به گزارش پایگاه خبری تحلیلی طنین یاس به نقل از خبرگزاری ایرنا، گاهی چرخ روزگار بر خلاف جریان گردش زندگی می چرخد. در میانِ این چرخش های نامساعد، گاه با اتفاقی ناگهانی، بارِ زندگی بر دوش زنانی می افتد که پیش از این انتظار گرانی و سنگینی آن را نداشتند.
نگاهش را از چهره ی معصومانه ی دختر و پسرش بر می چیند و به من می گوید: همسرم معتاد بود. چندین بار در مرکز ترک اعتیاد بستری شد اما به محض بیرون آمدن باز همان آش بود و همان کاسه تا این که در یک روز زرد پاییزی رفت و دیگر او را ندیدیم. من ماندم و فرزندان قد و نیم قد و بار زندگی.
اینک این زن ساز ناکوک زندگی را با کوک های چرخ خیاطی هم آوا کرده تا کم کم رخت خوشبختی و شادی را بر تن زندگی خانواده ی خود بپوشاند.
این داستان زنانی است که در پی هزاران دلیل و رخداد ناخواسته همچون مرگ نابهنگام همسر، طلاق، اعتیاد و مجرد ماندن، تنها نان آور خانه هستند و در این مسیر رنج ها و آزارهای بسیار می بینند؛ رنجی که از بیکاری یا درآمد ناچیز این زنان آغاز و با زندگی پرمشقتشان ادامه می یابد. آنان به تنهایی از پس مشکل های خود و فرزندانشان بر نمی آیند و همین باعث ایجاد نوعی از فقر به شکل زنانه شده است.
این گروه طبق تعریف های تخصصی «زنان سرپرست خانوار» نامیده می شوند و در دسته بندی هایی شامل زنان بیوه، زنان مطلقه، همسر مردان معتاد، زندانی، مهاجر، از کارافتاده و ... قرار می گیرند.
نتایج سرشماری عمومی و نفوس مسکن سال 1390 مرکز آمار نشان می دهد 2 میلیون و 548 هزار و 72 زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارند که تنها 48 درصد آنان زیر چتر حمایت سازمان بهزیستی و کمیته ی امداد هستند. تعداد این زنان روز به روز در حال افزایش است به طوری که گفته می شود روزانه 160 نفر به شمار آن ها اضافه می شود. در میان این زنان حدود 82 درصد به لحاظ اقتصادی غیر فعال و تنها 18 درصد شاغل هستند.
در این پیوند، «انوشیروان محسنی بندپی» رییس سازمان بهزیستی کشور چندی پیش از رشد 55 درصدی زنان سرپرست خانوار در چند سال اخیر خبر داد و گفت: تعداد زنان سرپرست خانوار در سال 1370، یک میلیون و 200 هزار نفر و در سال 1385، یک میلیون و 600 هزار نفر بوده است. این آمار در سال 1390 به بیش از 2 میلیون و 500 هزار نفر افزایش یافت که نشان دهنده ی رشد 55 درصدی شمار این قشر آسیب پذیر است. وی در ادامه تصریح کرد دولت یازدهم در حوزه ی مسایل اجتماعی و رفع آسیب هایی از این دست عزم و اراده یی جدی دارد و سازمان بهزیستی نیز برای کاهش آسیب های اجتماعی برنامه های متفاوتی از گذشته در پیش گرفته است.

*** زنان بی سرپرست، سایه ی شوم فقر و بیکاری و تیغ تیز تعصب و طعنه
برای قرار دادن زنان بی سرپرستِ ناچار به چرخاندن زندگی در زمره ی قشرهای آسیب پذیر دلیل های زیادی وجود دارد. از جمله این علت ها می توان به فقر و وضعیت اقتصادی نامناسب این زنان و افراد زیر پوشش آنان اشاره کرد که در کنار انبوهی از چالش های دیگر، آنان را در رویارویی با دنیای واقعی تهدید می کند.
چالش های اقتصادی مهم ترین مساله یی است که زنان سرپرست خانوار در زندگی روزمره ی خود با آن روبرو هستند و قدرت و فشار این مساله به حدی است که گاهی دیگران زنان سرپرست خانوار را با این مساله می شناسند. در همین پیوند، «مجید ابهری» آسیب شناس اجتماعی و متخصص علوم رفتاری در گفت وگو با ایرنا گفت: بر اساس آمارهای منتشر شده، سالانه 60 هزار نفر به زنان سرپرست خانوار اضافه می شود که متاسفانه به دلیل ضعف پوشش های حمایتی و کم رنگ بودن مهارت های شغلی در این افراد، آمار فقر زنانه در کشور روند صعودی به خود گرفته است.
ابهری ازدواج های نامناسب و سست شدن پایه های خانواده را یکی از پیامدهای فشار مشکلات اقتصادی بر دوش زنان دانست و اظهار کرد: فشار اقتصادی و ظهور فقر در خانواده هایی که نان آوری خانه به اجبار بر عهده ی زن قرار گرفته است در کنار سایرعوارض و آسیب های عاطفی برای اینگونه زنان و فرزندان آنان، موجب هدایت به سوی ازدواج های نامناسب می شود که این خود تهدیدی برای کیان خانواده ها است. از نگاه این آسیب شناس اجتماعی، ظهور بیوه های جوان و رسیدن سن بیوه گی به 16 سال باعث گسترش پدیده ی بیوه گی است و سبب تقویت زمینه های ازدواج های مجدد در مردان می شود. این مورد خود یکی از عوارض افزایش زنان سرپرست خانوار است.
از نگاه این متخصص علوم رفتاری، 20 تا 30 درصد از این زنان زیر پوشش چتر حمایتی نهادهای مسوول هستند و بقیه با کار در خانه ها، دستفروشی در مترو و مکان های عمومی و فعالیت های دیگر زندگی خود را اداره می کنند که در این نقطه به افزایش آمار کودکان کار و فرزندان خارج شده از مدرسه و دانشگاه برخورد می کنیم. آسیب بزهکاری تهدیدی جدی برای فرزندان این گونه خانواده ها است.
محدودیت های کاری و استخدامی از دیگر مسایل و مشکل های پیش روی زنان سرپرست خانوار است. بنا به عرف و قانون نانوشته ی جامعه، هنوز مردان سهم بیشتری از فرصت های شغلی می برند و این د ر حالی است که میزان بیکاری زنان نزدیک به 2 برابر مردان است.
دراین باره «شهیندخت مولاوردی» معاون امور بانوان رییس جمهوری معتقد است به رغم دگرگونی های بنیادینی که در سطح خانواده داشته ایم نگاه ها به مساله اشتغال زنان هنوز تغییر نکرده است. روزنامه ی تعادل هشتم تیرماه به نقل از مولاوردی نوشت: به نظر می رسد با توجه به تحولاتی که عصر حاضر د چار آن شد ه و همین طور تغییرات بنیادی ای که ما د ر ساختار خانواد ه د اشته ایم و نقش و جایگاه زنان د ر جامعه، قطعا نیاز به نوعی انطباق با وضعیت موجود و بازنگری قوانین و مقررات د اریم.
مولاوردی با اشاره به طرح جمعیت و خانواده در مجلس گفت: در این طرح که مشوق جوانان برای ازد واج و فرزند آوری است، آنجا که اولویت بند ی د ر استخد ام مطرح می شود و مرد ان متاهل د ر اولویت اول هستند و به همین ترتیب می رسیم به د ختران مجرد . یعنی این مساله فقط از نظر تاهل و تجرد بررسی شد ه و این قضیه هم ریشه اش به نان آور بود ن مرد ان بازمی گرد د ؛ طرحی که با مخالفت زیاد ی از طرف د ولت مواجه بود زیرا اولویت اول آن حمایت از مرد ان سرپرست بود ه است و زنان د ر اولویت های بعد ی قرار د ارند . این طرح د ر کمیسیون های مجلس تصویب شد ه ولی هنوز به صحن علنی مجلس نرفته است.
پای سخن یکی از زنان نان آور که نشستم گفت: با هزار سختی و دردسر از زندگی پر درد و رنج با همسری معتاد جدا شدم و به امید راحتی و آسایش به خانه ی پدری بازگشتم تا زیر سایه ی آنان بتوانم طعم خوشبختی را به فرزندانم بچشانم اما هنوز مُهر طلاق من خشک نشده بود که نگاه های سنگین و سوال های بی معنا از خانواده شروع و به محل کشیده شد. هر جا می رفتم به نگاه مردانی روبه رو بودم که جسمی بی صاحب را روبه روی خود می دیدند و با هدف های شوم نمایش خیرخواهی داشتند. به ناچار و از ترس حرف حدیث مردم به کنج خانه پناه بردم.
در سایه ی قضاوت های تنگ نظرانه ی برخی افراد جامعه نسبت به طلاق و زنان بیوه، درصد بالایی از این زنان با محدودیت های اجتماعی، احساس ناامنی و تحقیر روبه رو هستند که موجب می شود از حضور در جمع هایی نظیر فامیل گریزان باشند. این زنان حتی از طعنه ها و متلک های برخی اهالی محل معذب هستند و در معرض انواع سوء نیت ها و آزارهای دیگران قرار می گیرند و صدمه می بینند. آنان در واقع دچار خشونت و انواع ناامنی های می شوند.
برخی از زنان خودسرپرست، میان اعضای خانواده ی خود نیز دچار بحران هستند چرا که بر اساس نگاه سنتی حاکم بر خانواده ها، پس از بازگشت به خانه ی پدری، دیگر به او به چشم دختری مجرد و آزاد نمی نگرند و محدودیت های بیشتری را در رفت و آمد و اشتغال به کار برای او قایل می شوند.

*** راهکارهایی برای توانمند سازی زنان نان آور
نکته ی قابل توجه درباره ی زنان سرپرست خانوار این است که درصد بالایی از این زنان تحصیلات بالا و مهارت خاصی ندارند و از طرف خانواده نیز حمایت نمی شوند. به همین دلیل میزان آسیب پذیری زنان سرپرست خانوار افزایش می یابد بنابراین اگر زنان سرپرست خانوار که زیر پوشش سازمان های حمایتی هستند توانمند نشوند، با چالش های فراوانی روبرو می شوند.
با توجه به آسیب های یاد شده که فراروی خانواده های زن سرپرست خانوار قرار دارد، برخی کارشناسان ارایه ی برنامه های ترویجی و آموزشی در ابعاد گوناگونی همچون مدیریت خانه و خانواده، مهارت های فنی، حرفه یی و هنری، آموزش های خوداشتغالی وکارآفرینی و روش های تربیتی فرزندان به این بانوان را راهکارهایی برای توانمند سازی و افزایش مهارت های زنان خودسرپرست می دانند.
بنا به گفته ی این کارشناسان حمایت از مشاغل خانگی و ایجاد بازار فروش برای زنان سرپرست خانوار، تاسیس تعاونی های محلی و صنفی برای آنان، ظرفیت سازی و ایجاد هم افزایی بین سازمان های دولتی و غیردولتی برای تثبیت وضعیت مطلوب زنان سرپرست خانوار، تجمیع بانک اطلاعاتی مربوط به زنان سرپرست خانوار و یکپارچه سازی برنامه های توانمندسازی برای جلوگیری از موازی کاری نهادهای دست اندرکار، بهره گیری از تجربه های موفق زنان در سطوح بین المللی و ایجاد ضمانت اجرایی از جمله هدف هایی است که باید مورد توجه مسوولان قرار گیرد.
ابهری نیز ایجاد مرکزهای آموزش مهارت های زندگی و فرهنگ سازی خانواده ها را یکی از راهکارهای همراهی بیشتر با زنان مطلقه و خانواده ی آنان دانست و گفت: به خاطر وجود نگاه سنگین ترحم، غیرت و ناموس پرستی خانواده ها نسبت به زنان بیوه، بعضی از این بانوان بنا به شرایط فرهنگی و اجتماعی، توان حضور در جامعه را ندارند و در این مسیر متحمل آسیب های روحی، روانی و مادی می شوند. به همین دلیل علاوه بر راهکارهای مناسب برای شخص بانوان سرپرست خانوار، فرهنگ سازی و ایجاد آموزش مهارت های زندگی به خانواده ها در اولویت قرار دارد تا نگاه افراد نسبت به این زنان تغییر کند و دیگر به نگاه بدن بی صاحب به آن ننگرند.
گسترش چتر بیمه های حمایتی و ارایه ی انواع خدمات رفاهی از جمله دیگر راهکارهای پیشنهادی ابهری است چرا که به اعتقاد وی، وضعیت اسفناک بسیاری از این زنان و خانوارهای زیر تکفل آنان، حاکی از ناکامی و ناکارآمدی نظام های بیمه گر و تامین اجتماعی در جوامع مختلف است.
 

انتهای پیام /غ