وب سایت همشهری آنلاین - شیوا حریری: از شهرمان که به طرف زنجان راه می‌افتیم، نمی‌دانیم چه‌قدر زیبایی و شگفتی در انتظارمان است.
از شهر زنجان تا قیدار و خدابنده و ابهر و ماه‌نشان راه زیادی نیست. شهرها کوچک‌اند و نزدیک. دیدنی‌های طبیعی بسیاری در انتظار هستند؛ کوه‌ها و غارها و چشمه‌ها و رودخانه‌ها و...
در هواي خوش اين‌روزها مي‌توان تاريخ را هم ديد؛ موزه‌ها را ديد و خانه‌هاي تاريخي و مسجدها و آرامگاه‌ها.
شهر سلطانيه روزگار ايلخانيان پايتخت ايران بود و امروزه شهرتش را از گنبد فيروزه‌اي‌اش دارد؛ گنبد سلطانيه. اين بنا به دستور الجايتو (سلطان محمد خدابنده) فرمانرواي ايلخاني ساخته شده و به روايتي آرامگاه اوست.
گنبد سلطانيه در سال1384 (2005 ميلادي) در فهرست جهاني ميراث بشري يونسكو ثبت شد.
تعدادي از شهرهاي ايران مدفن پيامبران است و شهر قيدار به نام پيامبري كه در آن آرميده مشهور است. قيدار نبي(ع) از اجداد پيامبر اكرم(ص) است و آرامگاهش در سده‌ي هفتم يا هشتم هجري قمري بنا شده است.
اين پل نام سازنده‌اش را بر پيشاني دارد؛ ميربهاءالدين. پل ميربهاءالدين به پل كهنه هم مشهور است، در جنوب شهر زنجان و بر زنجان‌رود قرار گرفته و قدمتش به دوره‌ي سلطنت ناصرالدين‌شاه قاجار برمي‌گردد.
بته‌جقه و غنچه و برگ فرنگ، جفت‌پيچ و پيچك و سه چشمه نقش‌هاي معمول مليله‌كاري‌اند. مليله‌كاري از هنرهاي زنجان است. در اين هنر با مفتول‌هاي نقره زيورآلات و ظرف مي‌سازند.
اگر از زنجان به طرف شهر ماه‌نشان حركت كنيد، با منظره‌اي شگفت‌انگيز روبه‌رو مي‌شويد؛ كوه‌هايي رنگارنگ.
كوه و تپه‌‌هاي رُسي آلاداغ‌لار با رنگ‌هاي قهوه‌اي و سبز و قرمز و زرد و نارنجي و سفيد، پس از بارندگي و وقتي خاك خيس مي‌شود، ديدني است.
مسجد دارا، مسجد سید، مسجد سلطانی و مسجد جمعه نام‌هاي گذشته‌ي مسجد جامع زنجان است. اين مسجد به دستور يكي از پسران فتحعلي‌شاه قاجار با هدف اين‌كه محل عبادت و تدريس باشد، ساخته شد.
اين‌جا رخت‌شوي‌خانه‌ي زنجان است. بنايي براي امنيت و آسايش زنان كه ناچار نباشند براي شست‌وشوي لباس‌ها و در سرماي زمستان زنجان تا چشمه بروند.
اين بنا در محله‌ي بابا جامال چوقوری (گودال باباجمال)، امروزه موزه‌ي مردم‌شناسي زنجان است و در آن مي‌شود شيوه‌ي زندگي و ابزار مورد استفاده‌ي مردم را در گذشته تماشا كرد.
مسجد جامع زنجان در بافت قديمي شهر و در نزديكي بازار قيصريه قرار دارد. مسجدي چهار ايواني با كاشي‌هاي هفت‌رنگ اسليمي و گل و بوته به سبك هنر دوره‌ي قاجار و گچ‌بري‌هاي مقرنس.
چارق و چاقو دو سوغاتي معروف زنجان است.
چارق در گذشته نوعی کفش چرمي بود كه با تسمه‌ها يا بندهايی به ساق پا پیچیده مي‌شد. امروزه چارق‌دوزي از صنايع دستي زنجان است؛ پاپوشي ظريف كه با چرم و نخ‌هاي رنگي دوخته مي‌شود.
میدان شیر خوابیده، میدان بیستون، میدان چهل‌ستون، سه‌راهی کوهی، میدان پنج‌شیر، تالار عروس، اتاق عقد، پای فیل، عروس و داماد، میدان شمع، دوجادوگر، نخل سوخته و... كي فكرش را مي‌كند اين نام‌ها بخش‌هاي گوناگون يك غار باشد؟ در غار كَتَله‌خور، استلاکتیت‌ها و استلاگمیت‌هاي آهكي براساس شباهت به بعضي اشيا يا فضاها به اين اسامي خوانده مي‌شود. كَتَله به معني كوه كم‌ارتفاع است و كتله‌خور يعني كوه خورشيد.
غار كتله‌خور غاري خشكي- آبي است در شهرستان خدابنده. این غار سه طبقه دارد با گذرگاه‌هاي اصلي و تونل‌های فرعی بسيار. قندیل‌های مخروطی آویزان از سقف‌ها به دليل داشتن ناخالصی، رنگ‌های متنوعي دارند.
عمارت ذوالفقاري بنايي از عهد قاجاريه كه روزگاري ساختمان اداري و مسكوني حكمران زنجان بوده. اين بنا امروزه موزه‌ي باستان‌شناسي است ودر آن موميايي مردان نمكي نگه‌داري مي‌شود؛ موميايي‌هايي كه در سال 72 در معدن نمك روستاي چهرآباد زنجان كشف شد.
