مقدمه
اندكی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، منطقه اورامانات (از جنوب مریوان تا جنوب پاوه) جولانگاه گروه‌های ضدانقلاب گردید. بر همین اساس، به رغم تلاش نیروهای خودی برای پاكسازی این منطقه، عناصر ضدانقلاب همچنان به حضور خود ادامه می‌دادند. همین حضور موجب شد تا ارتش عراق به هنگام هجوم سراسری خود به خاك ایران اسلامی، منطقه اورامانات را مورد حمله قرار ندهد.
با شروع جنگ، نیروهای سپاه پاسداران مریوان و پاوه به همراه یگان‌هایی از ارتش جمهوری اسلامی طی چند عملیات موفق شدند قسمت اعظم منطقه تحت نفوذ ضدانقلابیون را پاكسازی كنند. متقابلاً، عراق نیز با مشاهده وضعیت مخاطره‌آمیز گروه‌های ضدانقلاب، تعدادی از یگان‌های خود را از مرز عبور داده و منطقه نوسود را اشغال كرد و مانع از الحاق نیروهای دو محور مریوان و پاوه در ارتفاع "كاوه زهرا" گردید. به همین خاطر، نیروهای خودی در تاریخ 11/4/1360 طی عملیاتی با نام "روح الله خمینی كبیر" منطقه نوسود را آزاد كردند.
با تسلط رزمندگان خودی بر نوار مرزی و نیز بر برخی مواضع دشمن، زمینه انجام عملیات به منظور انهدام قوای دشمن، تامین مرز در دو منطقه نوسود و هانی گرمله در دستور كار فرماندهان نظامی قرار گرفت.
اهداف عملیات
- انسداد دالان‌های ورودی عناصر ضدانقلاب
- پاكسازی و تامین امنیت شهرهای مرزی در منطقه اورامانات
- تصرف چندین ارتفاع و روستای منطقه
- تصرف شهر طویله عراق
موقعیت منطقه
منطقه عملیاتی میان سه شهر مریوان، نوسود و پاوه محصور و در ارتفاعات مرزی معروف به "تخت اورامانات" واقع است. شهرهای بیاره، طویله، پنجوین و حلبچه عراق نیز مقابل این منطقه قرار دارند.
ارتفاعات اصلی منطقه مزبور عبارتند از: شیندروی، سوسكان، درگه شیخان، كوه نعل كمین و پرونیه.
استعداد دشمن
- تیپ 116 پیاده
- تیپ 20 پیاده كوهستانی
سازمان رزم خودی
- چهار گردان از سپاه پاسداران پاوه و مریوان
- یك گردان از تیپ 84 خرم آباد (ارتش)
طرح عملیات
رزمندگان می‌بایست از دو محور مریوان و پاوه وارد عمل شده و ضمن آزادسازی بخشی از ارتفاعات منطقه - در محدوده بین نوسود و مریوان - و نیز انهدام دشمن، شهر طویله عراق و چند روستا را به تصرف درآورند.(5) محور مریوان - به فرماندهی حاج احمد متوسلیان - ماموریت داشت تا ضمن آزادسازی ارتفاعات شنگادور، توالی (پنج قله)، دره تاریك، جانبازان و ملقه پشقله، شهر طویله را تصرف و تامین كند.
محور پاوه - به فرماندهی حاج محمد ابراهیم همت - نیز ماموریت پاكسازی شهر نوسود، ارتفاعات كل هرات، سرنی، شوشمی و تعدادی از روستاهای منطقه از وجود دشمن (عناصر ضدانقلاب و نیروهای عراقی) و ورود به شهر طویله را بر عهده داشت.
لازم به ذكر است دو محور فوق از محورهای فرعی برای تامین اهداف خود بهره می‌گرفتند. محورهای فرعی به تناسب نیروهای ادغامی، فرماندهی متغیر داشتند. مثلاً، محور توالی شنگادور با استعداد 350 نفر و با فرماندهی ارتش وارد عمل می‌شد. محور دره تاریك با استعداد 200 نفر و نیز محور ملقه پشقله و جانبازان با استعداد 120 نفر با فرماندهی سپاه عمل می‌كرد.(6)
ضمناً، در طرح چنین پیش‌بینی شده بود كه با اعزام چندین گروه عملیاتی به عمق عراق، عقبه‌های دشمن نیز - همزمان با عملیات اصلی - مورد تعرض قرار گیرد. یك گروه به استعداد 20 نفر و به فرماندهی یك دانشجو ماموریت داشت پل "كولوس" در پنجوین را منهدم كند. یك گروه به استعداد 40 نفر عهده‌دار انفجار پل "زلم" در منطقه‌ای بین دو شهر سیدصادق و حلبچه بود. گروه دیگری نیز مامور انهدام توپخانه‌های دشمن بود.
شرح عملیات
درتاریخ 12/10/1360، رزمندگان خودی پس از اقامه نماز مغرب و عشا به طرف اهداف تعیین شده حركت كردند و پس از چندین ساعت كوهپیمایی، عملیات در بامداد روز بعد با رمز مبارك "لااله‌الا‌الله، محمد رسول الله" آغاز شد.
در محور پاوه، نیروهایی كه از معبر "وزلی" وارد عمل شده بودند در حین عبور از كنار شهر نوسود - جهت عزیمت به ارتفاع سرنی - با عناصر ضدانقلاب درگیر شدند و در نتیجه تعدادی از ضدانقلابیون كشته و تعدادی نیز اسیر شدند. در ادامه، اگرچه این نیروها به رغم هوشیاری دشمن توانستند هدف خود را تامین كنند، لیكن فشارهای دشمن موجب شد ارتفاع مذكور چندین بار دست به دست شود.
نیروهای محور ملقه پشقله و جانبازان نیز موفق شدند هدف خود را به سرعت تصرف كنند و وارد شهر طویله عراق شوند.
در این میان، عدم سقوط ارتفاع "كل هرات" و حضور دشمن روی آن موجب شد تا به رغم موفقیت نیروهای خودی در طرفین این قله مشكلات جدی در تامین و تدارك نیروهای خودی ایجاد شود. كمبود نیرو نیز از جمله مشكلات دیگر عملیات بود كه امكان ادامه آن را دچار مشكل مضاعفی كرده بود. به همین خاطر در بعدازظهر اولین روز عملیات دستور داده شد نیروها به مواضع قبلی بازگردند.
در محور مریوان، نیروهای خودی قبل از رسیدن به پای اهداف با تیراندازی و درگیری دشمن مواجه شدند. در معبر شنگادور اگرچه 4 قله از 5 قله این ارتفاع به تصرف درآمد، لیكن دشمن با استقرار روی قله پنجم تدارك و پشتیبانی نیروهای خودی را مختل كرده بود.
نیروهای معبر "دره تاریك" نیز كه با درگیری زود هنگام مواجه شده بودند، به دلیل تسلط و در نتیجه دید و تیر دشمن زمینگیر شدند.
در ادامه، دشمن با به‌كارگیری نیروهای احتیاط منطقه از جمله انتقال سه گردان از پنجوین و با استفاده از نیروهای گارد ریاست جمهوری پاتك خود را از بعدازظهر روز اول عملیات آغاز كرد.
اگرچه دشمن در این پاتك‌ها متحمل خسارات سنگینی شد لیكن كمبود توان خودی و عدم جایگزین شدن نیروهای تازه نفس ادامه عملیات را غیرممكن ساخته بود. لذا حدود ساعت 16 دستور عقب‌نشینی صادر شد.
نتایج
در این عملیات كه به صورت منطقه‌ای هدایت شد و از فرماندهی مركزی بی‌بهره بود، تلفات و ضایعات زیر بر دشمن وارد گردید:
تلفات
كشته: حدود 1000 نفر
مجروح: حدود 4500 نفر
اسیر: 191 نفر
انهدام تجهیزات
توپخانه: 15 قبضه
خمپاره‌انداز: 6 قبضه
توپ 106: 1 قبضه
تانك: 4 دستگاه
خودرو: چندین دستگاه
خلاصه گزارش عملیات :
نام عمليات : محمد رسول الله
زمان عمليات : 12/10/1360
مدت عمليات : 2 روز
مكان عمليات : منطقه عمومي شهرهاي بياره و طويله عراق در غرب شهر نوسود ايران
رمز عمليات : لااله الا الله محمد رسول الله
تلفات دشمن : 800 نفر كشته ، زخمي و اسير
ارگان هاي عمل كننده : سپاه و ارتش
اهداف عمليات : پس زدن قواي عراق و ضد انقلاب از شهر پاوه و جنوب مريوان به پشت مرز بين المللي
نقشه عملیات
