پس از واثق، برادرش متوکل، مسند خلافت را غصب کرد و پانزده سال تمام (232 - 247 ق) هر چه در توان داشت ستم کرد.
وی سامرا را پایتخت خویش ساخت و از میان کاخهای بزرگ شهر، قصر هارونی را برای خودش و قصر معتصم را که معروف به جوسق بود برای پسرش محمد منتصر، و قصر مطیره را برای پسر دیگرش ابراهیم مؤید، و قصر بزرگوار را برای پسر دیگرش معتز انتخاب کرد. [1] .
احتمال می رود که پس از معتصم عباسی، متوکل بیشترین سهم را در عمران و آبادانی سامرا داشته باشد، البته نه به خاطر رفاه مردم و ارتقای فرهنگ مسلمانان، بلکه درست برعکس آن، برای رفاه خود خلیفه و شاهزادگان عباسی و دولتمردان و ستمگران کاخها یکی پس از دیگری در سامرا ساخته می شد. نویسنده ی تاریخ سامرا، در حدود سی کاخ نام می برد که توسط متوکل در سامرا ساخته و پرداخته شد، ما برای اختصار از تفصیل آنها معذوریم تنها فهرست مجملی از آن را در اینجا ذکر می کنیم و باشد که ضمن تاریخ سامرا، مدعیان خلافت اسلامی را نیز در آیینه تاریخ به تماشا بنشینیم:
1- قصر الاحمدیه، کاخ ویژه پسر متوکل، ابوالعباس احمد معتمد.
2 - قصر الاشناس، در غرب سامرای قدیم و در شمال سامرای امروز واقع، و کاخ مخصوص اشناس ترک، یکی از سرلشگران عباسی بوده است.
3 - قصر البدیع، کاخی بزرگ و بلند که از فرط زیبایی به آن بدیع می گفتند.
4 - قصر البرج، قصری که متوکل برای تأسیس آن، ده میلیون درهم از بیت المال مسلمانان احتکار و اتلاف کرد. [2] .
5 - قصر بزکوار یا بلکوار، کاخ مخصوص معتز پسر دیگر متوکل.
6- قصر البهو، کاخی که برای ساخت آن، 25 میلیون درهم، از طرف متوکل پرداخته شد.
7- قصر التل، برای ساخت این کاخ نیز پنج میلیون درهم از کیسه ی بیت المال، خلیفه پرداخت کرد، این قصر را که تل العلیق و تل المخالی نیز می نامند، حدیثی است بس دلکش و معروف که به حدیث التل و حدیث تل المخالی مشهور است.
پی نوشت ها:
[1] مأثر الکبراء فی تاریخ سامرا، ج 1، ص 39.
[2] همان، ص 47 به نقل از مروج الذهب، تاریخ مسعودی.
