بی-۲ اسپیریت (به انگلیسی: B-2 Spirit، به‌معنای شبح)، نام بمب‌افکن رادارگریز چندمنظوره شرکت نورتروپ گرومن با کمک شرکت بوئینگ است که توانایی پرتاب جنگ‌افزارهای هسته‌ای و متعارف را دارد. این هواپیما قابلیت حمل هشتاد بمب هوشمند ۲۳۰ کیلویی JDAM با سیستم جی‌پی‌اس یا ۱۶ بمب هسته‌ای ۱۱۰۰ کیلویی کلاس D83 را دارد.
B۲ با سوخت گیری اولیه بیش از ۱۱ هزار کیلومتر را طی می‌کند و اگر سوخت‌گیری هوایی کند، می‌تواند به هر نقطه در کره زمین سر بزند. این بمب افکن در ارتفاع ۵۰۰۰۰ پایی به دور از چشم رادارهای دشمن می‌تواند بمب‌های زیادی را رها کند.
پروژه تولید بمب‌افکن بی۲ در دوران حکومت کارتر آغاز شد. این بمب افکن همچنان گران‌قیمت‌ترین هواپیمایی است که تا حالا ساخته شده و هزینه تولید هر فروند آن بر اساس قیمت‌های سال ۱۹۹۷ حدود ۷۳۷ میلیون دلار بود. اما هزینه فروش با توجه به قیمت قطعات یدکی، تجهیزات، و پشتیبانی نرم‌افزاری در سال ۱۹۹۷ به ۹۲۹ میلیون دلار می‌رسید. در صورتی که هزینهٔ کل پروژه تولید این بمب‌افکن شامل تحقیقات، پیشرفت، مهندسی و آزمایش‌ها هم منظور شود، هر فروند از این هواپیما با بهایی معادل ۲٫۱ میلیارد دلار ساخته شده و هزینه کل پروژه بر اساس دلار سال ۱۹۹۷ معادل ۴۴ میلیارد و ۷۵۰ میلیون دلار است.
هزینه‌های عملیاتی و سرمایه‌ای بسیاری بالای این هواپیما موجب شد که پروژه بی۲ در کنگره آمریکا و ستاد مشترک وزارت دفاع بسیار بحث‌انگیز باشد. در ابتدا سفارش تولید ۱۳۲ فروند از این بمب‌افکن به نورتروپ داده شده بود اما پایان جنگ سرد و فروپاشی شوروی نیاز به این هواپیما را که برای نفوذ به فضای هوایی شوروی و بمباران مراکز حساس آن طراح شده بود، به شدت کاهش داد و در نهایت تنها ۲۱ فروند از این بمب‌افکن تولید شد. سانحه سال ۲۰۰۸ یکی از آن‌ها را نابود کرد و ۲۰ فروند دیگر همچنان در خدمت نیروی هوایی ارتش قرار دارند. ارتش آمریکا نخستین بار از این بمب‌افکن در سال ۱۹۹۹ در جنگ کوزوو استفاده کرد و سپس در جنگ افغانستان، جنگ عراق و جنگ ۲۰۱۱ لیبی نیز از آن‌ها بهره برد.
مشخصات
همچنین نسل دوم این بمب افکن دارای خاصیت رادار گریزی بهتری است که می‌تواند در مقابل سیستم‌های ضد هوایی مقاوم باشد. بدنهٔ هواپیما از مواد خاصی ساخته شده که امواج رادار را جذب می‌کند. دودهای حاصل از موتور قبل از اینکه خارج شوند، کاملا" سرد می‌شوند تا رادای‌های حرارتی نتوانند مسیر هواپیما را پیدا کنند. همان طور که در تصاویر هواپیما ملاحظه می‌کنید، سکان عمودی وجود ندارد. به این نوع شکل، طرح بال پرنده می‌گویند که در آن همه چیز بر روی بال هواپیما نصب می‌شود. B۲ برای چرخش و غلت زدن، مرکز ثقل خود را تغییر می‌دهد. تمام این ویژگی‌ها سبب شده‌اند که B۲ مانند یک روح با آزادی عمل بالا، آسمان را سیر کند.
این بمب افکن در سال ۱۹۹۷ معرفی شد و تعداد ۲۱ عدد از آن تاکنون ساخته شده‌است. از این میان یک فروند به‌نام «شبه کنزاس» در ۲۳ فوریه ۲۰۰۸ کمی پس از برخاست، با باند پرواز برخورد کرد و کاملا نابود شد. دو خلبان آن پیش از این سانحه از هواپیما بیرون آمدند و جان سالم بدر بردند. این حادثه از پرهزینه‌ترین حادثه‌های دنیا بشمار می‌آید.
هزینه‌های نگهداری این هواپیما هم بسیار زیاد است. هزینه نگهداری هر فروند بی ۲ در هر ماه ۳٫۴ میلیون دلار است و پس از هر ساعت پرواز بایستی ۶۰ ساعت نفر فعالیت تعمیراتی و نگهداری بر روی آن انجام شود. با توجه به اینکه عملیات‌های بی ۲ معمولاً بیش از ۳۰ ساعت طول می‌کشند، بایستی پس از هر مأموریت ده‌ها روز فعالیت تعمیراتی بر روی آن‌ها انجام شود.
همچنين اين هواپيماي بمب افکن، به عنوان يک هواپيماي ميان قاره ا شناخته مي شود، چرا که برد بدون سوخت گيري آن حدود 9.600 کيلومتر بوده و در صورت سوخت گيري هوايي مجدد، داراي برد نامحدود گشته و توانايي سفر به هرجايي در دنيا را خواهد داشت. پنهان کاري اين هواپيما در مقابل حتي سيستم هاي بسيار پيشرفته راداري دنيا، ترکيبي از کاهش اشعه هاي گرمازاي مادون قرمز، صداهاي حاصله از موتور ها و ويژگي هاي بصري يا ديداري که با چشم قابل روئيت است، مي باشد. البته جنبه هاي مختلفي از راز هاي پنهان کاري اين هواپيما، جزو اسرار و اطلاعات طبقه بندي شده اند و اينک، ما تنها مي دانيم که استفاده از مواد کامپوزيتي در بدنه، لايه هاي ويژه جذب امواج روي بدنه و سرانجام طرح بال پرنده، همه و همه به مخفي بودن هر چه بيشتر اين بمب افکن کمک مي نمايند. ممکن است شما هم دقت کرده باشيد که اين بمب افکن، داراي سکان عمودي، افقي و يا پايدار کننده هاي ثبات و حتي نشاني از بدنه هواپيما نيست. اين چنين طراحي جالب و زيرکانه اي، به طرح بال پرنده موسوم است که در آن، هواپيما به شکل يک بال که تمامي تجهيزات در اين بال تعبيه شده اند طراحي مي گردد و امکان پيچش و غلت خوردن توسط تغيير مرکز ثقل هواپيما و يا سطوح کنترلي انتهاي اين بال پرنده صورت مي گيرد، که از مزاياي چنين طراحي، مي توان به کاهش سطح برخورد امواج راداري اشاره نمود.
در اين هواپيما، صداگيرهاي ويژه اي براي موتورهاي آن در نظر گرفته شده و گازهاي موتور نيز قبل از آزاد شدن در فضا، به طور کامل سرد مي گردند و اثر مادون قرمز آنان به طور کامل رفع مي گردد. همچنين اين بال پرنده در قسمت انتهايي به شکل دندان اره اي طراحي شده که اين نيز خود نوعي کمک به ويژگي پنهان کاري اين بمب افکن است. سپيريت قادر به حمل بازه گسترده اي از انواع بمب هاي هدايت ليزري، بمب هاي جي دم و مارک و بمب هاي هسته اي است که توانايي فوق العاده آن را به طور قابل توجهي مشهود مي سازد، چرا تمام اين تسليحات نيز در محفظه هاي داخلي حمل مي شوند. اين هواپيما، به صورت مشترک ميان شرکت هاي مشهور آمريکايي نورث روپ گرومن، بوئينگ، هيوز و لينک ديويژن طراحي و ساخته شده است.
براي پيشرانش اين هواپيما، از چهار موتور توربوفن F-118 جنرال الکتريک با قدرت هر يک 17.300 پوند بهره برداري مي شود که همانطور که در بالا ذکر گرديد، تدابير ويژه اي در خروجي هاي اين موتورها به کار رفته است. طول اين بمب افکن حدود 20 متر و طول دو سر بال آن 52.12 متر است که از اين نظر، هواپيمايي بيشتر در عرض است و به خاطر طرح بال پرنده، جاي تعجبي هم ندارد. حداکثر وزن برخاست اين هواپيما، گاه به حدود 152 تن هم مي رسد و داراي سقف پروازي معادل 15 کيلومتر است. اين بمب افکن، با وجود پيچيدگي نسبي بيشتر نسبت به اسلاف خود، تنها داراي دو خدمه در مقابل براي مثال پنج خدمه براي هواپيماي بي 52 است که خود نکته اي قابل توجه است. در اين بمب افکن، خلبانان در کنار هم، سرخلبان سمت چپ و مسئول تسليحات نظامي در سمت راست، قرار مي گيرند. مهم ترين عمليات اين هواپيما به زماني باز مي گردد که در عمليات آمريکا بر ضد صربها، اين هواپيما از ايالت ميسوري آمريکا برخاسته و پس از بمباران کوزوو در شرق اروپا، با موفقيت به همان نقطه مراجعت نمود.
اسپیریت در مقایسه با دیگر بمب افکنهای آمریکا
این هواپیما در مقایسه با دیگر بمب افکنهای عمده آمریکایی مانند بی 52 و بی 1 بی، قابلیت انعطاف پذیری بسیاری را با خود به همراه دارد و قابل‌ترین گونه در میان بمب افکنهای سرنشین دار است. مهمترین ویژگی این بمب افکن، مخفی بودن آن از دید رادار است که توانایی بی نظیری در انهدام ارزشمندترین پایگاه‌های دشمن حتی در قلب پدافندهای هوایی بسیار سنگین به این هواپیمای بمب افکن می‌دهد. این ویژگی ها، تماماً موجب شده اند که بی 2 به عنوان تنها بمب افکن قرن بیست و یکم شناخته شود. ویژگی‌های پنهان کاری، آیرودینامیکی و توانایی حمل مقدار زیادی تسلیحات، این بمب افکن را از سایر بمب افکنهای موجود در خدمت متمایز و جدا می سازد. بدین وسیله، این هواپیما قادر است به دور از ترس از شناسایی به وسیله رادار دشمن، در ارتفاعات بالا به عملیات و تجسس پرداخته و آزادی عمل فوق العاده‌ای نیز داشته باشد.
قیمت بی ۲
بمب افکن B-2 اسپیریت با قیمت تقریبی 2 میلیارد دلار آمریکا با احتساب هزینه‌های پروژه تولید این هواپیما هم اکنون به عنوان گران قیمت‌ترین هواپیمای جهان شناخته می‌شود. این قیمت برابر با قیمت یک کشتی جنگی بزرگ آمریکایی است.
ماموریت‌ها
یکی از مهمترین ماموریت‌های B۲ بمباران مراکز نظامی صربستان در جنگ کوزوو در سال ۱۹۹۹ بود. در هشت پرواز اولیه، B۲ سی وسه درصد اهداف را نابود کرد. در این پروازها B۲ از پایگاه خود در Missouri بر می‌خاست، منطقهٔ مورد نظر را بمباران می‌کرد و سپس به آشیانهٔ خود در آمریکا باز می‌گشت بدون اینکه توقفی در جایی داشته باشد.
ماموریت بعدی در افغانستان بود که ۳ بمب افکن B۲ طی ۳ روز مناطق مربوط به طالبان را بمباران کردند.
آخرین بهره گیری‌ها از B2 Spirit در عراق بود، که طی پروازهای ۳۰ ساعته و حتی ۵۰ ساعته، B۲ بیش از ۱٫۵ میلیون پوند مهمات را در عراق رها کرد.
یک فروند از این هواپیمای بمب افکن در یکی از ماموریت های خود در تاریخ 4 اسفند 1387 سقوط کرده است.
ویژگی‌ها
-
خدمه: ۲
-
طول: ۲۱ متر
-
ارتفاع: ۵٫۱۸ متر
-
مساحت بال‌ها: ۵۲٫۴ متر
-
وزن خالص (بدون مهمات): ۷۱٬۷۰۰ کیلوگرم
-
وزن با مهمات: ۱۵۲٬۲۰۰ کیلوگرم
-
بیشینه وزن برخاست: ۱۷۰٬۷۰۰ کیلوگرم
-
پیشرانه: ۴ موتور General Electric F118-GE-100
-
حداکثر سرعت: ۱۰٬۰۱۰ کیلومتر بر ساعت (۰٫۹۵ ماخ)
-
برد: ۱۱٬۱۰۰ کیلومتر
-
ظرفیت مهمات در هر بال:۳۲۹ کیلوگرم در متر مربع
منابع:
تبیان
ویکی پدیا
