علل و عوامل زردی نوزاد و روشهای درمان سنتی و علمی آن را در این مطلب آورده ایم ،امیدواریم مورد استفاده شما عزیزان قرار گیرند.
شنیدن این جمله از زبان متخصص اطفال برای مادری که با هزار امید و آرزو نوزادش را به‌دنیا آورده، دلهره‌آور است و اولین چیزی که در ذهن او نقش می‌بندد این است که آیا زردی جان و سلامت نوزادش را تهدید می‌کند و برای درمانش چه اقدامی باید انجام دهد؟ اینها شاید سوالات مادرانی باشد که در آینده قصد بارداری دارند یا قرار است به زودی زایمان کنند.
چرا زرد می‌شود؟
زردی از تخریب بخشی از گلبول‌های قرمز در نوزاد به‌وجود می‌آید و ضایعات باقیمانده از گلبول‌های قرمز به بیلی‌روبین که عامل ایجاد کننده زردی در نوزاد به‌شمار می‌رود، تبدیل می‌شود. زردی به دو شکل در نوزاد مشاهده می‌شود:
زردی محلول در آب: در این نوع زردی همان‌طورکه از نامش پیداست، بیلی‌روبین محلول در آب است و چون محلول است، کبد آن را از طریق ادرار کردن دفع می‌کند.
زردی غیرمحلول در آب: در نوع دوم زردی، بیلی‌روبین محلول در آب نیست و از راه ادرار کردن دفع نمی‌شود و در بدن باقی می‌ماند، در صورتی‌که درمان آغاز نشود و میزان بیلی‌روبین بیش از حد شود، در مغز نوزاد رسوب کرده و عقب‌ماندگی ذهنی نوزاد را همراه دارد.
به دستش نگاه کنیم یا چشمش؟
زردی اولین اثرش را روی چشم‌ها می‌گذارد و سفیدی چشم‌ها به‌زردی می‌گراید. پس از چشم‌ها روی گونه‌ها، سپس صورت خودش را نشان می‌دهد. با بالا رفتن درجه بیلی‌روبین در بدن، زردی در سینه، پشت و شکم نوزاد بروز می‌کند. پس از آن انتظار این است که دست‌ها و پاها درگیر زردی شوند. اما چون میزان گردش خون در این قسمت‌ها کمتر است، احتمال بروز زردی در آنها هم کمتر است.
خودتان می‌توانید تشخیص دهید؟
زردی را می‌توان از روی چشم تشخیص داد. اما تشخیص چشمی قابل اعتماد نیست و بهترین راه تشخیص زردی آزمایش خون و اندازه‌گیری میزان بیلی‌روبین نوزاد است.
همه نوزادان زرد می‌شوند؟
تقریبا بچه‌ای نیست که با زردی به‌دنیا بیاید. چون تا زمان تولد نوزاد جفت کار کبد را انجام می‌دهد و زردی را دفع می‌کند. بیشتر بچه‌ها یکی، دو روز پس از تولد زردی خود را نشان می‌دهند. پس از سه، چهار روز میزان زردی بالا می‌رود و در روز هفتم یا هشتم تولد درجه زردی به اوج خود می‌رسد.
دخترها بیشتر در خطرند یا پسرها؟
به جز در مواردی چون بیماری فاویسم که در پسران بیش از دختران است و با زردی همراه بوده و سبب لیز شدن گلبول‌های قرمز می‌شود، دختر و پسر از نظر میزان ابتلا به زردی و خطر احتمالی هیچ تفاوتی با هم ندارند. همان‌طور که گفته شد نارسی، وزن کم بچه و مشکلات تنفسی نوزاد در بروز زردی نقش دارند.
چه زمانی زردی خطرناک است؟
حد خطرناک بودن زردی در نوزاد بستگی به سن، وزن، نارس یا به‌موقع دنیا آمدن او دارد. به‌طور مثال اگر نوزادی با وزن سه و نیم یا چهار کیلوگرم و پس از 9 ماه به دنیا آمده باشد و میزان بیلی‌روبینش هم 12 باشد، این میزان بیلی‌روبین برای این نوزاد سالم، طبیعی است و مشکلی ایجاد نمی‌کند و بیلی‌روبین ایجاد شده نیز از طریق کبد دفع می‌شود. حالا اگر نوزادی با وزن دو کیلوگرم به‌دنیا بیاید و درواقع نارس باشد، درصورتی که میزان بیلی‌روبین او 12، 13و 14 باشد برای این بچه خطرناک است و باید تحت درمان قرار بگیرد. این درحالی است که همین میزان بیلی‌روبین همان‌طور که گفته شد برای کودک سالمی که با وزن طبیعی و پس از دوره کامل بارداری به‌دنیا آمده است، مشکلی ایجاد نمی‌کند.
حالا اگر میزان بیلی‌روبین نوزاد بین 17 تا 20 باشد، این از نظر ما خطرناک است، چون احتمال رسوب در مغز وجود دارد و با رسوب بیلی‌روبین، نوزاد دچار عقب‌ماندگی ذهنی می‌شود. نوزادانی که بیلی‌روبین بالایی دارند، باید زیرنظر متخصص باشند و زودبه‌زود مورد بررسی قرار بگیرند. البته احتمال اینکه زردی نوزاد بالای عدد 20 شود بسیار کم است و از هر 100 بچه‌ای که به‌دنیا می‌آید، تنها ممکن است چهار یا پنج کودک با بیلی‌روبین بالای20 درگیر شوند.
ادرار و مدفوعش رنگ می‌گیرد؟
مدفوع و ادرار بچه‌های مبتلا به زردی با بچه‌های دیگر هیچ فرقی ندارد و نمی‌توان تشخیص از روی ادرار یا مدفوع را ملاک قرار داد، آزمایش خون بهترین راه است.
تغذیه مادر زردی می‌آورد؟
تغذیه مادر نقشی در این زمینه ندارد مگر اینکه نوزاد و مادر از نظر گروه خونی با هم ناسازگاری داشته باشند که در این صورت باید منتظر وقوع زردی در نوزاد بود.
بالای سرش مهتابی بگذاریم؟
اشعه یو. وی یا ماوراء بنفشی که از مهتابی ساطع می‌شود، بیلی‌روبین‌های رسوب کرده را شکسته و به قطعات ریز تبدیل می‌کند. پس از اینکه بیلی‌روبین‌ها به قطعات کوچک‌تر تبدیل شدند، از راه ادرار دفع می‌شوند. استفاده از مهتابی تقریبا راهی است که به کاهش طول مدت بستری شدن نوزاد در بیمارستان کمک می‌کند.
باردارها میوه زرد نخورند؟
مصرف میوه‌های زرد در دوران بارداری و شیردهی سبب زردی نوزاد نمی‌شود. اما ما نوعی زردی خاص را در سنین بالاتر در بچه‌ها مشاهده می‌کنیم. گاهی اوقات والدین کودکان سه یا پنج، شش ساله‌ای را برای درمان می‌آورند که از مشکل زردی رنج می‌برند که بر اثر خوردن میوه‌های رنگی همچون نارنگی یا هویج در آنها ایجاد شده است. علت بروز این زردی هم مصرف بیش از حد این خوراکی‌هاست که باعث می‌شوند رنگدانه‌های‌شان روی پوست باقی بماند و پوست را به رنگ زرد دربیاورد. این بچه‌ها یک تفاوت اساسی با نوزادان مبتلا به زردی دارند. سفیدی چشم بچه‌هایی که با خوردن خوراکی‌های رنگی مبتلا به زردی شده‌اند، به رنگ سفید است اما سفیدی چشم نوزادان مبتلا به زردی، زرد رنگ است.
مادران شیرده چه بخورند؟
ابتلا به زردی به نوع تغذیه مادر بستگی دارد. تغذیه‌ای که نوزاد پس از تولد قرار است داشته باشد، با تغذیه‌ای که می‌خواهد با شیر مادرش داشته باشد فرق می‌کند. غذایی که مادر از آن استفاده می‌کند، به‌طور مستقیم در شیر او ترشح می‌شود و نوزاد از شیری که حاوی انواع و اقسام مواد است، استفاده می‌کند. هرچه مادر غذای دیر هضم‌تر همچون کله‌پاچه یا موادی همچون بادمجان استفاده کند، باعث بروز زردی بیشتر در نوزاد می‌شود.
افرادی هستند که پس از زایمان به اینکه قوت ازدست رفته بدن‌شان را به‌دست بیاورند، از چنین غذاهای دیرهضمی استفاده می‌کنند. از سوی دیگر اگر طحال بدن، هضم مواد را به‌طور ناقص انجام دهد، طبعا روی کیفیت شیری که مادر قرار است به نوزادش بدهد، تاثیر خواهد گذاشت. حالا اگر از مواد دیرهضم در این دوران کمتر استفاده کند، طبعا میزان بروز زردی نیز کمتر خواهد بود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود 60 درصد از نوزادان رسیده و 80 درصد از نوزدان نارس دچار درصدی از زردی هستند. متخصصان معتقدند زردی که به‌راحتی قابل درمان شدن است در صورتی که به موقع درمان نشود می‌تواند مشکلات مغزی جدی‌ای را برای نوزادان ایجاد کند.
محققان برخی از تجویزهای مادربزرگ‌ها برای برطرف کردن این مشکل را تایید می‌کنند. یکی از این تجویزها، شیر خشت است. از نظر پژوهشگران می‌توان با کمک فرآورده‌های استاندارد شیرخشت نوزادان مبتلا به زردی را درمان کرد. مطالعه بالینی پژوهشگران ایرانی روی ۲۰۰نوزاد مبتلا به زردی در یکی از بیمارستان‌های شهر تهران نشان داد استفاده از قطره خوراکی عصاره گیاه دارویی شیر خشت همراه نوردرمانی تا حد زیادی در درمان این نوزادان موثر است.
ادعاهای عجیب محققان تمامی ندارد. یک تیم آمریکایی ادعا می‌کند که برنامه‌ای قابل نصب روی گوشی‌های تلفن همراه را ساخته است که کار تشخیص بیماری زردی نوزاد را برای پزشکان و والدین راحت‌تر می‌کند. محققان دانشگاه واشنگتن می‌گویند اگر برنامه «BiliCam» روی گوشی همراه نصب شود و سپس کارتی به اندازه کارت عابر بانک که روی آ ن رنگ‌های مختلف چاپ شده است، روی بدن نوزاد قرار بگیرد و با گوشی از بدن و کارت عکس گرفته شود، میزان ابتلای نوزاد به زردی مشخص می‌شود. به گفته این پژوهشگران نرم‌افزاری که روی تلفن همراه نصب شده، این اطلاعات را به یک پایگاه داده ارسال می‌کند و در چند دقیقه وجود زردی در نوزاد را تشخیص می‌دهد.
نوزاد را با عرق کاسنی بشوییم؟
در جریان زردی سلول‌های کبدی آسیب می‌بینند و در این میان چون عرق کاسنی خاصیت ترمیم سلول‌های این ارگان را دارد، در شست‌وشوی صفرا از پوست موثر عمل می‌کند. روش استفاده از آن نیز به این شکل است که یک لیوان عرق کاسنی را در یک لگن آب مخلوط کرده و پوست نوزاد را چند روز و به مدت 10 تا 15 دقیقه با آن شست‌وشو بدهیم.
مادرها پیاز و سیر بخورند؟
در صورتی‌که پیاز و سیر به شکل خام استفاده شود، سبب بروز زردی می‌شود اما اگر پخته شود، مشکلی ایجاد نمی‌کند.
ادویه برای مادر ممنوع است؟
بله درست است. استفاده از ادویه‌ها و به‌خصوص ادویه‌های تند چون فلفل، التهاب یا تخریب سلول‌های کبدی را همراه دارد. طبع صفرا گرم و خشک است و نوزاد نمی‌تواند این طبع را تحمل کند، حال اگر مادر ادویه مصرف کند، این ماده درشیرش ترشح می‌شود و پوست نوزاد رو به زردی می‌گراید. به‌طور کلی تمام ادویه‌های تند و سوزاننده مضر هستند و نباید مصرف شوند.
بهترین راه کم کردن زردی چیست؟
بهترین ماده‌ای که تا به حال در مورد کاهش زردی نوزاد تجربه شده و نتایج مفیدی نیز از آن به‌دست آمده، ترنجبین است. می‌توان یک گرم از این ماده را در یک استکان آب داغ حل کرد و به مدت سه روز با قاشق چای‌خوری به نوزاد خوراند.
چاره‌اش شیرخشک است یا شیر مادر؟
طبعا شیر مادر بهتر است. اما در مواردی که به‌ندرت پیش می‌آید، بهتر است شیر مادر به مدت 24 ساعت قطع شود و پس از این مدت دوباره نوزاد را با شیر مادر تغذیه کرد، یعنی اگر بچه‌ای مبتلا به زردی شده و بیلی‌روبینش هم در حد 16 است و مدام زیر دستگاه می‌رود و خارج می‌شود، وضعیتش چه بهتر شود و چه نشود، بهتر است تغذیه او را با شیر مادر به مدت 24 ساعت قطع و با شیرخشک او را تغذیه کرد. پس از 24 ساعت مادر دوباره می‌تواند به او شیر بدهد.
