جهان در شگفتي هنر خوزستانی ها

با توجه به پيشينه تاريخي منطقه زاگرس که در گذشته هاي دور مهد تمدن و فرهنگ ايلاميان بوده، سرزمين خوزستان پيوسته بستر مناسبي براي رشد و شکوفايي هنر و صنايع دستي در زمينه هاي مختلف به شمار آمده است. همچنين تعدد و تکثر قومي و فرهنگي مردم خوزستان (بختياري هاي ساکن شمال و شرق خوزستان، اعراب ساکن در جنوب و غرب استان و ساکنان بخشهاي مرکزي که عمد تا شهرهاي اهواز، دزفول، شوش و شوشتر را شامل مي شود) موجب شده تا صنايع دستي در خوزستان از تنوع چشمگيري برخوردار شود. وجود عشاير کوچ رو که خود حافظ هنرها و صنايع دستي خاص هستند موجب تنوع رشته ها و نيز ترويج صنايع دستي به ديگر مناطق شده است.

از عمده ترين صنايع دستي رايج در استان مي توان به طور مختصر به موارد زير اشاره کرد:

کپوبافی
 يکي از صنايع دستي بومي و خاص استان محصولاتي به نام کپو مي باشد که با پيچش ساقه هاي مرکزي و جوان نخل به دور ساقه هاي کرتک شکل مي گيرد و با نقش اندازي کامواهاي الوان، زيبايي آن چند برابر مي شود. مرکز بافت کپو، د هستان «شهيون» واقع در شهرستان دزفول بوده و معمولا به شکل سبد هاي دردار و بدون در به صورت سيني در اندازه هاي مختلف رنگي و ساده بافته
مي شود.

حصير
حصيربافي از قديمی ترين صنايع دستي و شايد کهن ترين آنها در استان مي باشد. اين هنر-صنعت در خوزستان بسيار پررونق بوده به طوري که فراورده هاي آن در همه نقاط ايران عرضه مي شود. امروز در نقاط مختلف خوزستان هرجا که دسترسي به برگ نخل و ني و ترکه امکان پذ ير باشد مي توان حصيربافي را ديد. شهرهاي آبادان، خرمشهر، شاد گان و دشت آزاد گان از مراکز عمد ه توليد اين محصول است.

قالی محلی
نوعي قالي با کيفيت بالا و نقوش بسيار متنوع در شمال استان توسط زنان و دختران بختياري بدون بکارگيري نقشه از پيش طراحي شده و فقط با تکيه بر ذ هن خلاق آنان توليد مي شود. نقوش اين قاليها بسيار متنوع و چشم نواز است و اکثر نقوش از طبيعت و محيط اطراف زند گي آنان مانند گل، کاسه، ماهي، پروانه، شانه و ... تشکيل مي گردد.شهرهاي مسجد سليمان، اند يمشک و ايذه از مراکز توليد اين محصول مي باشد.

گليم
هفتگل يکي از بخشهاي شهرستان رامهرمز از مناطق عمده توليد گليم در استان است که اکثر بافند گان آن ترک زبان و از عشاير قشقايي هستند.

احرامي
احرامي(سجاده)نوعي زيرانداز محسوب مي شود که در قديم به عنوان سجاده نماز و در ابعاد 90 در 70 سانتي متر توليد مي شده اما اکنون در ابعاد مختلف بافته مي شود و گاه بافت آن تا طول سه متر به عنوان کناره يا روژله اي هم سفارش داده مي شود. به طور کلي بافت احرامي در خوزستان از سابقه ديرينه اي برخوردار بوده و بر روي دارهاي سنتي دووردي توليد مي شود. مواد اوليه آن را نخ پنبه و پشم تشکيل مي د هد و مراکز بافت احرامي در شهرستانهاي شوشتر، دزفول و بهبهان است.

گيوه
گيوه، پاپوشی است بسيار سبک و راحت که توليد آن در شهرستانهای دزفول، بهبهان و شوشتر رواج داشته و مواد اوليه آن چرم، پنبه و نخ تابيده و پارچه نازک نخي، کتيرا، پوست دباغي شده، موي بز و چسب است که با ابزار سندان چوبي، مشته، درفش، چسنی، دواگير، چاقو، پراز و ... توليد مي شود.

نساجي سنتی
نساجي سنتی در استان خوزستان بويژه در شهرهاي شوشتر و دزفول از قدمت بسيار بالايي برخوردار بوده تا آنجا که قزبافي (ابريشم بافی) در شهرستان شوشتر به گذشته هاي بسيار دور باز مي گردد. به طوري که پارچه پوشش خانه کعبه از ديباي شوشتر تهيه مي شده که به صورت دووردي و چهاروردي بافته مي شود. از عمد ه محصولات اين رشته جاجيم، زيلو، موج، ملحفه و انواع منسوجات است.

عبا
مرکز بافت عبا در شهرستان بهبهان و از قدمت بالايي در اين زمينه برخوردار است. معروفيت عباي بهبهان مد يون کيفيت بالا در بافت و مواد اوليه آن مي باشد. عبا در بهبهان از پشم شتر و نيز از پشم نژاد خاصي از گوسفند عربی بافته مي شود و بجز بازارهاي داخلي به کشورهاي حوزه خليج فارس نيز صادر مي شود.

توليدات عشايري
وريس بافی (کارتی)، خورجين، چوقا، حور، توبره، جل مهده و ... از انواع بافته هاي عشاير است. اين بافته ها که بيش از 10 نوع محصول را شامل مي شود عمد تا توسط عشاير بختياری در شمال خوزستان در دامنه هاي جبال زاگرس توليد مي شود و تمامي مراحل پشم چينی، پشم ريسی، رنگرزی تا مرحله بافت آنها توسط خود عشاير صورت مي گيرد.

خراطی
مرکز هنر-صنعت خراطي خوزستان، شهرستان دزفول است که از قد مت زيادي برخوردار مي باشد و توليدات آن در بازار قديم دزفول کاملا رايج است. محصولات زيبايي از قبيل مبلمان، جالباسي، قليان، گهواره، سبد هاي نگهداري مجلات و روزنامه، ميل زورخانه، جا کفشي، ظروف مختلف و قطعات ظريف هنري از عمده توليدات اين هنر-صنعت محسوب مي شود. مواد اوليه اين رشته انواع چوب است.

محرق
قدمت محرقکاری در استان خوزستان زياد نيست و رشته اي جوان محسوب مي شود اما به دليل فراواني مواد اوليه آن در استان، گسترش وسيعي پيدا کرده و هم اکنون در اکثر شهرستانها و در مراکز آموزش صنايع دستي استان به علاقه مندان آموزش داده مي شود. محرق کاري شباهت زيادي به معرق چوب دارد با اين تفاوت که تابلوهاي محرق، ساده تر و سريع تر از تابلوهاي معرق ساخته مي شود. مواد اوليه اين هنر، ساقه جو و گند م است که با تکنيکي بسيار ساده بر روي زمينه پارچه اي يا سطوح صاف چسبانده مي شود.

ورشو
ورشوسازي دزفول که از نظر اهميت، دومين رتبه کشور را داراست با ظروف بسيار متنوع و کاربردي از اهميت ويژه اي برخوردار است.سماور، قليان، پارچ و ليوان، گلاب پاش، تنگ و قدح، آفتابه و لگن از متداول ترين توليدات اين رشته به شمار مي آيد.

ميناکاری
ميناکاري روي طلا از هنرهاي خاص استان است که توسط صابئين مندايي-پيروان حضرت يحيي (ع)-در استان انجام مي شود. تعدادي از هنرمندان اين رشته در استان آوازه جهاني دارند و آثارشان منحصر به فرد است. آنان با ظرافت خاصي نقشهاي نخل و قايق روان بر روي کارون و کاروانهاي شتر را بر روي ميناي ريخته شده بر قطعات طلا درآورده و دستبند، حمايل، گرد نبند، سينه ريز، گوشواره و انگشتر به ياد گار مي نگارند. اين آثار علاوه بر جنبه اقتصادي، داراي ارزش هنري بسيار بالايي هستند.