صنایع دستی ایران

ظروف :
چرم ماده اصلی ظروف های اولیه را در روزگاران گذشته تشکیل می داد

ظرف چرمی مورد استفاده در کره گیری از ماست ( عشایر )
سپس چوب و شاخه های به هم بافته ، پوست درختان ، ساقه های میان تهی و کدوی قلیانی برای ساختن ظروف مورد استفاده قرار گرفت و آنگاه دوره ی ظروف سنگی و سپس ظروف گل خام و پخته و سفال های منقوش و لعاب دار در سیر تکاملی ظروف با استفاده از تجربه ی گذشتگان یکی پس از دیگری ساخته شد

کدوی قلیانی ( محلی ) که بیشتر مورد استفاده ی ادویه ی فروشی ها ، و در خانه ها انواع تخم نگهداری می شد
بعد از کشف فلز این وسایل از آهن ، مفرغ ، برنز ، و مس ساخته شد و دستان هنرمند هنرآفرینان جهت زیباتر کردن آن ها ، نقش و نگاری بر آن اضافه کردند

مورد استفاده در یکی از آشپزخانه های مساجد ( ظرف مسی که به زیبایی هنر آراسته شده سوراخ کرده ان )
برای ساختن ظروف مسی ، ورق مس را بعد از طراحی و برش با قیچی ، به شکل و اندازه های مورد نظر درآورده و با دندانه ای کردن لبه های دو طرف ورق مس و بعد از تو رفتگی و یا به هم رفتگی این دندانه ها با چکش کاری روی سندان به شکل ظروف مورد نیاز در می آوردند . ورق مسی مانند آهن به حرارت و گداخته شدن در کوره آتش نیاز ندارد

گارکاه صنعت مسگری
مسگری و سفیدکاری ظروف مسین : از انواع ظروف مسین می توان به ، دیگ ، سینی ، مجمعه ، تشت ، نِی و دیگ عرق گیری ، انواع قابلمه ، انواع کاسه ، انواع بشقاب ، قاشق ، پیاله ، جام حمّام ، جام شربت در مساجد ، آفتابه لگن ، گلابدان ، قندان ، منقال ، آفتابه ، مشقفه ( جام کوچک حمّام ) ، قوری ، سطل، کهنک ( کوزه آب عشایری ) ، آفتابه لکن ، لنتر ، تاوه ، جای نان ، خاک انداز ، آب گردان ، اسپندان ، پیه سوز ، لاله، کفگیر ، ملاقه ، و .صدها اشیاء مسین دیگر نام برد

سفید کاری ظروف مسی در گارگاه مسگری بناب ( برادران حسن و حسین )

کهنک ( کوزه ی آب عشایر و آفتابه ی بدون لکن برای (شستن دست های میهمانان ) موزه ی مردم شناسی بناب
در اکثر این ظروف مسگر بنا به ذوق هنری خود و با توجه به مهارت های فنی با انواع قلم مخصوص خود اشکالی از گل ها ، برگ ها ، ترنج و سر ترنج ها ، انواع پیچک ها ، اشعار و نقش و نگار های متناسب با فرهنگ مردم محل تولید می نمودند و این ظروف هنری امروزه زینت بخش خانه ها ست .
بعد از ساخت ظروف مسی آن را با قلع ، با روش های مخصوص سفید کاری می کردند تا از این طریق جلو زنگ زدگی گرفته شده و مورد استفاده ی عموم قرار می گرفت . زمانی نه چندان دور در شهر بناب بیش از 120 نفر در بازار مسگران به حرفه ی مسگری مشغول بودند ، صدای چکش مسگرانی در بازار سرپوشیده مخصوص مسگری می پیچید این صدا آواز موسیقی بود برای صاحبان این حرفه ونویدی از رونق اقتصادی شهر داشت در کنار بازار آهنگران و در مسیر جاده ی ابریشم ( جاده ی محال و گاودول )
این صنعتگران تولیدات خود را ضمن فروش به کاروان های تجارتی ، به همراه کاروان های شهری در گروه های چند نفری جهت فروش به اکثر شهر ها و روستاهای استان های آذربایجان شرقی ، غربی ، کردستان و زنجان می رفتند . متاسفانه بعد از سال1350 شمسی کم کم ظروف مسی جای خود را به ظروف آلومنیومی نسوز و پلاستیک داده است ، دیگر بازار بزرگ مسگران آن رونقگذشته را ندارد و بیشتر به حلبی سازی روی آورده اند . امّا از سال 1390 به این طرف کم کم مردم به اهمیت ظروف مسی پی برده و یواش یواش ظروف مس وارد بازار می شود و کار و کاسبی علیرغم قیمت بالای آن رونق می گیرد ، اما دیگر آب رفته به جوی باز نمی گردد .
هنر قلم زنی و زیبا سازی روی بدنه انواع جام های شربت مسی در مساجد و اشعار حکّ شده و آیات و تصاویر برگ و گل و بلبل چنان جذابیتّی به اینگونه جام ها داده که امروزه زینت بخش موزه های دوره صفوی و قاجاری و پهلوی است .
اشعار زیبا از شاعران عارف ، خطوط و اشکال هندسی ترنج و با طرح های متنوع ، نگاه هر بیننده ای را به تحسین وا می دارد .

جام شربت مسجد جامع مهرآباد بناب ( در موزه ی مردم شناسی بناب )
نقوش و خطوط و اشعار در داخل مجمعه های مسی که زینت بخش سفره های میهمانی ها و نذر و احسان در مساجد محلی بوده ، هنری که دست کمی از زیبایی جام های بزرگ مسی نداشت ، هنرمندان و صنعتگران مسگر ، میدانی یافته بودند به جولان چکش و قلم با ذهنی خلّاق برای آفرینش زیبایی های هنری خودشان . کمتر ظرف مسی در قدیم یافت می شد که رویش قلم زنی نشده باشد این کار از حکایت روحیه زیبا پسندی و هنردوستی مردم دیار را می رساند . متاسفانه بیشتر این آثار هنری ارزشمند در دوره ی پهلوی عتیقه فروشان دوره گرد از شهرستان ها خریداری و جمع آوری نمودند و شهرها را از این هنر تهی نمودند .

ظروف مسین در موزه مردم شناسی جنوب سهند ( شهر بناب )

نگارش علی اصغر بالغ ، بازنشسته ی میراث فرهنگی بناب

لِنج گونه‌ای از کشتی کوچک یا قایق بزرگ باری و مسافری است که در خلیج فارس و دریای عمان و اقیانوس هند دیده می‌شود. لنج‌ها بر پایه قایق‌های بادبانی رایج در خلیج فارس ساخته می‌شود با این تفاوت که به جای بادبان با موتور حرکت می‌کند. عرشه باز یا نیمه‌باز دارد. از دهه ۱۹۵۰ میلادی موتور بنزینی یا دیزل برای پیشراندن لنج‌ها بکار رفت و امروز بیشتر لنج‌ها موتور دارند.

ام لنج در فارسی از واژهٔ انگلیسی Launch گرفته شده، که خود آن نیز از واژهٔ اسپانیایی Lancha آمده‌است. در سواحل شرقی آفریقا آن را «دهو» می‌خوانند. در جنوب به کسانی که در کار ساخت لنج می‌باشند جلاف یا گلاف گفته می‌شود.به اتاق ناخدا قماره و به انبار پائینی خن گفته می‌شود. در ایران لنج‌ها در کرانه‌های خلیج فارس بسیار یافت می‌شوند و لنج‌سازی یکی از صنایع بومی مردمان خلیج فارس است.

لنج‌سازى و قايق‌سازى از قديمى‌ترين و مهم‌ترين صنايع دستى جنوب ایران است و سابقهٔ‌ آن به دورهٔ‌ افشاريه مى‌رسد. اين صنعت در سال‌هاى اخير به واسطهٔ افزايش مبادلات دريايى و صيد ماهى از رونق زيادى برخوردار شده است. نيروى شاغل اين صنعت منحصر به همان «گلافان»، (سازندگان لنج و قايق) قديمى است. مصالح اوليهٔ مورد نياز چوب‌هاى جنگلى مقاوم در مقابل رطوبت براى اسکلت و تخته‌هاى مرغوب هندى به نام ساى براى بدنه آن است. بقيهٔ مصالح از محل تهيه مى‌شود. هنوز وسيلهٔ کار گلافان بسيار ابتدايى است که سبب کندى کار و کمى توليد ساليانه مى‌شود. مهم‌ترين مراکز توليد اين صنعت عبارت‌اند از بوشهر، بندر ريگ، بندر گناوه، جزيره شيف و برخى ديگر از بنادر جنوب ایران.

آن چنان که از نام آن بر آید این سفال در یکی از روستا های گناباد موسوم به روستای مند تولید می شود . سفالگری در گناباد با پیشینه ای پنج هزار ساله و همچون تمدن های هم عصر از شیوه ای یکسان در ساخت پیروی می کند اما سفال مند با مصالح و تزیینات متفاوت به شکل پدیده ای نو ظهور از اواخر قرن یازدهم هجری در مند به لحاظ نوع مواد سازنده دو گروه جسمی و چینی تقسیم میگردد. ماده اولیه ی سفال جسمی خاک رس و سفال چینی ترکیبی از پودر سنگ وگل سر شور می باشد . سفال مند معمولا لعاب دار است .اما مهم ترین مشخصه ی سفال مند عناصر تزیینی بر گرفته از طبیعت است.این عناصر شامل چهار گروه انسانی ،حیوانی،گیاهی و هندسی می باشند. از جمله نقوش مشهور سفال مند (( نفش ماهی)) است که جایگاه والایی در روایات اسطوره ای دارد. ماهی در اعتقادات ایرانیان سرور آفریدگان اورمزد در برابر وزغ بزرگترین آفریدگان اهریمن است. نقوش خورشید خانم ،پرنده،پروانه،بته،جقه،گل ومرغ ،گل و پروانه،گل کدو،کتیبه،ابرو گل،محرمات، خونه کی و انواع اسلیمی از دیگر نقوش بکار رفته بر بدنه ی سفالینه های مند گناباد هستند،که انواع این ظروف و نحوه ی ساخت و پرداخت آنان در یکی از غرفه ها به نمایش گذارده شده اند.

از جمله مهمترین هنر سنتی مطرح در منطقه کلات ابریشم بافی است و زاوین در کلات مرکز بافت ابریشم محسوب می گردد. هنرمندان ابریشم باف زاوینی در بافته های خویش از رنگ های درخشان مشکی، سبز، زرد، سرمه ای و سفید استفاده می کنند. طرح های هندسی این بافته ها قابل مقایسه با قالی و گلیم می باشد. این نقوش برگرفته از محیط پیرامون و عوارض طبیعی هستند. همچنین در شهرستان کلات علاوه بر هنر ابریشم بافی هنر بافت گلیم های پر نقش و نگار در روستاهای قلعه زو و آغداش از اعتبار خاصی برخوردارند.

در مناطق مختلف شهرستان کاشمر مشاغل سنتی و هنرهای دستی هنوز تا حدودی رواج دارد. اما در میان آنها بافت قالی به ویژه در روستاها از اهمیت به سزایی برخوردار است. قالی کاشمر به واسطه مرغوبیت در بافت، نقشه و رنگ یکی از قالی های به نام منطقه خراسان رضوی می باشد. از جمله مشاغل سنتی در شهرستان کاشمر می توان به مسگری، نجاری و آهنگری اشاره کرد. گلیم بافی، حصیربافی، گیوه دوزی و بافت قالیچه نیز از سایر صنایع دستی و هنرهای سنتی این شهرستان به شمار می آید.

نمدمالی در قوچان به ویژه میان عشایر سابقه ای دیرین داشته و با توجه به تعداد محدود کارگاه ها ، همت و علاقه اساتید قدیمی این فن بر پویایی و حیات این هنر افزوده است. در این کارگاه ها پوشش گوناگونی چون کلاه نمدی سرکش ، جلیقه ، عرق گیر اسب ، زیرانداز و روپوشی برای چوپان ها معروف به خاپانک یا کپنک تولید می شود . رنگ هایی که برای نقوش روی نمد استفاده می گردد طبیعی بوده و شامل روناس برای رنگ زرد و شنگرف برای قرمز و نارنجی و … می باشد . نقوش این نمدها بیشتر از طرح های ساده ی هندسی انتخاب می شود. برای تهیه نمدی به ابعاد 2×2 متر حدوداً 12 کیلوگرم پشم خالص لازم است.

از جاذبه های فرهنگی – هنری مردم قوچان ، صنایع دستی این خطه است که ریشه در فرهنگ و هنر داشته و بیانگر نحوه زندگی و اندیشه ی آنان می باشد. تولیدات صنایع دستی در مناطق روستایی و عشایری بخش عمده ای از درآمد خانوارها را تشکیل می دهد. از میان مهمترین صنایع دستی در شهرستان قوچان می توان به گلیم بافی با استفاده از نقوش منحصر به فرد نمد مالی ، پوستین دوزی ، قالی بافی و … اشاره کرد.

از میان صنایع دستی رایج در شهرستان درگز می توان به گلیم بافی ، نمدمالی ، چارق دوزی ، دوخت البسه ابریشمین اشاره کرد . اما مهمترین سوغات شهرستان درگز نوعی شیرینی است که به آن آبنیات هل دار یا شکر پنیر هل دار معروف است. گردو نیز میوه ای درختی است که در ناحیه درگز به وفور به بار می نشیند و برخی از آن بعنوان سوغات درگز یاد کرده اند.

استان مازندران به سبب مجاورت با دریاچه ی خزر و برخورداری از بارندگی به میزان کافی ، از جمله مناطق سرسبز کشورمان است که دارای جنگلهای وسیع و انبوهی می باشد و فراوانی چوب در این منطقه باعث شده تا از گذشته های دور، روستانشینان و سکنه ی مناطق حاشیه ی جنگلها قسمت اعظ م نیازهای خود را از چوب تهیه کنند و در این رابط ه به مهارت فوق العاده و قابل تحسینی دست یابند.
در حال حاضر نیز استان مازندران و به ویژه روستاهای ورا زده علیا، جوربند، انگتارود و… (از توابع شهرستان نور) جزو مناطق معروف تولید مصنوعات چوبی محسوب می شود و صنعتگران هنرمندی که به کار در این رشته اشتغال دارند با استفاده از تنه ی یکپارچه ی درختان و بدون بهرهگیری از ابزار کار مدرن مصنوعاتی هنری و مصرفی متعددی تولید میکنند که از بین آنها جوله ، کلر، لاک، عصا، تخته ی سبزی خردکنی، قاشق و قندانهای تزیین شده با مجسمه حیوانات قابل اشاره است و توانسته در بازارهای محلی و هم چنین بازار سایر شهرهای ایران جای شایسته یی را به خود اختصاص دهد.
چوبی که از جنگلهای استان مازندران به دست می آید به دو دسته ی بزرگ تقسیم میگردد. نخست چوب گیاهان تیز برگ (نظ یر انواع کاج و سرو) که به رنگ های زرد یا سفید متمایل به قرمز دیده می شود و بسیار نرم و سبک است ، قدرت تحمل فشار زیادی را دارد و در مقابل رط وبت و سایر عوامل جوی بسیار مقاوم می باشد و به دشواری تاب می خورد و ترک بر می دارد.
دسته ی دوم چوب هایی که از جنگلهای استان مازندران به دست می آید چوب درختان پهن برگ نظ یر راش، بلوط، گردو، زبان گنجشک، نارون ، چنار، ملج، افرا و… است که اگرچه ویژگی های چوب درختان تیز برگ را ندارد، اما کار کردن با آن بسیار ساده است . صنعتگران روستاهای مورد اشاره با بهره گیری از این خاصیت درختان پهن برگ خصوصا ویژگی های درختان ملج و افرا که کار کردن با آن آسان است و در مقابل خشکی یا رط وبت عکس العمل چندانی از خود نشان نمیدهند و در برابر پیچیدگی ، کج شدن و ترک خوردن مقاوم هستند استفاده نموده و محصولاتی تولید می کنند، که هر یک در حد خود زیبا و قابل تامل است و دارای کاربردهای مختلف هنری و مصرفی می باشد.
ابزار کار سازندگان مصنوعات چوبی استان مازندران از وسایلی ساده و ابتدایی تجاوز نمیکند و در مجموع عبارت است از: تبر تیشه اره سوهان چوب ساب مغار که در اصطلاح محلی رخ نامیده می شود اسکنه ورنده و با کمک همین ابزار کار مختصر است که صنعتگران به چوب بی شکل هویت می بخشند و تنه های قط ور و بی روح درختان را به صورت محصولاتی با هیاتهای متناسب در می آورند.
نحوه و مراحل کار سازندگان مصنوعات چوبی استان مازندران به این صورت است که بعد از قطع تنه ی درختان آنها را به اندازه ی تقریبی محصولی که قصد ساخت آن را دارند بریده و سپس با کمک تیشه شکل اولیه یی را که باید داشته باشد می تراشند. سپس محصولی را که به صورت ابتدایی تراشیده شده مدتی در جایی گرم و خشک و در جریان هوای آزاد قرار میدهند تا رط وبت گیری یا به اصطلاح معروف خشک شود و در آخرین مرحله، چوبها را مجددا به کارگاه برگردانده به تکمیل و پرداخت آن که شامل شکل دادن نهایی به فرآورده و پرداخت آن با کمک چوب ساب و سمباده می باشد می پردازند و در نهایت قسمتهای درونی و برونی مصنوع را با ماده یی شیمیائی می پوشانند تا کلیه ی خلل و فرج چوب مسدود گردد و در مقابل عوامل جوی استقامت پیدا کند.
قسمت اعظ م مصنوعات چوبی مناطق روستائی استان مازندران دارای مصارف و مشتریان محلی است و بخشی از آن نیز توسط فروشگاههای وابسته به سازمان صنایع دستی ایران در نقاط مختلف کشور عرضه می شود که خوشبختانه با استقبال خوب هموطنان عزیز مواجه شده است .

لباس كردي يكي‌از زيباترين و متنوع ترين و پوشنده‌ترين پوشش‌هايي است كه به نوشته سياحان در سفرنامه‌هايشان در سطح فرهنگ مردم دنيا كم‌نظير است. به طوري‌كه اين لباس در چندين جشنواره مختلف بينالمللي مقام اول را به لحاض پوشش، زيبايي و تنوع طرح را به‌خود اختصاص داده است.تنوع پوشش‌هاي و البسه‌هاي محلي كردي ، ملون بودن و اهميت دادن به پوشش توامان با زيبايي و تاثيرات عوامل جويي و جغرافياي در ايجاد اين تنوع ها تاثيرات بسزايي دارد.

باتوجه به مصارف عمده‌ي اين توليداد تعداد كثيري از صنعتگران كردستان به دوخت انواع البيه‌محلي ، زنانه و مردانه مي‌پردازند. هنر دوخت پوشش‌هاي كردي با توجه به‌تنوع و تعدد فرمها و كاربردهاي مختلف آن از غني ترين هنرهاي اين مرز و بوم بوده پرداختن به آن مستلزم شناختو تبحر زيادي مي‌باشد. انواع البسه زنانه كردي بر اساس مناطق مورد استفاده آن نام گزاري شده‌اند از قبيل لباسهاي اورامني، سنندجي، سقزي، مريوانه‌اي بانه‌اي و..

انواع البسه كردي مردانه با نام‌هايي از قبيل ” رانگ و چوخه” ، “كه‌وا پانتول”،” مرادخاني”، “ملكي”، “شكاكي”، “اورامي ” و… نامگزاري گرديده كه لاين نامها مبين فرم و طرح لباس محلي مذبور مي‌باشد. كار كردهاي متنوع و مختلف البسه محلي اين منطقه به لحاض فرهنگي، جايگاه اجتماعي ، مناسبت‌هاي خاص ، جشن‌ها و… باعث گرديده است اهميت پرداختن به آين هنر در ميان صنعتگران از ويژه‌گي خاصي بر خوردار گردد.

تاچند سال پیش نمد مالها وکلاه مالها در بازار شهر به تولید انواع کلاه نمدی – پالتونمدی – پالتونمدی چوپانها و زیرانداز وغیره می پرداختند. مواد اولیه لازم برای تولید کلاه نمدی پشم وکرک می باشد. راي درست کردن اينگونه کلاه ها در ابتدا ميبايست پشم گوسفندان حلاجي شده باشد. ماده اولي اين کلاه ها معمولا از پشم گوسفندان است البته گاها کلاه هاي کرکي هم به اينگونه توليد مي شود که بع علت قيمت بالاي کرک توليد اينگونه کلاه ها مقرون به صرفه نيست.

به طور تقريبي براي هر کلاه کلفت 20 مثقال و براي کلاه هاي نازکتر 15 مثقال پشم گوسفند مورد نياز است.پس از مرحله حلاجي پشم گوسفندان بايستي پشم حلاجي شده را با آب صابون ورز داد و سپس پشم ورز داده شده وارد مرحله اِنگاره (انگاره:قالب گرفتن کلاه ها در گويش محلي نجف اباد) گرفتن ميشود. براي قالب گرفتن کلاه ها ابتدا بايستي اجاقي براي اين کار گرم شده باشد و پس از سفت شدن پشم ورز داده شده (به گويش محلي هم گرفتن) پشم سفت شده را شروع به ماليدن ميکنند. (شبيه شغل نمد مالي)

پس از شکل گرفتن کلاه نوبت به قالب گرفتن آن ميرسد. براي اين کار پنج نوع قالب مختلف وجود دارد که بنا به اندازه و نياز قالب مورد نظر انتخاب ميشود کلاه قالب گرفته ميشود. پس از مرحله قالب گيري کلاه نوبت به رنگ آميزي آن ميرسد. رنگهاي مورد استفاده در شغل کالاه مالي (کالامالي) معمولا از انواع رنگهاي گياهي است از جمله پوست انار و زاج.پس از رنگ آميزي کلاه مجدداً مي‌بايست کلاه قالب زده و تميز (به گويش محلي پرداخت شدن) شود و کلاه آماده فروش مي‌شود.

کلاه مالي امروزه ديگر مانند گذشته رونق خود را ندارد و بيشترين مشتريان محصولات اين شغل از روستاها و شهرهاي اطراف هستند. از جمله مشکلات اين شغل مي‌توان به بيمه نبودن شاغلين اين بخش و سختي آن اشاره کرد.

كتيبه: آنچه به خط جلي نسخ يا به خط طغري يا به خط كوفي بر دور ديوار مساجد و مقابر و اماكن متبركه يا سردر دروازه خانه امرا و بزرگان نويسند. اما در اصطلاح هنري كتيبه دوزي به دوختي اطلاق مي شود كه در آن طرحهايي از آيات ، اسما ، اسامي ائمه اطهار (ع) و اشعار به شيوه خطوط : ثلث ، مثني ، معما ، طغري ، شبه طغري ، تسلسلي يا ديواني ، ساير خطوط تفنن يا نستعليق با قلم دانگ بالا با استفاده از نخهاي سرمه ، مليله ، نقده يا گلابتون دوخته مي شود.

در كتيبه دوزي از دوختهاي ساتن دوزي و ده يك دوزي استفاده مي گردد و معمولا زير دوخت را با مقوا يا دوختهايي مثل بخيه روي هم ، پنبه دوزي و يا فتيله دوزي برجسته مي نمايند. نوع نخ به كا برده شده در كتيبه دوزي عبارتند از نخ گلابتون ، نقده و سرمه. موارد مصرف كتيبه دوزي بيشتر در پرده ها ، روكش مقابر ، تابلوها ، تزئين روي لباسها ، سفره ها ، روميزيها و غيره مي باشد.

کـَپو یکی از صنایع دستی جنوب ایران است که با برگ درخت خرما (نخل) بافته می‌شود. کپوبافی بافتن سبدهای حصیری با برگ درخت خرما و تزئین آنها با کامواهای رنگی است. دو روش برای تزئین این سبدها وجود دارد.کپوها زمینه ساده حصیری دارند و با کاموا به رنگهای شاد روی آنها نقش‌های هندسی ایجاد می‌کنند. تمام سطح کپوها را با کاموای رنگی می‌پوشانند و حصیر دیده نمی‌شود. معمولا برای زیبایی به درب کپو منگوله‌ای نیز متصل می‌کنند. باز کردن درب کپو با این منگوله آسان‌تر هم می‌شود. کاربرد سبدهای کپو مواردی همچون جای نان، جای لوازم خیاطی و … است. کپو بافی در استان خوزستان و دزفول بیشتر رواج دارد. از نظر کیفیت و اصالت کپو های تولید، دزفول رتبه اول را در کشور داراست و تولیدات آن به شهرهای مختلف کشور فرستاده می شود. همچنین در بازار قدیم دزفول می توان تولیدات کپو در طرح های مختلف مشاهده و تهیه نمود.

صنایع دستی استان گلستان، هرچند با گذشت زمان و تغییر در سبک زندگی، بخش‌هایی از آن به فراموشی سپرده شده، ولی هنوز حیات پررنگی داشته و گسترش بسیاری دارد. بافت انواع قالی و قالیچه توسط تركمن‌های آق‌قلا، جاجیم در روستای زیارت گرگان، پارچه‌های ابریشمی شامل لباس، روسری، شال گردن، چادر شب، نوار حاشیه‌ای لباس در روستای کسر حوالی شهرستان کلاله حائز اهمیت است. از دیگر صنایع دستی استان می‌توان به بافت نمد، سوزن‌دوزی یا سیاه‌دوزی، ساز سنتی و ساخت زیورآلات ترکمنی اشاره کرد.

از مراکز دیدنی بندر ترکمن، دوشنبه بازار آن‌جاست که از بهترین و متنوع‌ترین بازارهای محلی استان محسوب می‌شود و سابقه‌ای دیرینه دارد. از مراکز اقتصادی شهر آق‌قلا، پنج‌شنبه بازار را می‌توان نام برد. در این بازار محلی و دیدنی، مردم از هر قشر و صنفی، کالاهای خود را عرضه می‌کنند و بی‌تردید صنایع دستی مردم ترکمن مانند قالی، قالیچه و پشتی‌های زیبا، زینت‌بخش این پنج‌شنبه بازار است.

شهرستان رزن داراي 501 کارگاه خانگي در رشته هاي گليم بافي،سراجي چرم ،مروار بافي ،خراطي ،معرق چوب و … و داراي 57 کارگاه توليدي در رشته هاي قاب سازي ،نمد مالي ،سراجي چرم و … مي باشد.در سال 1388 در راستاي آموزش و ترويج صنايع دستي تعداد 300 نفر در رشته هاي قلم زني روي مس ، نقره کوبي ،مروار بافي ،سراجي چرم ،رودوزي سنتي ،معرق چوب ،گليم بافي و .. آموزش ديده اند.در سال جاري نيز تعداد 120 نفر از محل اعتبارات استاني در رشته هاي منبت ،سراجي ،گليم بافي به صورت مرحله مقدماتي و در رشته قلم زني روي مس دوره پيشرفته در حال برگزاري مي باشد.

صنايع دستي شاخص شهرستان رزن :

1-در روستاي کاج 40 کارگاه قاب سازي با اشتغال حدود 150 نفر وجود داشته و به توليد محصولاتي مانند قاب آينه ،قاب عکس و ميز کنسول فعاليت دارند. اين صنعتگران تنها توليد کنندگان قاب هاي چوبي در کشور مي باشند.همچنين در روستاي گرمک نيز تعداد 10کارگاه قاب سازي وجود دارد.

2-کارگاه هاي توليدي چرم و مصنوعات چرمي در شهرستان جايگاه ويژه اي داشته و به توليد کيف هاي اداري ،پاسپورتي ،کمربند ،کيف دانشجويي و .. فعاليت دارند .از جمله کارگاه عفاف روستاي قراکند با اشتغال 15 نفر خانم و کار گاه هوشمند و روستاهاي تموزان و كرفس.

3-تنها کارگاه فعال نمد مالي در غرب کشور در روستاي شوند از توابع اين شهرستان قرار دارد .در گذشته حدود 30کارگاه در اين روستا وجود داشته که به علت درآمد کم و پيشرفت تکنولوژي ،عدم تمايل مردم به خريد توليدات نمد ،فعاليت در اين زمينه در حال منسوخ شدن مي باشد.آقاي صفر علي پيرعلي و فرزندانش در حال توليد ير انداز ،پوشاک ،پادري و کمربند و نمد تزييني مي باشند.نمد به دليل مقاومت بسيار بالا در برابر نفوذ آب و سرما در گذشته کاربرد فراواني در بين مردم به ويژه براي چوپانان و عشاير داشته است . اما امرزه با تغيير شرايط زندگي و پوشاک کاربرد نمد از مد افتاده است. يک فرد نمد مال به علت تماس دائمي با رطوبت ،دچار بيماري هاي مفصلي و آسم مي شوند.

4-مروار بافي (سبد بافي ):در سالهاي گذشته شهرستان رزن داراي چوب مروار مرغوب و کشت آن به صورت انبوهي صورت مي گرفت.از مصارف آن بافتن انواع سبد ها ،صندوق حمل انگور و ميوه جات و .. بوده است.غير از مصارف فوق به استان هاي شمال کشور نيز جهت انواع محصولات فرستاده مي شد.جهت احيا و ترويج اين صنعت چندين دوره آموزش مروار بافي برگذار شده است.

5-چلينگري : در گذشته در روستاهاي غينرجه ،دمق ،نير ،قروه درجزين و رزن افرادي به ساخت و توليد چاقو ،داس ،گوزوم کن باغباني،تبر، شن کش و … مشغول بوده اند. امروه فقط تعداد محدودي کارگاه در روستاي غينرجه و شهر هاي قروه درجزين و دمق فعال مي باشد.ابزار فوق در گذشته کاربرد زيادي داشته و جزء ملزومات خانواده به شمار مي رفته است.که امروزه از محصولات مشابه و صنعتي استفاده مي گردد.

————————————————————————

سراچي روستاي چايان

قلم زني روي مس

گليم فرش

منبت روستاي گندوز

نقره كوبي