این روزها با ارزان‌تر شدن و رایج‌شدن قطعات جدید خیلی‌ها سراغ سیستم‌عامل‌های 64 بیتی را می‌گیرند. سوالاتی از جنس ویندوز 32 بیتی یا 64 بیتی خیلی زیاد شده است. و روز به روز هم نوشته‌های پراکنده ( درست یا غلط ) در مورد این نوع سیستم ها، زیادتر می‌شود.
طبق روال این وبلاگ در این نوشتار سعی می‌کنیم تمام جرئیات کاربردی در زمینه ویندوزهای 64 بیتی را پاسخ بدهیم. این که سیستم‌عامل 64 بیتی چی است و چه فرقی با 32 بیتی دارد یک سوال رایج است که با آن شروع می‌کنیم و می‌پردازیم به سوالاتی که حتما برای شما هم پیش خواهد. ببینیم آیا باید با 32 بیت خداحافظی کنیم؟

*پیشنهادم را بگذارید قبل از شروع سوالات بگویم که در ادامه بحث به کمک‌مان خواهد آمد. windows 7 64 bit :)

• 32 بیت یا 64 بیت؟
  نی یا لوله پالایشگاه؟ فرض کنید شما مقدار بسیار زیادی مایع را از جایی به جای دیگر منتقل کنید. این انتقال را هم می‌توانید با نی انجام بدهید و هم با لوله پالایشگاه. بدیهی است با لوله پالایشگاه بهتر است چون در یک زمان می‌توانید حجم بسیار بالاتری را جا به جا کنید.

این یک مثال اغراق‌آمیز بود ولی  در مورد بیت‌ها هم همینطور است. توی معماری 32 بیت شما حجم کمتری را از می‌توانید نسبت به 64 بیت آدرس‌دهی کنید. این باعث می‌شود که فقط بتوانید تا حد کمتری پردازش اطلاعات را انجام بدهید.
من به شما این اطمینان را می‌دهم که نیازی نیست بروید یک دوره معماری کامپیوتر را بگذرانید تا فرق این دو تا را بفهمید چون واقعا فرق این دو، تا همینجا به درد شما می‌خورد. تا این حد که بدانید در یک لوله 64 بیتی بیشتر از یک لوله 32 بیتی می‌توان مایع عبور داد ( ترجمه: در یک ساختار 64 بیتی می‌توان اطلاعات بیشتری را پردازش کرد به نسبت یک ساختار 32 بیتی )  در حدی که بتوان پاسخ کارهای سنگین این روزها را داد.

• قضیه Ram چهار گیگ چیست؟ هر سیستمی چقدر رم را پشتیبانی می‌کند؟
  شما در یک سیستم آدرس دهی 32 بیتی فقط می‌توانید 4 گیگابایت رم را استفاده کنید. البته این مقدار هیچ وقت مثلا در ویندوز XP استفاده نمی‌شود. دوست دارید بدانید پس بقیه‌اش چی می‌شود؟ به عکس زیر نگاه کنید:

اما اگر در یک سیستم 64 بیتی کار کنید آن وقت محدودیتی برای میزان Ram ندارید. البته دارید ولی این محدودیت چندان اذیت‌تان نمی‌کند. در یک سیستم 64 بیتی شما فقط و فقط می‌توانید 2 به توان 64 آدرسدهی داشته باشید که می‌شود 17.2 میلیارد گیگابایت یا 16.3 میلیون ترابایت یا 16 exabytes!!! فقط همین قدر :))
برای نمونه یک سیستم با 12 گیگابایت رم را تست می‌کنیم ( عکس زیر ) که از همه 12 گیگ رمش به خوبی استفاده می‌شود.

این روزها سرورها همه از رم‌های بالا استفاده می‌کنند و حتی لپ‌تاپ‌های معمولی هم با رم بالای 4 ارائه می‌شوند. توی کارهای مدل سازی و استفاده از نرم‌افزارهای سنگینی مثل AutoCAD و Autodesk 3D Max و حتی ادیت‌های ویدیویی ساده، رم بالا می‌تواند بسیار به درد شما بخورد. این روزها، دوران رم‌های بالای 6 گیگ آغاز شده است. 4 گیگابایت که چیزی نیست :)

• از کجا بفهمم که ویندوز من 64 بیتی است یا 32 بیتی؟
  عموما هر جا دیدید که در مورد سیستم شما عدد 64 بود بدانید که ویندوز شما 64 بیتی است :) اما همین جوری هم نیست طبیعتا. چند راه ساده به شما نشان می‌دهم که مطمئن بشوید.

اگر ویندوز شما قدیمی‌تر از XP است پس حتما 32 بیتی یا پایین‌تر است.
اگر ویندوز شما xp یا windows server یا چیزی شبیه این است از منوی Start گزینه Run را می‌زنیم و در کادر مربوطه تایپ می‌کنیم dxdiag. پنجره‌ای مانند پنجره زیر نشان داده می‌شود که روبروی Operating System، اگر 64 بیتی باشد می‌نویسد. به عکس دقت کنید.

این عکس هم در محیط یک ویندوز سرور 2003 گرفته شده است.
اگر ویستا یا Seven دارید به ترتیب روند زیر را می‌رویم. دقیقا جلوی System type 32 بیتی بودن یا 64 بیتی بودن را مشخص می‌کند:
Start -> Control Panel  -> System and Maintenance -> System

• کاربران مک و لینوکس از کجا می‌توانند پی به 32 بیتی بودن یا 64 بیتی بودن سیستم‌عاملشان ببرند؟
  اگر لینوکس دارید در خط فرمان از uname استفاده کنید تا با پاسخ‌هایی مثل x86_64 یا ia64 پاسخ شما را بدهد. فقط یادتان باشد i386 یک نسخه 32 بیتی است.

اگر مک دارید یا از محصولات اپل در این زمینه استفاده می‌کنید باید ورژن مک‌تان را به دست آورید. برای این کار از منوی Apple به دنبال About this Mac بگردید.

مک‌هایی که جدیدا ارائه و فروخته می‌شود همه از سیستم عامل و پردازنده 64 بیت استفاده می‌کند. اگر مک شما نو نیست می‌توانید به پردازنده نگاه کنید. Intel Core 2 Duo, Intel Xeon و از خانواده اپل، PowerPC G5 ها 64 بیتی هستند.
Mac OS X 10.5 به بالا هم همه 64 بیتی هستند و پایین‌تر 32 بیتی.

• آیا توی برنامه‌های 32 بیتی در ویندوز 64 بیتی اجرا می‌شود؟
  پاسخ بله است! WoW64 این کار را برای شما می‌کند. Windows-on-Windows 64-bit یک نرم‌افزار شبیه‌ساز است که برنامه‌های 32 بیتی را، اگر دارای فاکتورهای موردنیاز WOW64 باشند، در ویندوز 64 بیتی هم اجرا می‌کند. ولی اگر نداشته باشد کاری از دستتان ساخته نیست.
  خیال‌تان راحت که اکثر نرم‌افزارهای شرکت‌های معروف، اگر نسخه 64 بیتی نداشته باشند هم، در ویندوز 64 بیتی اجرا می‌شوند.

اینجا یک لیست از نرم‌افزارهایی را داریم که خود شرکت یک نسخه 64 بیتی از آنها را ارائه کرده است. به این نرم‌افزارها native x86-64 Windows software می‌گوییم.

• سرعت اجرای برنامه‌های 32 بیتی در ویندوز 64 بیتی کمتر است؟
  قاعدتا باید این طور باشد چون شما دارید برنامه را در یک برنامه واسطه ( WOW64 ) اجرا می‌کنید اما در عمل این طور نیست.
  آنقدر سیستم‌های امروز قدرتمند شده‌اند که این استفاده از WOW64 اصلا به چشم شما نمی‌آید. در ثانی اگر رم بالایی داشته باشید، مثلا 5  گیگ رم، آن وقت چون از اضافه Ram شما هم استفاده می‌شود، سرعت شما بسیار بالاتر هم می‌رود :)

• آیا نرم‌افزاری داریم که فقط روی سیستم‌ 64 بیتی اجرا بشود؟
  الان این جور نرم‌افزارها خیلی کم هستند اما همیشه در روی یک پاشنه نمی‌چرخد. چند سال پیش نرم‌افزارهای 32 بیتی هم کم بودند. من فکر می‌کنم چند سال دیگر نرم‌افزار 16 بیتی را نشود پیدا کرد و نرم‌افزارهای روز همه 64 بیتی شده باشند و معدود نرم‌افزارهایی هم باشند که 32 بیتی باشند هنوز. آن زمان می‌رویم سراغ نرم‌افزارهای 128 بیتی.
  فقط برای این که بدانید این مسئله چقدر جدی است باید بگویم نرم‌افزارهایی مثل Exchange 2007 فقط روی سیستم‌های 64 بیتی اجرا می‌شود.

• چه زمانی باید روی سیستم عامل 64 بیتی خط بکشم؟
  درست است که من به شما پیشنهاد می‌کنم که بروید سمت ویندوز 64 بیتی ولی شما با من آشنا هستید. قصد فریب شما را ندارم پس به شما واقعیاتی را باید بگویم.

اگر سیستم شما کمتر از 2 گیگ رم دارد، بعد از رفتن به سمت 64 بیت، تغییر محسوسی مشاهده نمی‌کنید.
اگر یک برنامه دارید که با ویندوز 3.1 یا DOS نوشته شده است احتمالا دیگر نمی‌توانید از آن برنامه استفاده کنید چون در ویندوز 64 بیتی، امکان اجرای برنامه‌های 16 بیتی وجود ندارد. کلا باید حواستان باشد در مورد برنامه‌های قدیمی.
اگر شما سخت‌افزاری بسیار قدیمی دارید که از پشتیبانی سازنده در آمده است یک بدشانسی بزرگ گریبان‌تان را می‌گیرد چون در این صورت ممکن است درایور سخت‌افزار شما برای ویندوز 64 بیتی نوشته نشده باشد. متاسفانه درایور 32 بیتی به درد ویندوز 64 بیتی نمی‌خورد.

• می‌خواهم یک ویندوز 64 بیتی نصب کنم. چه CPU ( پردازنده ) هایی ویندوز 64 بیتی را اجرا می‌کنند؟
  جواب این سوال خیلی ساده نیست اما من در چند خط به شما می‌گویم چطوری بتوانید سریعا بفهمید. چون اکثر پردازنده‌های موجود در ایران AMD یا Intel است فقط در مورد این دو توضیح می‌دهم.

اگر AMD Duron است باید بدانید پردازنده شما، ویندوز 64 بیتی را ساپورت نمی‌کند. اگر Sempron جدید است از 46 بیتی به احتمال زیاد پشتیبانی می‌کند و اگر قدیمی است نمی‌کند. برای مطمئن شدن از این موضوع به سایت شرکت رجوع کنید. توی سایت شرکت نوع پردازنده را پیدا کنید و ببینید جلوی Operating Mode 64 Bit چی نوشته است. اگر dxdiag را در RUN ویندوز بزنید مدل دقیق را به شما می‌گوید.
اگر نوع پردازنده شما AMD Opteron یا AMD X2 یا AMD FX, یا مدل بسیار رایج Athlon64 است حتما از 64 بیت پشتیبانی می‌کند. با پردازنده‌های AMD Turion notebook هم می‌توانید تجربه یک ویندوز 64 بیتی را داشته باشید.

اگر پردازنده شما Intel است باید بدانید Intel Core Duo notebook و Intel Pentium M notebook نمی‌توانند از ویندوزهای 64 بیتی پشتیبانی کنند و پردازنده‌های زیر همه قابلیت اجرای ویندوز 64 بیتی را دارند:

Turion notebook processors
Pentium D and Celeron D
Core 2 processors (mobile, desktop, and server)

کلا یادتان باشد همه پردازنده‌های جدید شرکت‌ها از پردازش 64 بیتی پشتیبانی می‌کنند.

• از کجا بفهمم که درایور مناسب ویندوز 64 بیتی را دارم یا نه؟
  برای اینکار بهترین کار استفاده از سایت سازنده قطعه سخت‌افزاری است. از هر راه دیگری بروید تویش شک و تردید است. یا قطعه موردنظرتان را بگویید تا اگر من یا دیگر دوستان اطلاعاتی داشتیم در زمینه آن قطعه خاص خدمت شما عرض کنیم.
  اما مایکروسافت یک برنامه بسیار کوچک و مفید برای ویندوز 7 معرفی کرده است به نام Windows 7 Upgrade Advisor که دو گزارش به شما می‌دهد. یکی اینکه کامپیوتر شما برای نصب ویندوز هفت 32 مناسب است یا نه؟ یک گزارش هم مانند قبلی ولی در مورد Windows seven 64 bit. چون پیشنهاد من به شما همین ویندوز است پس کلی از راه را رفته‌اید.

یادتان باشد که درایورها برنامه‌های مهمی هستند و نباید در مورد آنها غفلت کرد.