با توجه به اینکه روزه با بسیاری از برنامه های مثبت و سازنده پیوند دارد، بی فایده نیست که برادران و خواهران از ارزش روزه و روزه‌دار آگاه شده ایمان آنان و عشق و محبتشان به این فرمان کم‌نظیر الهی بیش از پیش گردد.
کلمه رمضان از لغت رمض گرفته شده و دانایان لغت رمض را به دو گونه توجیه کرده‌اند.
1_ تابش نور خورشید با حرارت هر چه تمام تر بر ریگ و سنگ
2_ باریدن باران شدید در اواخر پاییز.
اگر رمضان به معنای اول باشد باید گفت: روزه واقعیتی است که همچون حرارت شدید مفاسد و پلیدیها و تجاوزات و طغیانهای غرایز را می‌سوزاند و آدمی را به میدان پاکی نزدیک می کند.
و اگر به معنای دوم باشد باید گفت: روزه همچون بارانی که طبیعت را شستشو می‌دهد روان انسان را از آلودگی پاک کرده و به آدمی نیروی مقاومت داده و جسم را از خطرات رسوبات غذایی به سنگر امان می‌برد و به همین معنا روایتی از رهبر اسلام (ص) رسیده آنجا که فرموده‌اند:
« ارمض الله فیه ذنوب المومنین »
رمضان زمانی است که خداوند بخاطر عمل روزه مردم مومن را شستشو داده و پاک می‌کند.
صوم رمضان یعنی: خودداری کردن از آنچه شرع و مکتب الله اجازه نداده و بی‌تردید گروه خودداران در پشگاه الهی بخاطر اجرای فرمان دوست از اعتبار خاصی برخور دارند، و نزد پروردگار و وجددان خویش رو سپیدند.
علی(ع) می فرماید به هنگامی که آدم به زمین آمد تابش خورشید چهره‌ی دل آرایش را تیره کرد آدم از این پیش آمد دیگر بود جبرئیل به حضرتش گفت: میل داری رویت سپید گردد؟ گفت آری عرضه داشت روز سیزده و چهارده و پانزده ماه را روزه بگیر هر روزی که روزه گرفت یک سوم کبودی پوست از بین رفت و به روز سوم تمام چهره سپید شد اگر در این روایت جای تاویل باشد باید گفت روزه عامل بدست آورد آبرو و اعتبار در پیشگاه خداست.
رمضان زمانی است که ابتدایش رحمت، و دهه‌ی دومش زمان غرق شدن در رحمت و عاقبتش آزادی از آتش جهنم است، این آزادی از عذاب آخرت، عکس العمل آزادی انسان از سوء خلق طغیان غرایز و شهوات و بد کرداری بوسیله‌ی روزه ماه رمضان است روزه‌ای که همراه با شرایط انجام گرفته باشد.
پیامبر عزیز (ص) در خطبه جمعه آخر شعبان در توضیح برنامه‌های رمضان چنین فرمودند: ماهی بر شما سایه می افکند که در ظرف آن لیله‌القدر است، شب قدری که از هزار ماه با ارزشتر است.
خدای بزرگ روزه این ماه را بر شما واجب نموده و یک نماز مستحب را در شب آن مساوی با هفتاد نماز در شبهای دیگر قرار داده آن کسی که در این ماه به کار نیکی دست بزند و برنامه خدا پسندانه‌ای انجام دهد ثوابش برابر با واجبی از واجبات خداست، و هر کس عمل واجبی انجام دهد اجرش به اندازه هفتاد واجب در وقت دیگر است.
آری ای مردم، رمضان ماه استقامت و فراهم آوردن نیرو است و مزد مردم با استقامت بهشت است[1].
رمضان ماه مساوات است ماهی که باید ثروتمندان مادی و معنوی به تمام کمبودهای مردم تهیدست رسیدگی کنند، و دردهای معنوی را درمان نمایند، در این ماه نباید گروهی سیر و دسته‌ای گرسنه باشند، عده‌ای غرق در هدایت، و قشری گرفتار ضلالت، در این ماه است که خداوند روزی بندگان فرمان بر را زیاد می‌کند و این مساله واقعیتی است که قرآن از آن خبر داده « آنگاه که مردم خویشتن داری بدست آرند و از گناه و نافرمانی بپرهیزند تمام درهای برکات آسمان و زمین را به رویشان می گشاییم»[2].
رهبر اسلام(ص) می فرماید: « در رمضان چهار برنامه از خداوند بخواهید دو برنامه برای جلب عنایت حق، و دو برنامه از آن برنامه‌هایی که از آن بی‌نیاز نیستند، اما دو برنامه اول یکی قرار گرفتن در حصار توحید و دور شدن از شرک نیستند یکی طلب بهشت، و دیگری آزادی از آتش جهنم.
پیامبر (ص) می‌فرمود: هر آنکس که ماه رمضان را درک کند و خود را در مسیر آمرزش حق قرار ندهد در کدام زمان می‌خواهد به جبران کمبودها برخیزد!
و نیز فرمود: اگر خداوند به آسمانها و زمین درچنان زمانی اجازه سخن گفتن دهد. به تمام روزه داران می‌گفتند برنامه شما به بهشت منتهی می‌گردد، و باز فرمودند: برای بهشت دری است به نام ریان و آن اختصاص به روزه داران دارد، آخرین روزه‌داری که از آن وارد شود بسته می گردد.
پیامبر بزرگ می‌فرمود: روزه دار اگر غیبت نکند و بخوابد خوابش عبادت است.
رسول اکرم (ص) به مردم فرمود: طرحی را به شما بیاموزم که انجامش شیطان را از شما دور خواهد کرد به دوری بین مشرق و مغرب پاسخ گفتند: آری فرمودند: روزه رویش را سیاه می‌کند دستگیری از تهیدستان پشتش را می‌شکند دوستی در راه خدا، و تحمل رنج عمل شایسته ریشه‌اش را می‌کند و توبه و بازگشت به حق رگ و پی او را جدا می‌کند برای هر چیزی زکاتی است و زکات بدن روزه است.
پیشوای اسلام فرمود: به هنگام رمضان در تابستان چون رنج تشنگی به انسان روی آورد خداوند هزار ملک را مامور آدمی می‌کند تا بهشت و نعمت الهی را به او بشارت دهند و او را نوازش کنند و چون افطار گردد خطاب می‌رسد چه بوی خوشی داری، سپس به ملائکه می‌فرماید: شاهد باشید مغفرتم را نصیبش کردم.
و نیز فرمود: آنکس که از روی ایمان و عشق به خدا روزه بگیرد و حسابگر باشد و گوش و چشم و زبان را از گناه باز دارد، در حوزه رحمت گذشته و آینده الهی قرار گیرد و اجر ثابت قدمان نصیبش می‌شود[3].
امیر المومنین (ع) می‌فرماید: روزه جسد خودداری از غذاست ولی با اراده و اختیار خویش البته برای مزد و فرار از عذاب و روزه روان خودداری حواس پنجگانه است از گناه و پاک داشتن دل از تمام عوامل شر، و روزه دل نیکوتر است از روزه‌ی زبان و روزه زبان بهتر است از روزه شکم[4].
از مجموع روایات استفاده می‌شود که روزه عمل ساده‌ای نیست و تنها گرسنگی و تشنگی مایه‌ی بوجود آمدن حقیقت روزه نمی‌باشد، بلکه روزه بزرگترین میدان تمرین برای پاکسازی جسم از امراض گوناگون و تزکیه روان از مفاسد اخلاقی و منور کردن دل به نور خداست.
با چنین روزه‌ای روزی فراوان می‌گردد، و اجتماع سالم گشته و آدمی در پیشگاه حق کسب آبرو می‌کند و در جهان بعد از بهشت بهره‌مند شده و از عذاب جهنم دور خواهد ماند.
پی نوشتها:
[1] _ سفینه البحار : ج 2 ، ص 67.
[2] _ الاعراف : 96.
[3] _ روایات نقل شده بیشترش در ج 2 سفینه البحار باب صوم است.
[4] _ غررالحکم، ص 460.
