مبحث هفتاد و چهارم طرح صالحین: «فرهنگ مطالعه و کتاب‌خوانی»

ضرورت تحقق بایسته و شایستة فرهنگ کتاب‌خوانی در کشور

أکیدات دین مبین اسلام و دستاوردهایی که فرهنگ کتاب‌ خوانی برای جامعة اسلامی داشته است،همگان را ملزم می‌سازد که در راه اعتلای آن در جامعه قدم‌های جدی و مؤثر بردارند. کتاب، ابزار انتقال پیام، فرهنگ و تمدن از نسلی به نسل دیگر است. کتاب را می‌توان، ابزار کمال و ابزار تفکر به حساب آورد. به همین علت است که فرانسیس بیکن – فیلسوف انگلیسی – طی مقاله‌ای بیان می‌کند”مطالعه ذات آدمی را به کمال می‌رساند و خود، با تمرین و تجربه کمال می‌پذیرد . استعدادهای ذاتی، مثل گیاهان خودرو هستند و مطالعه برای‌ آن‌ها ، در حکم پیراستن شاخ و برگ است. مطالعه به خودی خود بیش از آنچه لازم است راه‌های گوناگونی در برابر آدمی قرار می‌دهد که برای محدود کردن این راه‌ها، تجربه ضرورت دارد. مردم نیرنگ باز مطالعه را حقیر می‌شمرند، ساده‌دلان آن را می‌ستایند و تنها خردمندان مطالعات خود را به کار می‌بندند… هرگز کتابی را به آن قصد مخوان که بخواهی آن را نقض کنی و نیز به آن قصد که آن را بپذیری و مسلم شماری یا برای آنکه مایه‌ای برای سخن گفتن پیدا کنی، بلکه خواندن تو فقط باید برای سنجش، تأمل و اندیشیدن باشد”۱۵ کتاب در واقع شاهراه توسعة همه جانبه در جامعه است. توسعه را می‌توان تغییر و تحول وضعیت ابتدایی و تجلی توانایی‌ها و استعدادهای نهفته در مسیر پیشرفت همه جانبة جامعه تلقی کرد. توسعه به دست انسان و برای انسان صورت می‌گیرد و مشخصا پایة این تغییر و تحول، تغییر در رفتار فردی و اجتماعی تک تک افراد جامعه به سوی کسب دانش، مهارت و بینش سازگار باعلم روز در جهت شناخت و به عمل درآوردن روزافزون پدیده‌ها و ناشناخته‌های بشری است. بدون تردید منشأ تحولات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی،‌رشد آگاهی‌ها و توانایی‌های نیروی انسانی فعال جامعه است و از آنجایی که نیروی انسانی با قابلیت‌های و انگیزه‌های متفاوت، عملکرد متفاوت دارند و این انسان‌ها هستند که عامل ایجاد پیشرفت و به کارگیری فن‌آوری‌اند. بنابراین کار لازم است لوازم و تجهیزات ضروری برای شکوفایی این استعدادهای نهفتة متنوع، شناخته شود. توسعة پایدار، سیاست بهره‌گیری بهینه از منابع موجود برای تضمین توسعة مطلوب نسل‌های آینده را توصیه می‌کند. چنین سیاستی اصولا به وسیلة یک ملت آگاه، طراحی و به اجرا در می‌آید. افزایش کمیت و کیفیت زندگی از اهداف اصلی توسعة جامعة بشری است . پیشرفت‌های علمی و فنی، گسترش ارتباطات و شبکه‌های اطلاع‌رسانی، مبارزه با فقر، بیکاری و بیماری، حفاظت از محیط زیست، غنای اقتصادی، رفتار مناسب فردی و اجتماعی از سازهای بسیار مهم در این راستا است که همگی متأثر از سطح دانش و مهارت بالای نیروی انسانی فعال است. تا جایی که سواد در فرایند توسعه جهانی امروز معیار پرتوانی است و از حد برداشت‌های متداول، که بیشتر سواد را در همان قالب سوادآموزی می‌بینند، فراتر رفته است. امروزه با سواد کسی است که با درک مراحل توسعة جامعة خویش به انجام رفتارهای مناسب و تقویت کنندة این مراحل اقدام کند و جامعه را به سوی تحول فکری، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی رهنمون سازد. بر این اساس است که کتاب در روند توسعه در کشور ما و سایر کشورها نقش مهم و اساسی دارد. در کشور ما، از دیر باز، کتاب جایگاه والا و شایسته‌ای داشته، اما تنها نزد اهالی فرهنگ و دوست‌داران علم و معرفت. فرهنگ مطالعه، در میان عامه مردم، چندان جانیفتاده و مقبول طبع نیست. شاید به همین دلیل باشد که همواره فرهنگ شفاهی، بر فرهنگ کتبی برتری داشته است. تا قبل از ورود ماشین چاپ به ایران، تمام کتاب‌ها، با دست کتابت می‌شد و مشهورترین کتابخانه‌های دنیا، در این سرزمین بودند و سوزاندن کتاب و کتابخانه‌ توسط اقوام بیگانه، سابقه‌ای بس دیرین، در ایران دارد. اسکندر مقدونی، سرآمد کسانی است که در ایران، به این کار نابخردانه دست زد. حتی شش هفت دهه پیش نیز این کار ناشایسته، در محوطه حیاط کتابخانه ملی ایران و توسط برخی مدعیان فرهنگ تاریخ انجام شد.