بزنید از نزدیک گونه‌های حیوانی منطقه را خواهید دید، بازدید از سرو کهن‌سال هرزویل را فراموش نکنید. قدمت این سرو ۱۰۰۰ سال تخمین زده شده، زیرا ناصرخسرو ۹۰۰ سال پیش، از این سرو در سفرنامه خود نام برده است. در انتها پیشنهاد می‌شود در این سفر کفش مناسب پیاده‌روی، کلاه و عینک آفتابی، لباس گرم، بادگیر، بارانی، ظرف آب، کیسه خواب یا وسایل خواب، چراغ قوه و ظروف شخصی به همراه داشته باشید.
مسیر دسترسی به داماش و سوسن چلچراغ
مسیر دسترسی به این منطقه، از طریق پی گرفتن بزرگ راه قزوین به شهر لوشان ممکن می‌شوند. پس از رسیدن به دوراهی که به سمت فرعی جیرنده منشعب می‌شود، مسیر را به سمت جیرنده تغییر دهید. جاده‌ای ناهموار و پیچ در پیچ که در دامنه‌هایی تقریبا خشک و کم پوشش امتداد می‌یابد. از لوشان تا جیرنده حدود ۴۲ کیلومتر است و از آنجا هم حدود ۴۰ کیلومتر تا روستای داماش مسیر باقی می‌ماند. جاده فاقد کم‌ترین علائم راهنمایی جاده‌ای است و راه را فقط با پرسش از رهگذران و ماشین‌های عبوری می‌توان یافت. البته اگر از محلی‌ها سراغ داماش و چلچراغ‌هایش را بگیرید زودتر مسیر را خواهید یافت.
بهترین فصل برای بازدید از داماش
داماش در تمامی فصول سال زیبایی خاص خود را دارد، اما اواخر بهار و تابستان از سرمای ارتفاعات و سر کردن شبی سرد بیشتر مصون خواهید بود. اگر به قصد تماشای سوسن چلچراغ عزم سفر می‌کنید، از اواسط خرداد تا نیمه‌های تیر سفرتان را برنامه‌ریزی کنید.
