اندرزهاى حکیمانه و سخنان تابناک از امام محمد باقر(ع)

سخنان حکیمانه امام محمد باقر(ع) به یکی از اصحابش

اندرزهاى حکیمانه و سخنان تابناک از امام محمد باقر(ع)
با هم اندرزهاى حکیمانه امام باقر علیه السلام به یکى از اصحابش به‏نام جابر بن یزید جعفى را از نظر مى‏ گذرانیم :
"تو را به پنج چیز سفارش مى‏ کنم : اگر مورد ستم واقع شدى تو ستم‏ مکن، اگر به تو خیانت شود تو خیانت مکن، اگر به تو دروغ گویند تو دروغ‏ مگو، اگر تو را ستودند شاد مشو و اگر نکوهشت کردند بى تابى مکن و در باره ‏آنچه در خصوص تو مى‏ گویند بیندیش اگر آنچه در باره ‏ات مى ‏گویند در خودت‏ دیدى بدان که سقوط تو از چشم بیناى خداوند عزو جل در هنگامى که براى ‏کار درستى خشم کردى مصیبتى بزرگتر است برایت از این که بیم دارى ازچشم مردم بیفتى و اگر بر خلاف واقع گفته‏ اند این خود ثوابى است که بى‏ رنج ‏آن را به دست آورده ‏اى.

بدان که تو دوست و یار ما محسوب نخواهى شد تا چنان شوى که اگر تمام ‏همشهریانت گرد آیند و یک زبان گویند که تو مرد بدى هستى مایه اندوه تو نگردد و اگر همه گویند تو مرد نیکى هستى موجبات شادى تو فراهم نشود، امّا همواره خودت را به قرآن عرضه کن که اگر به راه قرآن مى‏ روى و آنچه را که او نخواسته تو نیز نمى‏ خواهى و آنچه را که خواسته، مى‏ خواهى و از آنچه بر حذرداشته مى‏ ترسى پس استوار باش و مژده ‏ات باد که هر چه در باره تو گویند، تو را زیان نرساند و اگر از قرآن جدایى پس چرا بر خود مى‏ بالى ؟ !

براستى مؤمن‏ سر سختانه مشغول جهاد با نفس است تا بر هوا و هوس نفس خویش غلبه‏ کند. یک بار نفس را از کژى به راستى آرد و با خواهش او براى خدا مخالف‏ شود و بار دیگر هم نفس او را به زمین زند و پیرو خواهش او گردد و خدایش‏ دست گیرد و از جا بلند کند و از لغزشش بگذرد و متذکر شود و از خداى ‏بترسد و بدو توبه کند و معرفت و بنیائى اش افزون شود چرا که ترسش از او بیشتر شده است و خداوند در این باره مى ‏فرماید :
( إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّیْطَانِ تَذَکرُوا فَإِذَا هُم مُبْصِرُونَ ) (1) "براستى چون ایمان آوردگان را از شیطان  وسوسه‏ هایى به دل رسد، همان‏دم خدا را به یاد آرند و بى درنگ بصیرت یابند."

اى جابر روزى اندک را از سوى خدا براى خویشتن بسیار گیر که از عهده‏ شکرش باید به درآیى و طاعت افزون خود را براى خود اندک انگار تا بدین‏ وسیله نفس را خوار دارى و خود را سزوار گذشت گردانى. شرّ موجود را ازخود به وسیله دانش حاضر دفع کن و علم حاضر خود را با عمل خالصانه به‏ کار بند و در عمل خالص از غفلت بزرگ به نیک بیدارى و هشیار بودن کناره‏ گیر و نیک بیدارى را با ترس صحیح از خداوند تحصیل کن.

از آرایشهاى‏ نهانى به زندگى موجود دنیوى بر حذر باش و زیاده روی هاى هوا به رهنمایى‏ عقل محدود کن و هنگام غلبه هوا از علم راهنمایى و مدد جو و اعمال‏ خالصانه‏ ات را براى روز قیامت ذخیره نگه دار و با انتخاب قناعت از زیادحرص ورزیدن خود دارى نما و با کوتاه کردن آرزو، شیرینى زهد را به سوى‏خدا جلب کن و طنابهاى آز را به سردى یأس و ناامیدى ببر و با خود شناسى‏ راه خود بینى را ببند و با تفویض صحیح امور به خداوند، به آسودگى برس.

بافزون یاد کردن خداوند در خلوتها به رقت قلب دست یاب و با دوام اندوه، دل‏ را نورانى کن و با ترس راست و صادقانه، خود را از ابلیس حفظ کن مبادا به‏ امیدوارى دروغین دل خوش کنى که این تو را در هراسى راست خواهد انداخت و مبادا در کارها امروز و فردا کنى که‏ این دریایى‏ است که نابودشوندگان در آن غرق خواهند شد.

مبادا غفلت کنى که این مایه سنگدلى و ازآنچه در آن عذر و بهانه‏ اى برایت نباشد بپرهیز که پشیمانها بدین پناه مى ‏آرند و به پشیمانى بسیار و استغفار فراوان از گناهان گذشته ‏ات باز گرد و با دعاى‏ خالصانه و راز و نیازهاى شبانه از رحمت و گذشت الهى بر خوردار شو، و با بسیارى شکر، نعمتهاى بیشترى به سوى خود جلب کن، و با کشتن آز و طمع‏ در پى بقاى عزت و سر فرازى باش و این آز را با عزّت نا امیدى از میان برو این عزّت ناامیدى را با بلند همتى به دست آر و کوتاه کردن آرزو را از دنیا توشه بردار.

امام محمد باقر(ع): سخن پاک را از هر کس که مى ‏گوید، فراگیرید اگر چه خود بدان عمل ‏نمى‏ کند

 از هر فرصتى براى رسیدن به مقصود خویش سود جو و مبادا به‏ چیزى که بدان اطمینان ندارى، اعتماد کنى. و بدان که هیچ دانشى چون‏ سلامت جویى نیست و هیچ سلامتى همچون سلامت دل نیست و هیچ خردى‏ همچون مخالفت با هوا نیست و هیچ فقرى همچون فقر قلب نیست. هیچ‏ ثروتى همانند بى نیازى دل و هیچ شناختى همچون خود شناسى نیست و هیچ ‏نعمتى مانند عافیت و هیچ عافیتى مثل یار شدن توفیق نیست و هیچ شرفى‏ همسنگ بلند همتى نیست وهیچ زهدى همگون با کوته آرزویى نیست و هیچ ‏عدالتى همانند انصاف نیست و هیچ ستمى همچون موافقت با هوا و هوس ‏نیست و هیچ اطاعتى بمانند انجام فرایض نیست .

هیچ مصیبتى همچون بى ‏خردى نیست و هیچ گناهى همانند کوچک شمردن گناهت و خشنودى ازحالتى که در آنى نیست و هیچ فضیلتى همچون جهاد و هیچ جهادى همانندجهاد با هوا وهوس نیست و هیچ نیرویى همچون نیروى جلوگیر از خشم‏ نیست و هیچ ذلّتى همچون ذلّت آز نیست و مبادا با وجود فرصت بهره ورى را از دست دهى که این عرصه‏ اى است که به اهل خود زیان مى‏ رساند."

جابر روزى اندک را از سوى خدا براى خویشتن بسیار گیر که از عهده ‏شکرش باید به درآیى و طاعت افزون خود را براى خود اندک انگار تا بدین ‏وسیله نفس را خوار دارى و خود را سزوار گذشت گردانى. شرّ موجود را ازخود به وسیله دانش حاضر دفع کن و علم حاضر خود را با عمل خالصانه به‏ کار بند و در عمل خالص از غفلت بزرگ به نیک بیدارى و هشیار بودن کناره‏ گیر.

و نیز آن‏حضرت فرمود :
"سخن پاک را از هر کس که مى ‏گوید، فراگیرید اگر چه خود بدان عمل ‏نمى‏ کند، زیرا خداوند مى‏ فرماید :
( الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِک الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ ) (2)
"بندگانى که سخنان را مى ‏شنوند و از بهترین آن پیروى مى‏ کنند. آنانندکسانى که خدا هدایتشان کرده است."

واى بر تو اى فریب خورده چرا نمى ‏ستایى کسى را که بدو چیزى فانى‏ مى‏ دهى و او به تو چیزى باقى مى‏ بخشد. یک درهم فانى را به ده درهم ده تاهفتصد درهم باقى بگیرد یعنى چندین برابر.
واى بر تو براستى تو یکى از دزدان گناهان هستى هر آنگاه که بر تو شهوتى‏ یا ارتکاب گناهى رخ دهد و تو شتابان به سوى آن روى و به جهل خویش درانجام آن بکوشى گویى که در برابر چشم خدا نیستى و یا خداوند در کمین تو ننشسته است.

اى جوینده بهشت! چقدر خواب تو دراز و مرکبت کند و همتت سُست‏ است. پس واى خدایا از این طالب و مطلوب! واى گریزنده از دوزخ! چه‏ شتابان به سوى آتش روانه‏اى و چه زود خود را در آن فرو مى‏ افکنى"!! (3)

------------------------------------------
 پی نوشت ها :
(1) - سوره اعراف، آیه 201.
(2) - سوره زمر، آیه 18.
(3) - فى رحاب ائمّة اهل البیت - سیرة الباقر، ص‏22 - 21.
منبع :

کتاب هدایتگران راه نور

tebyan.net