سامرا، در تاریخ طول و دراز خویش با نام های زیادی نامیده شده است که به برخی از آنها اشاره می شود:
1 - سامرا.
2 - سامرا.
3 - سامره.
4 - سراء.
5 - سر من رای.
6 - سرور من رای.
7 - ساء من رای، و در تفسیر و تحلیل این هفت اسم دو قول، معروف و مذکور است:
الف: همه این هفت اسم، در اصل برمی گردد به دو واژه ی پارسی، یعنی «راه سام» و از آن جایی که در زبان عربی جایگاه مضاف و مضاف الیه، از نظر حرکت زیر برعکس زبان فارسی است و عربها به جای کسره دادن به مضاف، مضاف الیه را با زیر می خوانند، در این اسم نیز علاوه بر قاعده فوق، در خود مضاف و مضاف الیه نیز تصرف کرده و جای هر یک از آن دو را با آن یکی دیگر، عوض کرده اند و در نتیجه «راه سام» ، «سام راه» از آب درآمده است. و بنا به اعتقادی که می گوید: سام پسر نوح در سامرا زندگی می کرده است، این شهر را به نام او «سامره» یا «سامرا» نامیده اند. ب: این کلمه در اصل واژه ای فارسی بوده است منتهی نه راه سام، بلکه «سام را» یعنی شهری که برای سام پسر نوح نبی علیه السلام بود.
و احتمال دارد که در اصل «راه شام» بوده باشد چرا که در گذشته ها اگر کسی می خواست از بغداد و یا از شهر های شرقی و جنوبی عراق، به شام مسافرت کند، باید از سامرا می گذشت، پس سامرا راه شام بود و به همان تحلیلی که در قول اول گفته شد، راه شام، تبدیل به شام راه شده و در اثر کاربرد بیشتر نیز شین به سین تبدیل و نقطه ها نیز حذف گردیده اند چنان که حرف«ها»از آخر کلمه حذف شده است.
نام های دیگری نیز برای سامرا در کتابها نقل و ثبت شده که گاهگاهی با آن نام ها نیز نامیده می شده است و امروز هم برخی از شخصیتهای منسوب به سامرا را نیز با همین نامها می خوانند و می شناسند:
8 - عسکر، علاوه بر این که اسم محله خاصی در سامرا بوده به خود سامرا نیز اطلاق می شود و امروزه سامرائیان را بیشتر عسکری می نامند تا سامرایی، چنان که امام دهم و یازدهم علیهماالسلام را عسکریین می گویند.
9 - زوراء.
10 - طیر هان.
11 - ناحیه، یا ناحیه ی مقدسه. [1] .
پی نوشت ها:
[1] مأثر الکبراء فی تاریخ سامرا، ج 1، ص 4 به بعد.
