عملیات نصر8
عملیات نصر 8 در ساعت 1:16بامداد 29 آبان 1366 با رمز یا محمدبن‌عبدالله ادركنی، ادركنی، ادركنی، آغاز شد.
در تداوم سلسله عملیاتی كه در جبهه شمال غرب انجام شد، ضرورت اجرای عملیات به منظور فراهم سازی عملیات بزرگ و گسترده در این جبهه بیش از پیش احساس می شد. به همین دلیل به رغم دشواری های موجود، عملیات نصر 8 از سوی سپاه پاسداران طراحی شد.
اهداف عملیات
تصرف ارتفاع گرده رشو در نتیجه تسلط بر بخشی ازرودخانه قلعه چولانو تسهیل عبور نیروها.
استعداد دشمن
مسئولیت منطقه عملیاتی بر عهده سپاه یك ارتش عراق بود كه با لشكر 44 پیاده از این منطقه – به ویژه ارتفاع گرده رش – دفاع می كرد. تعدادی گردان خفیفه و گروه هایی از نیروهای جاش (كردهای محلی) نیز در مناطقی همچون ارتفاع گوجار، ویسی و الاغلو استقرار داشته و تحت امر این لشكر از مناطق مذكور حفاظت می كردند. تنها نیروی احتیاط لشكر 44 در آغاز عملیات، گردان كماندویی آن بود و حتی سپاه یكم نیز كه پدافند منطقه دربندیخان– شاخ مامندرا با چهار لشكر بر عهده داشت، فقط توانست تیپ 77 پیاده و یك گردان كماندویی را جهت پاتك به منطقه اعزام كند.
در مجموع، یگان هایی كه تحت امر لشكر 44، قبل و حین عملیات در منطقه حضور یافتند، به قرار ذیل می باشد:
- تیپ های 39، 74، 77، 83 و 603 پیاده.
- گردان كماندویی تابع سپاه یكم و گردان كماندویی تابع لشكر 44 پیاده.
- گردان تانك ابن حارث تابع لشكر 27 پیاده.
- گردان های 53 و 69 توپخانه.
قوای خودی
نیروهای عملیات بر اساس استعدادی برابر با 11 گردان پیاده به شكلیك قرارگاه ثابت و یك قرارگاه احتیاط سازماندهی شدند.
قرارگاه نجف اشرف هدایت نیروهای زیر را به عهده داشت:
لشكر 11 امیرالمومنین (ع)
لشكر 21 امام رضا (ع)
لشكر 57 اباالفضل (ع)
لشكر 155 ویژه شهدا
تیپ مستقل 12 قائم (عج)
هم چنین، لشكرهای 7 ولی عصر (عج)، 52 قدس و تیپ های مستقل 35 امام حسن(ع) و مسلم به عقیل به عنوان احتیاط قرارگاه در نظر گرفته شدند.
گردانهاي عمل کننده
گردان کميل
کردان ميثم
گردان حمزه
گردان امام حسين (ع)
گردان ابوالفضل (ع)
گردان اميرالمومنين (ع)
طرح عملیات
مانور عملیات برای تصرف ارتفاع گرده رش به شرح زیر طراحی گردید:
- تصرف نیمه جنوبی ارتفاع 1418 (قله دوم) توسط لشكر 21.
- تصرف نیمه غربی ارتفاع 1426 (قله اول) توسط لشكر 11.
- تصرف نیمه شمالی ارتفاع 1418 (قله سوم) توسط لشكر 57.
- تصرف نیمه شرقی ارتفاع 1426 (قله اول) توسط تیپ 12.
- تصرف ارتفاعات 1317 و 1348 (قله چهارم) توسط لشكر 155 ویژه.
هم چنین ، در صورت فراهم شدن شرایط مشاعه، یگان های احتیاط برای تصرف ارتفاعویولان و دشت هرمدانوارد عمل می شدند.
ضمناً، نیروهای اتحاد میهنی كردستان عراق می بایست روی ارتفاع ویولان و شمال آن وارد عمل شود تا ضمن تجزیه توان دشمن، راه ورودی قرارگاه رمضان به داخل خاك عراق بیشتر تامین گردد.
شرح عملیات
عملیات نصر8 در ساعت 1:16بامداد 29 آبان 1366 با رمز یا محمدبن‌عبدالله ادركنی، ادركنی، ادركنی، آغاز شد. به منظور تك هم آهنگ به مواضع دشمن، یگان‌ها با پنج تا هشت ساعت راهپیمایی، زیر مواضع دشمن استقرار یافتند، بدین ترتیب، با فرمان حمله، یگان‌های عمل كننده به طور هماهنگ و هم زمان حمله را شروع كردند و پس از یك ساعت، موفق شدند هدفهای خود را بر روی قله‌های 1426، 1418، 1391 و همچنین، قرارگاه تاكتیكی تیپ 39 و مقر گردان 1 این تیپ را تصرف كنند. در این میان، تنها مقر گردان 2 تیپ 39 در ادامه یال شمال گرده‌رش پاك‌سازی نشد.با آغاز عملیات، مهندسی قرارگاه نجف نیز اقدام به احداث جاده از پاسگاه پلیس به سمت رودخانه قلعه‌چولان و احداث پل لوله‌ای روی این رودخانه كرد.
از ساعت 5 صبح، دشمن با عناصر باقیمانده از تیپ 39 به لشكر 57 ابوالفضل (ع) پاتك كرد و با ادامه این فشار توانست این لشكر را 300 متر عقب بزند و به دلیل احساس خطر از این محور، به این لشكر ماموریت داده شد تا هنگام ورود نیروهای لشكر ویژه شهداء، در مقابل دشمن مقاومت كرده و منطقه را حفظ كند. لشكر ویژه شهداء نیز مأموریت داشت ادامة یال گرده‌رش را تصرف كند. از این رو، برای كمك و تقویت این یگان به توپخانه و ادوات دستور داده شد در آن محور اجرای آتش كنند. بدین ترتیب، ساعت 5 صبح به لشكر ویژه شهداء و لشكر 7 ولیعصر (عج) دستور داده شد كه در پی ادامه ماموریت لشكر 57 و تقویت خط دفاعی لشكر 21 امام رضا (ع) وارد عمل شوند. در این حال، بار دیگر دشمن اوایل صبح پاتك كرد اما این بار سركوب شد. پس از این حمله، تا ظهر روز اول، تحرك خاصی از دشمن مشاهده نشد اما بعد از ظهر چند فروند هواپیمای دشمن با قصد بمباران مواضع رزمندگان اسلام، اشتباهاً مواضع قوای خودشان را بمباران كردند.
در شب دوم، لشكر ویژه شهداء روی ادامه یال گرده‌رش، با یك گردان از لشكر 57 عبور كرده و آن را تصرف كرد.
عراقی‌ها پس از عقب‌نشینی از گرده‌رش، از روز سوم عملیات با تیپ‌های 31، 77 و 83 از دو محور به مواضع نیروهای خودی در میان قله‌های 2 و 3 و همچنین به قله 2 حمله كردند، اما رزمندگان اسلام آنها را عقب زدند.
از سوم آذر 1366، نیز نیروهای اتحادیه میهنی كردستان عراق روی ارتفاع ویولان عملیات خود را آغاز كردند. در پی این اقدام، دشمن توجه خود را به آن محور معطوف كرد و موفق شد پس از چند روز درگیری اتحادیه را وادار به عقب‌نشینی كند. در مجموع عملیات نصر 8 پس از یك هفته با موفقیت كامل پایان یافت.
نیروها با حركت از محورهای مختلف پس از 5 الی 8 ساعت راهپیمایی، در نزدیكی مواضع دشمن استقرار یافته و به انتظار فرمان آغاز عملیات نشستند. سرانجام عملیات در ساعت 01:16 بامداد 29/8/1366 با رمز مبارك یا محمد بن عبدالله، ادركنی آغاز شد و یگان های عملیاتی به طور هماهنگ و هم زمان به مواضع دشمن یورش بردند و پس از یك ساعت موفق شدند قلل 1424، 1426 (قله اول)، 1418 (قله دوم) و 1391 (قله سوم) و قرارگاه تاكتیكی تیپ 39 را تصرف كنند. از ساعت 5 صبح، دشمن با بكارگیری عناصر باقیمانده از تیپ 39 پاتك كرده و توانست یكی از یگان های خودی را حدود 300 متر عقب براند.
با روشن شدن آسمان، پاتك دوم عراق نیز شروع شد كه با مقاومت قوای خودی سركوب گردید. پس از آن، هیچ تحرك موثر و مهمی از دشمن در طول روز اول مشاهده نشد.
در شب دوم، نیروهای خودی مجددا وارد عمل شده و سه قله دیگر گرده رش را تصرف كرده و در نهایت موفق شدند به طور كامل این ارتفاع را در اختیار بگیرند.
دشمن كه ارتفاع گرده رش را از دست داده بود، از روز سوم عملیات شروع به پاتك برای بازپس گیری این ارتفاع كرد كه هر یك از آن ها با مقاومت طرف مقابل خنثی شد.
از تاریخ 2/9/1366 نیروهای اتحاد میهنی كردستان عراق روی ارتفاع ویولان وارد عمل شد. این اقدام موجب شد دشمن توجه خود را به آن محور معطوف نماید و پس از دو روز درگیری آن ها را به عقب براند.
نتایج عملیات
رزمندگان اسلام در عملیات نصر 8، به طور صددرصد به هدفهای خود دست یافتند. در واقع، با تصرف ارتفاع گرده‌رش، یك سرپل مناسب و جاپای مطمئن در آن سوی رودخانه قلعه چولان، برای اقدامات بعدی به دست آمد. در این عملیات، دشمن متحمل تلفات نیروی انسانی و تجهیزات زیادی شد و200تن از آنها نیز به اسارت نیروهای خودی درآمدند. همچنین، تیپ‌های 39، 74، 77 و 83 و برخی یگان‌های دیگر دشمن آسیب دیدند. علاوه بر این، مقداری از سلاح، مهمات و تجهیزات دشمن نیز منهدم و یا به غنیمت گرفته شد.
مناطق آزاد شده شهر ماووت ارتفاعات 1426 ، 1428 ،1391 چندين پاسگاه مرزي عراق بر روي ارتفاعات گرده رش روستاهاي گمالان زور ،گمالان خوارد،بر گر بالا ،بر گر پايين تجهيزات منهدم شده دشمن چندين دستگاه تانک ونفر بر انواع ماشين آلات مهندسي و راهسازي چندين قبضه آتشبار توپخانه چندين انبار مهمات دهها دستگاه خودرو نظامي يگانهاي منهدم شده دشمن انهدام تيپ 29 از لشگر 44انهدام تيپهاي 603 ، 83 ، 77 پياده انهدام يک گردان کماندويي از سپاه يکم انهدام سه گردان توپخانه انهدام يک گروهان تانک انهدام گردان کماندويي لشگر 44تعداد کشته وزخمي بيش از 2000 نفرتعداد اسراء 200 نفرغنايمتعدادي تانک دهها دستگاه خودرو مقدار زيادي انواي خمپاره انداز يک دستگاه رادار رازيت مقدار زيادي انواع سلاح سبک .
-تصرف ارتفاع گرده رش
-كشته و زخمی شدن حدود 300 تن از نیروهای دشمن
- به اسارت در آمدن 200 تن از نیروهای دشمن
موقعیت منطقه:
منطقه عملیاتی در شمال سلیمانیه واقع و توسط ارتفاعات بلند گرده رش،گوجار، قمیش، دولبشك، الاغلو، ویولان، گرده شیلانو نیزدشت هرمدان و تپه های جنگاوی احاطه شده است. در این میان، ارتفاع گرده رش از اهمیت بیشتری نسبت به سایر ارتفاعات برخوردار است؛ چرا كه برای ورود به منطقه غرب رودخانه قلعه چولان و انجام عملیات های بعدی می بایست این ارتفاع تصرف می شد.
از جمله ویژگی های این منطقه نیز می توان از كوهستانی بودن، محدودیت عقبه، نبود جاده – به طور خاص در مورد ارتفاع گرده رش – و سرما نام برد.
ارتفاع گرده‌رش كه عملیات نصر 8 بر روی آن انجام شد، در شمال سلیمانیه واقع شده است. قبل از این، در این منطقه عملیات‌های كربلای 10 و نصر 4 انجام شده بود. ارتفاعات بلند گوجار، قمیش، دولبشك، الاغلو، ویولان، گرده شیلان و نیز دشت هرمدان و تپه‌های چنكاوی اطراف این منطقه را در غرب، شمال غرب و جنوب فرا گرفته‌اند. رودخانه قلعه چولان، این منطقه را به دو بخش شرق و غرب تقسیم می‌كند كه در آن، ارتفاعات گامو، آمدین، ژاژیله، اسپیدار، دوقلو، قشن، و گلان واقع شده‌اند.
در مجموع، كوهستانی بودن، محدودیت عقبه، نداشتن جاده (به ویژه در ارتفاع گرده‌رش) و سرما از جمله ویژگی‌های جغرافیایی منطقه عملیاتی به شمار می‌رفتند.
علاوه بر این، ارتفاع گرده‌رش مهم‌ترین ارتفاع این منطقه به شمار می‌رفت كه برای ورود به زمین غرب رودخانة قلعه چولان، بایستی تصرف می‌شد تا انجام عملیات‌های بعدی میسر شود.
طرح مانور:
عملیات نصر 8 با هدف تصرف ارتفاع گرده‌رش تحت فرماندهی قرارگاه نجف به شرح زیر طرح‌ریزی شد:
-تصرف نیمه جنوبی ارتفاع 1418 ( قلّه دوم ) توسط لشكر 21امام‌رضا (ع)
-تصرف نیمه شمالی ارتفاع 1418 و تصرف ارتفاع 1391 ( قلّه سوم ) توسط لشكر57 حضرت ابوالفضل (ع).
-تصرف نیمه‌غربی ارتفاع 1426 ( قلّه اوّل ) توسط لشكر 11 امیرالمومنین (ع).
-تصرف نیمه‌شرقی ارتفاع1426( قلّه اوّل ) توسط تیپ12قائم (عج).
-تصرف ارتفاعات 1317 و 1348( قله چهارم ) توسط لشكر 155 ویژه شهدا .همچنین لشكرهای 7 ولیعصر (عج) ، 52 قدس و تیپ 35 امام‌حسن (ع) و تیپ مسلم‌بن‌عقیل به عنوان احتیاط قرارگاه در نظر گرفته شدند.
وضعیت دشمن:
مسئولیت منطقه عملیاتی به عهده سپاه یكم ارتش عراق بود؛ كه با یگان‌های سازمانی و نیروهای جیش الشعبی از ارتفاع گرده‌رش حفاظت و دفاع می‌كرد. میزان حضور دشمن در منطقه، در این زمان عادی قلمداد می‌شد. و از آنجا كه در اواخر پائیز و فصل زمستان، مطابق تجربه سال‌های گذشته، عملیات بزرگ ایران در جبهه جنوب انجام می‌شد،دشمن به تدریج نیروهای خود را به آن جبهه اعزام كرد. اما این نقل و انتقال كند انجام می‌شد. از این رو، برخلاف عملیات كربلای 10 كه در اوایل بهار همین سال صورت گرفت، حضور دشمن در منطقه بیشتر و سازمان یافته‌تر بود.
علاوه بر این،علی رغم اهتمام وافر قرارگاه نجف نسبت به رعایت غافلگیری و اعمال حفاظت عملیاتی، به دلیل حضور دشمن روی ارتفاع گامو و ارتفاع قمیش، اقدامات و نقل و انتقال یگان‌های خودی در معرض دید نیروهای عراقی قرار داشت و به همین دلیل، دشمن به طور نسبی هوشیار بود. این وضع به طور خاص چند روز قبل از شروع عملیات، تشدید شد و نیروهای در خط دشمن به حفر كانال، احداث سنگر، افزایش موانع مصنوعی و فعالیت كمین پرداختند. عراقی‌ها، همچنین، نیروهای یگان‌های مستقر در ارتفاع گرده‌رش، را افزایش دادند.
نقش هوانیروز در این عملیات:
به علت مسافت زیاد و شیب تند ارتفاعات گرده‌رش، تدارك یگان‌ها از راه زمینی بسیار دشوار بود، لذا با هماهنگی كه از قبل شده بود یگان‌ها از شب عملیات وسایل مورد نیاز خود را در تورهای اسلینگ آماده كرده و از صبح عملیات هوانیروز به اسلینگ وسایل تداركاتی یگان‌ها پرداخت و در روز اول عملیات هوانیروز 18 بار و در هر بار یك تن محموله را اسلینگ كردند و در روز دوم نیز 25 بار عملیات اسلینگ صورت پذیرفت.
مرور كوتاهي بر عمليات:
پس ازکاهش بحران خليج فارس و قطع درگيريهاي ايران و آمريکا دردريا ، بار ديگر جنگ زميني اولويت خود را بدست آورد و مجدداً تلاش درجبهه شمالي، اصلي گرديد .در دو عمليات کربلاي 10 و نصر 4، منطقه شرق رودخانه قلعه چولمان تا سورکوه تصرف شده بود ؛ گسترش عمليات به سمت غرب و کوتاه کردن فاصله مواضع قواي منظم خودي که در آن سوي مرز مستقر بودند و نيروهاي نامنظم قرارگاه رمضان و کردهاي معارض عراقي که در عمق خاک عراق استقرار داشتند مستلزم عبور از رودخانه قلعه چولمان بود و عبور از اين رودخانه نيز منوط به تصرف ارتفاع گرده رش بود. لذا عمليات نصر 8 براي تصرف اين ارتفاع با طراحي و فرماندهي سپاه پاسداران در تاريخ 29 آبان 66 و با رمز مبارک محمدبن عبدالله (ص) درساعت 1:25 دقيقه بامداد روز جمعه و با اهداف گسترش وضعيت خودي در غرب ماووت، با چند لشکر از جمله لشکر قدس گيلان آغاز شد .در اين عمليات لشکر قدس گيلان به استعداد 3 گردان رزمي پياده و سه گردان در احتياط عمومي منطقه بوده است .
بعد از شروع درگيري توسط لشکر 5 نصر، بلافاصله لشکر قدس براي عبور ازمعبري که توسط لشکر 5 نصر پاکسازي شده بود وارد عمل شد . يکي از گردانهاي لشکر قدس ضمن عبوراز موانع و ميدان مين از ارتفاع صعب العبور و نفس گير گرده رش نيروها را عبور داد و در خط تماس بادشمن درگير شد چون درگيري به روزکشيده شد يکي از گردان لشکر قدس به کمک گردان درگير درمنطقه شتافت و چندين پاتک دشمن را دفع نمودند و دردو شب متوالي درگيري با دشمن ،ارتفاع گرده رش کاملاً به تصرف نيروهاي اسلام درآمد . تسلط بر ارتفاع گرده رش ، گرفتن سرپل و جاي پا در آن سوي قلعه چولمان باز شد . در اين عمليات حدود 30 کيلومتر مربع از منطقه آزاد شده و بيش از 300 نفر از نيروهاي دشمن کشته و زخمي و تعداد 200 نفر از آنها را به اسارت درآوردند. اين عمليات در تاريخ 30 آبان 66 و با نتايج بسيار خوبي به پايان رسيد .
موفقیت كامل ایران، واكنش رسانه‌های خارجی
واكنش اكثر تحلیلگران نظامی سیاسی جهان، انجام عملیات در مناطق شمال‌غرب را فریب ارزیابی می‌كنند و معتقدند هدف اصلی ایران تصرف بصره است: ضمن اینكه اخبار خلیج فارس دیگر اخبارجنگ را تحت الشعاع قرار داده است:
روزنامه "میدل ایست اكونومیك دایجست" دراین باره نوشت: «نیروهای مسلح عراق درسرتاسر جبهه جنگ در آماده‌باش كامل به‌سر می‌برند. هدف احتمالی ایران شهر بصره خواهد بود كه عراقی‌ها می‌كوشند بار دیگر تدابیر دفاعی پیش‌بینی شده را به‌كارگیرند. همچنین "ایندیپندنت" روزنامة دیگر لندن با اشاره به این نكته كه عراق یك شبكه دیگر از مواضع دفاعی منطقه بصره ایجاد كرده است نوشت: «ایران به فشارهای مداوم رزمندگان خود مبنیبر دست زدن به حملات پیاپی جهت درهم شكستن خطوط دفاعی عراقی‌ها تا عملی ساختن یك رسوخ پیروزمندانه، متكی خواهد بود. عكس‌های ماهواره‌ای نشان‌دهندة آمادگی گسترده ایرانی‌ها برای دست زدن به یك حمله جدید در جبهه جنوبی است.» این روزنامه همچنین درمقاله‌ای دیگر آورده است: «ایران حملات آزمایشی خود را در نقاط دیگر به‌عمل می‌آورد تا تعادل عراقی‌ها را به هم بزند. اما در واقع در اطراف بصره و در جبهه جنوبی است كه نبرد واقعی صورت خواهد گرفت. هدف ایران بر آن است كه جنوب عراق و بصره را از سایر نقاط عراق جداكند.»
**
درگیری نظامی در خلیج‌فارس كه موجب تشدید حملات عراق به نفت‌كش‌ها و مقابله به مثل ایران و نیز حضور نظامی امریكا شده بود، باعث توجه بیشتر فرماندهی سپاه به آن جبهه شد.حدودا، از تیرماه سال 1366 با دخالت امریكا، جنگ ایران و عراق به طور محدود، جنبه بین‌المللی به خود گرفت.
اسكورت نفت‌كش‌های كویتی با ناوهای ایالات متحده و فشار بیشتر بر روی ایران باعث شد كه نیروی دریایی سپاه در خلیج‌فارس فعال شود و این روند كه با حمله امریكا به چاه‌های نفتی ایران، تعرض به كشتی‌ها و حمله موشكی ایران به كشتی‌های امریكایی همراه بود، حدود سه ماه به درازا كشید. پس از آن، بار دیگر فرماندهان سپاه توجه خود را به جبهه زمینی معطوف كرده و در راستای استراتژی عملیاتی شمال غرب، عملیات نصر 8 را به عنوان سرپل عملیات بزرگ زمستانی طرح‌ریزی كردند.
خلاصه گزارش عملیات
نام عملیات : نصر8
رمز عـــــــمليات: يا محمدبن عبدالله(ص)
جبهه : شمال غرب
منطقه عملياتي : ماووت از استان سليمانيه
تاریخ : 29/8 تا 5/9/1366
نوع تک : نیمه گسترده
فرماندهی : سپاه سازمان : سپاه
استعداد نیروهای درگیر :
ایران : 11 گردان پیاده
عراق : 23 گردان پیاده ، زرهی و کماندویی و 2 گردان توپخانه
هدف عملیات : تصرف ارتفاع گرده رش با هدف تکمیل خط جبهه در غرب ماووت
تلفات انسانی عراق : 500 نفر
توضیحات : سپاه همچنان به گسترش جبهه در استان سلیمانیه عراق ادامه داد و در این عملیات با تصرف ارتفاع گرده رش ضمن تکمیل خطوط جبهه در غرب ماووت ابتکار عمل لازم برای گسترش به سمت شهر سلیمانیه را هم به دست آورد .
نقشه عملیات
