آشنایی با صنایع دستی کرمانشاه

گليم بافي
گليم بافي از صنايع دستي خانگي است كه در‎ ‎بيشتر نقاط استان كرمانشاه رواج دارد. اكثر كارگاههاي گليم بافي در خانه هاي‏‎ ‎روستاييان هرسين به عنوان مركز عمده توليد گليم در استان از شهرتي خاصي برخوردار‎ ‎است. گليم بافي از صنايع دستي خانگي است كه در‎ ‎بيشتر نقاط استان كرمانشاه رواج دارد. وجود مراتع مساعد جهت پرورش دام ها كه تأمين كننده الياف لازم گليم هستند خود دليلي بر متداول بودن گليم بافي در اين نواحي است.

نقوش چشمه نظامي، و‎ ‎نقوش تركيبي درخت و لانه گنجشك، مرغابي، مار، عروسك، قيچي، خطوط افقي، عمودي‎، نقش قرقره راه راه، پنجه گربه، قاچ خربزه، گل مشرفي، گل ترمه و سوزني از جمله‎ ‎نقوشي هستند كه در گليم هاي استان به ويژه هرسين ديده مي شود. همچنين در زمينه‎ ‎گليم هاي هرسين نشانه هاي بسياري از درهم تنيدگي تمدن و فرهنگ ها ملاحظه مي شود. ‎از جمله مناطق ديگري كه در آن گليم بافته مي شود مي توان به جوانرود، گيلان غرب و‎ ‎ريجاب اشاره كرد‎.

موج بافي
موج و در اصطلاح محلي رختخواب پيچ و مفرش‎ ‎از پشم خالص بافته مي شود كه توليد آن بيشتر جنبه رفع نيازهاي محلي و سفارش دهندگان‎ ‎آشنا را دارد موج و در اصطلاح محلي رختخواب پيچ و مفرش‎ ‎از پشم خالص بافته مي شود كه توليد آن بيشتر جنبه رفع نيازهاي محلي و سفارش دهندگان‎ ‎آشنا را دارد. موج بافي يكي از هنرهاي خانگي است كه هنوز در منطقه اورامانات رواج‎ ‎دارد. موج هاي رنگين كمان در اورامانات و جوانرود از شهرتي خاص برخوردار است در‎ ‎جوانرود اين صنعت شكل كارگاهي پيدا كرده به طوريكه در در اين كارگاه ها جولاها هنوز‎ ‎در پشت دستگاه ها به كار موج بافي مشغولند.

امروزه موج هنوز مورد استفاده قرار مي‎ ‎گيرد به طوري كه در مواردي هم به جاي پتو يا روانداز يا رويه كرسي، زير انداز،‎ ‎پرده و حتي به جاي بقچه هاي بزرگ كاربرد دارد. جانماز يا سجاده توليد ديگر كارگاه‎ ‎موج بافي است. قطع جانماز كوچك و حدود 60*110 سانتي متر است. رنگ آميزي و نقش‎ ‎پردازي جانماز متأثر از جنبه معنوي كاربرد آن است و برخلاف موج كه داراي رنگ هاي‎ ‎شاد است. تركيب رنگي آن، سياه، سفيد و قهوه اي مي باشد.
مهمترين طرح هاي‎ ‎موج بافان عبارتند از كشكولي، چهار خانه، سياه و سفيد، تخت قرمز، برمالي و‎ ‎شطرنجي ضمناً موج بافان قادرند هر گونه پيشنهاد سفارش دهندگان را بافته و ارائه‎ ‎دهند‎.

نمد مالي
نمد مالي از جمله هنرهاي سنتي كاربردي منطقه عشايري‎ ‎كرمانشاه است كه از ديرباز در اين استان وجود داشته و تاريخي به قدمت دست بافي دارد نمد مالي از جمله هنرهاي سنتي كاربردي منطقه عشايري‎ ‎كرمانشاه است كه از ديرباز در اين استان وجود داشته و تاريخي به قدمت دست بافي دارد. در گذشته انواع پوشش هاي پشمي و زير اندازها، حتي زين اسب ها از نمد تهيه مي شد‏.

‎در حال حاضر مصرف پوشش آن از قبيل كلاه نمدي، جليقه و فرجي مي باشد و چه زيباست‎ ‎نقش هاي رنگين اين نمدها كه هنوز در كف سياه چادرها و بر دوش چوپانان خودنمايي مي‎ ‎كنند. كاربرد نمد در بين عشاير به ويژه آنهايي كه درحال كوچ هستند بيشتر مي باشد نمدهاي زير انداز منطقه معمولاً به دو رنگ سياه و سفيد به صورت سفيد در‎ ‎زمينه سياه در نقش مي باشد. البته رنگ هاي سبز، سرخ، پرتغالي و بنفش هم در زمينه‎ ‎سفيد براي تزئين كردن آن مي افزايند. نقش هاي متداول در روي نمدهاي نقاط مختلف‎ ‎كرمانشاه عبارتند از: شمشير و تپانچه، رنگين كمان، گل ترنج، تبرزين، درخت و‎ ‎گنجشك، كله قوچي، نيلوفر، بز كوهي، مرغ، گل، پله، جقه شاهي.

چيغ بافي
چيغ يا‎ ‎چيخ عبارت از حصيري به پهناي تقريبي 150 سانتي متر است كه روي آن نقش هاي متفاوتي‎ ‎به وسيله نخ هاي رنگارنگ پشمي ايجاد مي شود. از چيغ براي حفاظت اطراف سياه چادرها‎ ‎استفاده مي شود و گاهي نيز براي تقسيم داخل چادرهاي عشايري به چند بخش جدا از هم‎ ‎كاربرد دارد‎.

گيوه كشي
گيوه كشي يكي از صنايع دستي استان كرمانشاه است كه از‎ ‎قدمت ديرينه اي برخوردار است. گيوه را به اصطلاح محلي كلاش هم مي گويند. مناطق‎ ‎كوهستاني، و گذرهاي صعب العبور و سنگلاخي استفاده از گيوه به عنوان پاپوش نرم،‎ ‎سبك، راحت و مقاوم را در كرمانشاه رواج داده است. مراكز ساخت گيوه، پاوه هرسين  و كرمانشاه مي باشد.

گيوه از دو قسمت كفي و رويي تشكيل مي شود. كفي‎ ‎معمولاً از لاستيك و چرم است ولي رويي از نخ مي باشد. تا قبل از پيدايش صنعت‏‎ ‎لاستيك سازي، گيوه كش ها در كرمانشاه زير كلاش ها را از پوست گاوميش تهيه مي كردند‎ ‎و رويه آن را از نخ يا ابريشم مي بافتند كه اكثر اعيان از آن استفاده مي كردند. با پيدايش صنعت لاستيك براي كارگران و كشاورزان زير لاستيك به كار مي بردند. نوع دوم كلاش معروف به كلاش اورامي است كه گيوه باف هاي آن منطقه كه به‎ « ‎دوم » شهرت دارند. در نهايت استادي زير گيوه را از كهنه پارچه كه كوبيده مي شود و‎ ‎با روده خشك حيوانات كه تيره مي گويند به هم وصل مي كنند كه از لحاظ فرم و طرح با‎ ‎گيوه هاي كرمانشاه و هرسين كاملاً متفاوت است‎ .

‎مهمترين انواع فرآورده هاي‎ ‎گيوه بافي عبارتند از دم پايي، پاشنه بلند، گيوه عاج دار، پشت بسته، كفشي،‎ ‎حوله اي، منجوقي، قيصري، جاوي، توري و ملكي‎.

ابزارهاي فلزي
در حال حاضر در شهر كرند كارگاه هايي وجود دارد كه‎ ‎كم و بيش به ساخت وسايل فلزي و ابزار كار فعاليت دارند. صنعتگران كرندي در تهيه‏‎ ‎ابزار و وسايل كار و شكار، چاقو، كارد، قندشكن، ابزار زين و يراق، قفل و كليد‎ ‎شهرت زيادي داشته و دارند. متأسفانه در حال حاضر به علت عدم توجه به فلز كاري كرند‎ ‎اين صنعت رو به نابودي است و جز چند كارگاه سنتي عموماً از ميان رفته و رو به زوال‏‎ ‎نهاده اند كه كارگاه هاي داير هم به تهيه وسايل خانگي و زيستي اشتغال دارند علاوه بر كرند در شهر كرمانشاه نيز چند كارگاه آهنگري نيز وجود دارد كه بيشتر آلات كشت و زرع را مي سازند.

قلم زني
هنر قلمزني در اين استان روزگاري جلوه اي خاص‎ ‎داشته است و قلمزنان بزرگي در اين خطه مشغول فعاليت بوده اندهنر قلمزني در اين استان روزگاري جلوه اي خاص‎ ‎داشته است و قلمزنان بزرگي در اين خطه مشغول فعاليت بوده اند كه آخرين فرد از تبار‎ ‎قلمزنان حرفه اي شهر كرمانشاه استاد علي اكبر عين القضايي است كه با تدريس قلمزني‎ ‎به جوانان كرمانشاهي دست به احياء اين هنر زده است. قلمزنان هنرمند كرمانشاهي با‎ ‎الهام از آثار تاريخي دوره هخامنشي و ساساني و طبيعت منطقه، در نهايت ظرافت و زيبايي آثار هنري عظيمي را خلق كرده اند كه شهرت جهاني دارد.

پرده بافي – جاجيم بافي
پرده بافي نيز يكي از صنايع دستباف كرمانشاه مي‎ ‎باشد. جاجيم بافي يكي ديگر از صنايع دستي‎ ‎كرمانشاه است كه از ديرباز بين خانواده هاي روستايي و عشاير رواج داشته است.
پرده بافي نيز يكي از صنايع دستباف كرمانشاه مي‎ ‎باشد و هنوز چند نساجي در كرمانشاه به بافت پرده هاي نخي به اندازه هاي متفاوت‏‎ ‎مشغول مي باشند. براي بافت پرده از همان دستگاهي استفاده مي شود كه در موج بافي به‎ ‎كار مي رود‎، جاجيم بافي يكي ديگر از صنايع دستي‎ ‎كرمانشاه است كه از ديرباز بين خانواده هاي روستايي و عشاير رواج داشته است.

جاجيم‎ ‎به عنوان بالاپوش گرم مورد استفاده قرار مي گيرد. حتي در بين برخي از خانواده هاي‎ ‎روستاي جاجيم را به عنوان چشم روشني و جهيزيه نوعروسان هديه مي دهند و به عنوان‎ ‎يادگاري ارزنده سال ها در خانوارها باقي مي ماند مواد اوليه جاجيم پشم است و بافت آن شبيه به گليم است با اين تفاوت كه جاجيم در چهار تخته بافته مي شود و پس از‏‎ ‎بافتن به هم متصل و دوخته مي شود. در منطقه اورامان و ثلاث زنان جاجيم هايي را با‎ ‎نقوش متنوع و جنس مرغوب مي بافند كه در نوع خود كم نظير مي باشد‎.

قالي بافي
قالي بافي به صورت يك فعاليت جنبي با ارزش خود مصرفي و با نقوش بومي و‎ ‎محلي از سال ها پيش در ميان روستائيان كرمانشاه وجود داشته است. نقش هاي محلي‏‎ ‎شناخته شده ، نام روستاهاي معينيقالي بافي به صورت يك فعاليت جنبي با ارزش خود مصرفي و با نقوش بومي و‎ ‎محلي از سال ها پيش در ميان روستائيان كرمانشاه وجود داشته است. نقش هاي محلي‏‎ ‎شناخته شده، نام روستاهاي معيني را برخود دارد كه از جمله مي توان به نقش هاي حسين‎ ‎آباد و اكبر آبادي و كيوناني اشاره كرد.

امروزه تقريباً در بيشتر روستاهاي سنقر و‎ ‎در اغلب روستاهاي صحنه، كنگاور، دينور و بيستون، قالي بافي داير است. در ميان‎ ‎عشاير منطقه غربي كرمانشاه به ويژه ثلاث باباجاني اگرچه قالي بافي صنعت دستي اصلي‎ ‎نيست ولي در كنار گليم بافي و ساير دست بافت ها قالي هم بافته مي شود. در فرهنگ‎ ‎قالي بافي كرمانشاه واژه گل به معني نقش به كار برده مي شود چنانكه در گل اكبرآباد‎، گل ترنجي، منظور از گل نقشه گل قالي است. نقش هاي شناخته شده در قالي بافي اين‎ ‎منطقه عبارتند از دارگل، بازوبندي، سماوري، عبداللهي، اكبر آبادي، كيوناني و‎ ‎حسين آبادي كه هر يك از اين نقش ها، خود مجموعه اي از خرده نقش ها را در بر‎ ‎دارند‎.
منبع:ichto.ir