مرحوم محدث قمي اشعاري از امير خسرو دهلوي را ضمن شرح حال امام رضا عليه السلام در کتاب خود ياد مي کند که وي مي گفت:
سخن گرچه هر لحظه دلکش تر است
چه بيني خموشي از آن بهتر است
در فتنه بستن، دهان بستن است
که گيتي به نيک و بد آبستن است
پـشيمان ز گفتار ديدم بسي
پشيمان نگشت از خموشي کسي
شنيدن ز گفتن به ار دل نهي
کزين پر شود مردم از وي تهي
صدف زان سبب گشت جوهر فروش
کـه از پاي تا سر همه گشته هوش
همه تن زبان گشت شمشير تيز
به خون ريختن زان کند رستخيز
و اين مَثَل و سخن معروف است که:
ان کان الکلام من فضة فالسکوت من ذهب: اگر سخن به سان نقره [گرانقدر باشد] بايد گفت سکوت و لب فرو بستن همچون زر از بها و ارزشي فزونتر برخوردار است.
سکوت و درنگ لطيف و خوش آيندِ امام رضا عليه السلام همزمان با سخن گفتنِ ديگران با او، و استماعِ جالبِ او به گفتار ديگران ـ که از دروني انديشمند مايه مي گرفت ـ يکي از ويژگيهاي شخصيت رواني آن حضرت بوده است که درباره خصال اين امام بزرگوار نوشته اند:
هرگز با سخن خويش بر کسي جفا نکرد، و تا سخن کسي به پايان نمي رسيد لب به سخن نمي گشود، و کلام ديگران را قطع نمي کرد. [بلکه با سکوتي دلنشين به گفته هاي ديگران که با وي سخن مي گفتند گوش فرا مي داد، آن گاه پس از فراغ او از گفتار، سخن آغاز مي کرد].
سکوت در منطق رسول اکرم صلي الله عليه و آله و سلم نخستين گامي بود که طالب علم و فردي که مي خواهد بينشي نسبت به حقايق به هم رساند بايد آن را در راه رسيدن به هدف بردارد، و اين زير بناي مهم و استوار را در جهت سامان دادنِ شخصيّت روحي و اخلاقي خويش پي ريزي کرده و کاخ بلند بصيرت و معرفت را بر پايه آن بنا نمايد.
رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم در پاسخ به سؤال مردي که حضور او آمد و پرسيد که علم و دانش چيست فرمود: سکوت.
عرض کرد: پس از سکوت چه کند؟
فرمود: بايد براي شنيدن حقايق در خويشتن آمادگي ايجاد نمايد.
عرض کرد: سپس چه راه و رسمي را در پيش گيرد؟
فرمود: شنيده هاي خود را نگاهباني کند [تا مورد دستبرد نسبان و غفلت قرار نگيرد].
عرض کرد: پس از حفظ و نگاهباني؟
فرمود: بر طبق آن عمل کند.
به عرض رساند: از آن پس چه وظيفه اي متوجه او است؟
فرمود: به نشر و ترويج معلومات و معارف خود در اين واپسين مرحله بپردازد. [و زبان به سخن گفتن در باره حقايق بگشايد].
پيداست که بر اساس اين رهنمود جالب، بايد سخن گفتن در پس سنگري آغاز گردد که پي و اساسِ آن سکوت مي باشد که اِستماع و دريافت حقايق و حفظ و نگاهباني و عمل به آنها بر چنين سکوتي مبتني است. پس همان گونه که امام رضا عليه السلام فرموده است، سکوت را بايد دري از درهاي حکمت و خير و سعادت دانست.
